ΡΑΣ: Πώς θα μπει τάξη στα τέλη χρήσης του σιδηροδρομικού δικτύου

Μια δύσκολη εξίσωση με σφιχτό χρονοδιάγραμμα έχουν να λύσουν ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδας (ΟΣΕ) και η κυρίαρχη στο σιδηροδρομικό δίκτυο HellenicTrain, όπως μετονομάστηκε πρόσφατα η ΤΡΑΙΝΟΣΕ. Η απόφαση της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) σχετικά με την προσφυγή της ιταλικών συμφερόντων εταιρείας κατά του διαχειριστή της εθνικής υποδομής ΟΣΕ επιδιώκει να επιλύσει τις διαφορές που κρατούν τον σιδηρόδρομο εγκλωβισμένο.

Το ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ των δύο εταιρειών σχετικά με το ύψος των τελών χρήσης του δικτύου της χώρας μετρά σχεδόν τέσσερα χρόνια, με αιχμή τον διπλασιασμό που αποφασίστηκε το 2019. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια άσκηση ισορροπίας, προκειμένου η ελληνική σιδηροδρομική αγορά να είναι συγχρόνως βιώσιμη για τον δημόσιο διαχειριστή και ελκυστική για τις ιδιωτικές εταιρείες.

Διαβάστε επίσης: Οι «πληγές» και οι ευκαιρίες του ΟΣΕ

Μέσα στο χρονικό πλαίσιο που είχε ανακοινώσει, μετά το πέρας της ακρόασης των δύο πλευρών στα μέσα Μαΐου, η ΡΑΣ εξέδωσε την απόφασή της. Σημειώνεται ότι οι καταγγελίες της προσφεύγουσας, που επικεντρώθηκαν στη διαδικασία δημοσίευσης της Δήλωσης Δικτύου, στις συμβάσεις πρόσβασης στην υποδομή και στο ύψος των τελών χρήσης της σιδηροδρομικής υποδομής, τα οποία περιλαμβάνονται στις Δηλώσεις Δικτύου για τα έτη 2020 και 2021. Σημειώνεται ότι η απόφαση της Αρχής είναι δεσμευτική και για τις δύο πλευρές.

Διαβάστε επίσης: ΟΣΕ – ΤΡΑΙΝΟΣΕ: Άσκηση ισορροπίας για τα τέλη υποδομής

Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση της ΡΑΣ, με δεδομένο ότι η Δήλωση Δικτύου έχει βαρύνουσα σημασία για τη σιδηροδρομική αγορά, καθώς παρέχει στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις την αναγκαία πληροφόρηση για τη σιδηροδρομική υποδομή (πρόσβαση, υποδομή, κατανομή χωρητικότητας, υπηρεσίες και χρεώσεις), η Αρχή αρχικά διερεύνησε εις βάθος τους καταγγελλόμενους ισχυρισμούς, κάλεσε σε ακρόαση τα εμπλεκόμενα μέρη και την 1η Ιουλίου 2022, η Ολομέλεια εξέδωσε τη σχετική απόφαση.

Τα «κενά» στις Δηλώσεις Δικτύου και στις χρεώσεις των τελών

Το σκεπτικό της απόφασης που εξέδωσε η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων επί της προσφυγής, μετά και την κλήση σε ακρόαση των εμπλεκόμενων μερών, περιλαμβάνει συνοπτικά τις εξής διαπιστώσεις:

Οι Δηλώσεις Δικτύου 2020 και 2021 δημοσιεύτηκαν από τον Διαχειριστή Υποδομής χωρίς να έχει προηγουμένως τηρηθεί η προβλεπόμενη διαδικασία διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη και ειδικά με τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις οι οποίες ήταν αδειοδοτημένες κατά την κρίσιμη χρονική περίοδο.

Δεν έχει συναφθεί Σύμβαση Πρόσβασης στην εθνική σιδηροδρομική υποδομή για τα έτη 2020 και 2021 μεταξύ της προσφεύγουσας και του Διαχειριστή Υποδομής μολονότι, αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη σύννομη δραστηριοποίηση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε στην υποδομή αυτή.

Ο ΟΣΕ Α.Ε δεν έχει υποβάλει στον υπουργείο Υποδομών και Μεταφορώντη προβλεπόμενη εισήγηση που τεκμηριώνεται με τεχνικοοικονομική μελέτη σχετικά με τον καθορισμό του πλαισίου, των κανόνων και των νέων κριτηρίων χρέωσης των τελών χρήσης της σιδηροδρομικής υποδομής, σύμφωνα με την οποία, τα τέλη ορίζονται ίσα με το κόστος που προκύπτει άμεσα ως αποτέλεσμα της εκτέλεσης της σιδηροδρομικής υπηρεσίας (άμεσο κόστος). Ούτως ώστε στη συνέχεια να εκδοθεί η προβλεπόμενη υπουργική απόφαση, για τον καθορισμό του πλαισίου, των κανόνων και των κριτηρίων χρέωσης, σύμφωνα με το άρθρο 31§3 εδαφ. δ’ του ν.4408/2016

Τα έξι σημεία συμμόρφωσης του ΟΣΕ

Η Ολομέλεια της ΡΑΣ αποφάσισε ομόφωνα τα εξής, επί των Δηλώσεων Δικτύου 2020 και 2021:

– Εντός 30 ημερών από την κοινοποίηση απόφασης ο ΟΣΕ καλείται να διενεργήσει διαδικασία διαβούλευσης επί των Δηλώσεων Δικτύου 2020 και 2021, αναρτώντας σχέδια Δηλώσεων Δικτύου 2020 και 2021 σε ειδικό, εμφανές και ευχερώς προσβάσιμο σημείο στον διαδικτυακό του ιστότοπο. Επίσης, καλείται να κοινοποιήσει τα εν λόγω σχέδια στη ΡΑΣ και στις εμπλεκόμενες σιδηροδρομικές επιχειρήσεις οι οποίες ήταν αδειοδοτημένες κατά τον κρίσιμο χρόνο, ήτοι στις ΣΤΑΣΥ, PEARL και RAIL CARGO LOGISTICS (RCLG). Η χρονική διάρκεια της διαβούλευσης δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 15 ημέρες, ούτε μεγαλύτερη από 30 ημέρες.

– Οι ενδιαφερόμενοι θα κληθούν να υποβάλουν τις απόψεις τους στον Διαχειριστή με κάθε πρόσφορο τρόπο, στο πλαίσιο δε αυτό, θα μπορούν να συνυποβάλουν κάθε τυχόν σχετική τεχνικοοικονομική μελέτη ή στοιχείο. Η Αρχή διατηρεί την ευχέρεια να υποβάλει παρατηρήσεις επί των ως άνω σχεδίων Δηλώσεων Δικτύου. Οι εν λόγω παρατηρήσεις, όπως και οι απόψεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών, πρέπει να ληφθούν υπόψη από τον ΟΣΕ.

– Μετά το πέρας της συλλογής των ως άνω παρατηρήσεων, απόψεων και στοιχείων, ο ΟΣΕ καλείται να προβεί σε αξιολόγηση αυτών και, στη συνέχεια, να συντάξει τις Δηλώσεις Δικτύου 2020 και 2021 σε οριστική μορφή, αναμορφώνοντας, όπου κρίνει σκόπιμο ή/και αναγκαίο, τα σχέδια των εν λόγω Δηλώσεων, με ειδική αιτιολογία, την οποία αναρτά στο οικείο σημείο του διαδικτυακού του ιστοτόπου.

– Το αργότερο εντός τριάντα 30 ημερών από την ολοκλήρωση της διαβούλευσης, ο ΟΣΕ καλείται να δημοσιεύσει τις οριστικές Δηλώσεις Δικτύου 2020 και 2021, αναρτώντας αυτές σε ειδικό, εμφανές και ευχερώς προσβάσιμο σημείο στον διαδικτυακό του ιστότοπο και να τις κοινοποιήσει αμελλητί στη ΡΑΣ και στις ενδιαφερόμενες σιδηροδρομικές επιχειρήσεις.

– Για το τρέχον χρονικό διάστημα και μέχρι την οριστική διαμόρφωση και δημοσίευση των Δηλώσεων Δικτύου 2020 και 2021, με βάσει τις προαναφερθείσες προβλέψεις, τα τέλη χρήσης της εθνικής σιδηροδρομικής υποδομής για τα συγκεκριμένα έτη (2020 και 2021) υπολογίζονται με βάση τη Δήλωση Δικτύου 2019.

– Μετά τη δημοσίευση των Δηλώσεων Δικτύου, ο ΟΣΕ καλείται να προβεί στην αναδρομική εφαρμογή τους για τα έτη αναφοράς (2020 και 2021), διενεργώντας τους τυχόν αναγκαίους αντιλογισμούς και συνυπολογίζοντας τις μέχρι το χρονικό εκείνο σημείο τυχόν καταβολές τελών χρήσης της υποδομής εκ μέρους των ενδιαφερόμενων σιδηροδρομικών επιχειρήσεων.

Συμφωνία εντός το πολύ 30 ημερών και μηχανισμός τακτοποίησης χρεών

Σημειώνεται ότι όσο διαρκεί η διαμάχη για τον διπλασιασμό των χρεώσεων, οι δυνατότητες του ΟΣΕ για την κάλυψη του άμεσου κόστους συντήρησης και αναβάθμισης της υποδομής έχουν συμπιεστεί, ενώ η ΤΡΑΙΝΟΣΕ κατέβαλε μόνο κάποια ποσά ως έναντι. Το χρηματοδοτικό κενό του ΟΣΕ για την απαραίτητη προληπτική συντήρηση του δικτύου ανέρχεται ετησίως στα 60 εκατ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι το 2019 καταβλήθηκαν στον ΟΣΕ για τέλη χρήσης της υποδομής 16 εκατ. από την ΤΡΑΙΝΟΣΕ και τη ΣΤΑ.ΣΥ., ενώ η κρατική επιδότηση ανήλθε σταθερά στα 45 εκατ. ευρώ.

Σύμφωνα λοιπόν, με την απόφαση της Αρχής, εντός 10 ημερών από την κοινοποίηση της απόφασης, τα εμπλεκόμενα μέρη καλούνται να προσέλθουν σε καλόπιστες και ειλικρινείς διαπραγματεύσεις για τη σύναψη Σύμβασης Πρόσβασης στην εθνική σιδηροδρομική υποδομή για τα έτη 2020 και 2021, μετά από σχετική έγγραφη πρόσκληση του ΟΣΕ. Για τις διαπραγματεύσεις αυτές ενδείκνυται η τήρηση πρακτικών. Ακολούθως, εντός είκοσι 20 ημερών, το αργότερο, από την έναρξη των διαπραγματεύσεων, θα πρέπει να ολοκληρωθεί η υπογραφή της σχετικής Σύμβασης Πρόσβασης και να ρυθμίζει τους όρους πρόσβασης της προσφεύγουσας στο δίκτυο για τα έτη 2020 και 2021.

Τα μέρη έχουν τη δυνατότητα να συμφωνήσουν μηχανισμόγια την τακτοποίηση τυχόν οικονομικών οφειλών μέσω συμψηφισμών, αντιλογισμών ή μέσω άλλης, κοινά αποδεκτής και επιστημονικά δόκιμης μεθοδολογίας, ή/και τη δικαστική ή εξώδικη ρύθμιση των οφειλών αυτών.

Σύνταξη τεκμηριωμένου πλαισίου κανόνων και κριτηρίων χρέωσης των τελών

Τέλος με την απόφασή της, η ΡΑΣ καλεί τον ΟΣΕ εντός τριών μηνών να καταρτίσει και να υποβάλει στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών τεκμηριωμένη εισήγηση για την έκδοση υπουργικής απόφασης, σχετικά με τον καθορισμό του πλαισίου, των κανόνων και των κριτηρίων χρέωσης των τελών χρήσης της εθνικής σιδηροδρομικής υποδομής, η οποία θα πρέπει να κοινοποιηθεί στη ΡΑΣ (άρθρο 31 παρ. 3 του ν. 4408/2016). Η εισήγηση πρέπει να τεκμηριώνεται από ειδική, κατάλληλη και επαρκή τεχνικοοικονομική μελέτη, η οποία να είναι σύμφωνη με την ισχύουσα νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία τα τέλη ορίζονται ίσα με το κόστος που προκύπτει άμεσα ως αποτέλεσμα της εκτέλεσης της σιδηροδρομικής υπηρεσίας (άμεσο κόστος).