Γιατί έχει σημασία η Ταϊβάν

Project Syndicate

Η επίσκεψη στην Ταϊπέι της προέδρου της Βουλής των ΗΠΑ, Νάνσι Πελόζι, θύμισε στον κόσμο πόσο μετρά η Ταϊβάν για την Κίνα. Θα έπρεπε, όμως, να έχει σημασία και για τον δημοκρατικό κόσμο. Ορισμένοι δυτικοί σχολιαστές πιστεύουν ότι η Πελόζι ενήργησε απερίσκεπτα. Ομως, αγνοούν το πώς και το γιατί η Ταϊβάν σημαίνει πολλά για το μέλλον τόσο της δημοκρατίας όσο και της ίδιας της Κίνας. Μια από τις απόψεις που κυριαρχούν στη Δύση είναι ότι η Κίνα θα παραμείνει αντιδημοκρατική για το ορατό μέλλον, εξαιτίας της βαθιάς αυταρχικής της κουλτούρας. Σύμφωνα με αυτήν, ο «ατομικισμός» της Δύσης έρχεται σε έντονη αντίθεση με την κληρονομιά του κομφουκιανισμού της Κίνας, που περιλαμβάνει σκληρές ιεραρχίες όχι απλώς σε επίπεδο οικογένειας, αλλά σε όλες τις κοινωνικές δομές. Η συνέπεια αυτού είναι ότι οι Κινέζοι είναι πιο πρόθυμοι να λάβουν τη θέση τους εντός μιας προκαθορισμένης δομής εξουσίας, αντί να συμμετέχουν στη δημοκρατική πολιτική.

Εύκολα μπορεί κανείς να δει πώς τα τελευταία χρόνια της κινεζικής ιστορίας στηρίζουν αυτές τις ιδέες. Η Κίνα έχει βιώσει πολλές εξεγέρσεις, όπως και την άνοδο και πτώση πολλών δυναστειών. Από τη στιγμή που οι δημοκρατικές πολιτικές απουσίαζαν από όλη αυτή τη διαδικασία, αρκετοί υποθέτουν πως η Κίνα είναι καταδικασμένη να παραμείνει υπό τις εντολές ενός ισχυρού ηγέτη, ο οποίος θα προΐσταται ενός καθεστώτος με κάθετη δομή. Οσο για την κινεζική κρατική προπαγάνδα, ενισχύει συστηματικά αυτή την εκδοχή.

Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Το Χονγκ Κονγκ και η Ταϊβάν είναι κομμένες από το ίδιο πολιτιστικό ύφασμα με την ηπειρωτική Κίνα, αλλά βασίζονται σε πολύ διαφορετικά πολιτικά συστήματα. Στο Χονγκ Κονγκ, μέχρι την καταστολή του 2020, το νησί βρισκόταν σε διαδικασία οικοδόμησης μιας πολύ ακμαίας δημοκρατίας. Η Ταϊβάν δε ήταν πολύ περισσότερα υποσχόμενη, ενώ η δημοκρατική συμμετοχή δείχνει να έχει ενταθεί τα τελευταία έξι χρόνια.

Οι Ταϊβανέζοι είναι, επίσης, πρωτοπόροι στην ψηφιακή δημοκρατία. Η ενεργός πολιτική συμμετοχή πολλών διαφορετικών τμημάτων της κοινωνίας αποτελεί τον κανόνα. Η Ταϊβάν εμφανίζεται αυτές τις ισχυρές δημοκρατικές τάσεις όχι επειδή έχει υποστεί ένα δυτικόστροφο πολιτιστικό μετασχηματισμό. Ερχεται να ενισχύσει μια διαπίστωση που είχαμε κάνει και στο παρελθόν: Είναι παραπλανητικό να πιστεύει κανείς ότι υφίσταται κάποιου είδους άρρηκτος δεσμός ανάμεσα στις πολιτιστικές αξίες και τα πολιτικά συστήματα.

Ολοι οι πολιτισμοί και ειδικά όσοι έχουν προέλευση τον Κομφούκιο, θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται ως εξαιρετικά προσαρμοστικοί στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Τα πολιτικά καθεστώτα μπορούν να βασίζονται μόνο πάνω σε πολλά πολιτιστικά πλαίσια.

Ετσι, ενώ ο Κομφούκιος είχε πει ότι «οι κοινοί άνθρωποι δεν συζητούν τα ζητήματα της κυβέρνησης», είχε επίσης υπογραμμίσει πως «ένα κράτος δεν μπορεί να σταθεί εάν έχει χάσει την εμπιστοσύνη του λαού». Αυτή δε η ερμηνεία των κομφουκιανών αξιών αναδεικνύει περίφημα τη δημοκρατία της Ταϊβάν.

Αντιθέτως, η προπαγάνδα του ΚΚ Κίνας υποστηρίζει ότι οι αρχές του Κομφούκιου είναι πλήρως ασύμβατες με τη δημοκρατία, όπως και ότι δεν υπάρχει εναλλακτική στη διακυβέρνηση του ενός κόμματος. Αυτό είναι εντελώς λάθος. Η δημοκρατία είναι εξίσου βιώσιμη στην Κίνα όπως και στην Ταϊβάν. Γι’ αυτό και η Ταϊβάν έχει σημασία, επειδή αντιπροσωπεύει ένα εναλλακτικό πολιτικό δρόμο για την ίδια την Κίνα – ένα δρόμο ο οποίος έχει εδώ και καιρό διασφαλίσει την ελευθερία και την ευημερία στη Δύση.

Ο Daron Acemoglou είναι καθηγητής Οικονομικών στο ΜΙΤ

Ο James A. Robinson είναι διευθυντής στο ινστιτούτο Pearson για τη μελέτη και την επίλυση των διεθνών συγκρούσεων, καθώς και καθηγητής στο Harris School of Public Policy του πανεπιστημίου του Σικάγο