Ο ρόλος των σοβιετικών μύθων στη σημερινή Ρωσία

Η ρωσική πολιτική και κοινωνική ζωή είναι χτισμένη πάνω σε προσλαμβάνουσες παραστάσεις κι αντιλήψεις που διαμορφώνουν πανίσχυρα στρεότυπα. Τα περισσότερα αναπτύχθηκαν στη διάρκεια της σοβιετικής εποχής. Τοτε που η αδυναμία προσφοράς καταναλωτικών αγαθών και μέσων πολυτελούς διαβίωσης έπρεπε αναγκαστικά να αναπληρωθεί με αφηγήσεις που γέμιζαν το μυαλό κι αναπτέρωναν το ηθικό και την ψυχή.

Από τα χρόνια του Ιωσήφ Στάλιν έγινε μεγάλη προσπάθεια για να αποδωθούν τα εύσημα της επιτυχίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στον σοβιετικό λαό αλλα κυρίως στον πρωταγωνιστικό ρολο του στην προσπάθεια αυτή του ρωσικού λαού. Ο Στάλιν λοιπόν ανέβασε στα ύψη τον ηγετικό ρόλο των Ρώσων στην πολεμική προσπάθεια δίνοντάς τους ουσιαστικά ηγετικό ρόλο στον «πατριωτικό αγώνα». Αυτό αργότερα κόπασε, ιδιαίτερα στην περίοδο του Κρούστσεφ και της αποσταλινοποίησης αλλά και επί των ημερών του Μπρέζνιεφ. Από τον φόβο ανάπτυξης σοβαρών εθνικιστικών τάσεων απο τον ρωσικό πληθυσμό εντάθηκαν οι προσπάθειες να αποδοθούν στον σοβιετικό λαό οι επιτυχίες κατά των Γερμανών στον πόλεμο. Τότε ήταν, επί Κρούστσεφ γ.γ. του Κόμματος και Ποντγκόρνι προέδρου του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΣΣΔ, που δόθηκε η Κριμαία στην Ουκρανία από τη Ρωσία. Ετσι δημιουργήθηκε κι ο μύθος του σοβιετικού ατόμου που θα αποτελούσε κοινωνικό πρότυπο για το μέλλον.

Οι μεγάλες όμως αρχικές προσπάθειες ανάδειξης του ρόλου των εθνικών Ρώσων στα γενικότερα επιτεύγματα της ΕΣΣΔ δεν μπόρεσαν να επισκιαστούν από τις μεταγενέστερες προσπάθειες να δοθεί η πρωτοκαθεδρία των ηρωικών κυρίως επιτευγμάτων στον σοβιετικό πολίτη. Κι ο ρωσικός εθνικισμός ενισχύθηκε σημαντικά. Στο πρόσφατο βιβλίο του ο Jonathan Brunstedt («The Soviet Myth of World War II: Patriotic Memory and the Russian Question in the USSR. Studies in the Social and Cultural History of Modern Warfare Series», Cambridge University Press, 2021) αναλύει διεξοδικά αυτά τα φαινόμενα και δείχνει τις επιπτώσεις τους στις σημερινές τάσεις που κυριαρχούν στη ρωσική κοινωνία.

Ο ρωσοκεντρισμός που αναδείχθηκε στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, παρουσιάζοντας τους Ρώσους σαν τον λαό που έδειξε καθαρά χαρακτηριστικά ηγεσίας στις δύσκολες ώρες της σύγκρουσης με τους γερμανούς εισβολείς, μπροστά και πάνω από τις άλλες εθνότητες που αποτελούσαν τον κορμό της αμυνόμενης Σοβιετικής Ενωσης, αποτυπώθηκε βαθιά στην ψυχή του λαού με αποτέλεσμα εύκολα να έρχεται στην επιφάνεια σε περιπτώσεις συγκρούσεων ή αναμετρήσεων με κάποιους απο αυτούς μετά την κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος. Ο λαός της Σοβιετικής Ενωσης είχε απόλυτα εμποτισθεί με πληροφορίες για το μεγαλείο και τις ηγετικές ικανότητες του ρωσικού λαού. Παρά τις προσπάθειες αργότερα να προβληθεί ο ρόλος του πολυεθνικού σοβιετικού λαού. Σε πολλά βιβλία σχετικά με τον Μπολσεβικισμό έγκριτοι μελετητές επιμένουν πως η μνήμη του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου ολοκληρώθηκε σε έναν πολεμικό μύθο που διατήρησε μια ρωσοκεντρική κατανόηση της νίκης επί του φασισμού.

Αυτονόητα οι Ρώσοι, ακόμη και σήμερα, αισθάνονται υποχρεωμένοι να παίζουν ηγετικό ρόλο σε κάθε αναμέτρηση με τον ναζισμό ή τον φασισμό. Εξ ου και η σχετικά εύκολη κινητοποίησή τους κάτω από παρόμοια συνθήματα και στοχεύσεις.