Ακλόνητο το βέτο της Ρωσίας στον ΟΗΕ – Να γιατί δεν μπορεί να το χάσει

«Ένα έγκλημα έχει συντελεστεί σε βάρος της Ουκρανίας και απαιτούμε να επιβληθεί δίκαιη τιμωρία», είπε την Τετάρτη ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, απευθυνόμενος στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ και καταχειροκροτούμενος από τους περισσότερους παρευρισκόμενους.

Ο ίδιος, μάλιστα, ξεκαθάρισε τι εννοεί κάνοντας λόγο για «δίκαιη τιμωρία»: Τη συγκρότηση ειδικού δικαστηρίου των Ηνωμένων Εθνών το οποίο θα καθίσει στο σκαμνί τη Ρωσία και την ηγεσία της, καθώς και την αφαίρεση του δικαιώματος βέτο που διαθέτει η Μόσχα στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

• Διαβάστε επίσης: Ο μύθος του βέτο στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ

Γιατί τώρα;

Οι προτάσεις αυτές έχουν ενδιαφέρον, αν και δεν θα συζητηθούν στη σημερινή συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, η οποία συγκαλείται μετά από πρωτοβουλία της Γαλλίας και θα σφραγιστεί από τη συμμετοχή και του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ.

Σημειώνεται πως είναι τουλάχιστον η 20^η σύνοδος του οργάνου που πραγματοποιείται φέτος με αντικείμενο τον πόλεμο στην Ουκρανία. Χωρίς, ωστόσο, να έχει υπάρξει κάποιο αποτέλεσμα, καθώς το βέτο της Ρωσίας δεν επιτρέπει την έγκριση κάποιου ψηφίσματος το οποίο θα την καταδικάζει και θα έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ.

• Διαβάστε επίσης: Ο πυρηνικός πόλεμος δεν είναι πια απίθανος

Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ο Ζελένσκι ρίχνει στο τραπέζι το ζήτημα της στέρησης του παραπάνω δικαιώματος από τη χώρα η οποία έχει εισβάλει στη δική του. Μόνο που στην πραγματικότητα δεν έχει καμία τύχη να γίνει δεκτό, καθώς για να συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να συναινέσει και η ίδια η Ρωσία!

Τι προβλέπει η Χάρτα

Πράγματι, όπως προβλέπει ρητά το Άρθρο 108 της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών, προκειμένου να υπάρξει οποιαδήποτε αλλαγή σε αυτήν θα πρέπει να πληρείται μια διπλή προϋπόθεση.

Αφενός, η σχετική πρόταση πρέπει να υπερψηφιστεί τουλάχιστον από τα δύο τρίτα των μελών της γενικής συνέλευσης και να εγκριθεί από τα κοινοβούλιά τους (ή με όποια άλλη διαδικασία προβλέπει το σύνταγμά τους). Αφετέρου, σε αυτά τα δύο τρίτα να περιλαμβάνονται και τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, άρα και η Ρωσία – κάτι που προφανώς είναι απίθανο.

Μήπως, όμως, όπως συμβαίνει συχνά με τις διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις, υπάρχει κάποιος τρόπος να παρακαμφθεί το παραπάνω άρθρο; Όπως σημειώνει σχετική ανάλυση στην Διεθνή Διπλωματική Ακαδημία της Ουάσιγκτον, κάτι τέτοιο θεωρητικά θα ήταν δυνατό, στην πράξη όμως επίσης θεωρείται σχεδόν αδύνατο.

Προσοχή σε δύο «κρυφά» σημεία

Όπως γράφει ο Ρόμπερτ Ντόουνς, συγκεκριμένα, υπάρχουν δύο πλευρές που πρέπει να εξεταστούν με προσοχή. Η μία αφορά στη δυνατότητα του Συμβουλίου Ασφαλείας, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, να λαμβάνει αποφάσεις με τη θετική ψήφο 9 μελών του, χωρίς καμία διάκριση ανάμεσα στα 5 μόνιμα και τα 10 μη μόνιμα (που εκλέγονται με διετή θητεία).

Αυτό, όμως, σύμφωνα με το Άρθρο 27 της Χάρτας του ΟΗΕ, αφορά μόνο «διαδικαστικά ζητήματα». Κι αυτό σημαίνει ότι η «αποβολή» της Ρωσίας θα πρέπει να χαρακτηριστεί ως τέτοιο – κάτι που μάλλον πρέπει να αποκλειστεί.

Η δεύτερη πλευρά έχει να κάνει με το γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ τυπική διαδικασία η οποία να εγκρίνει τη μεταφορά στη Ρωσία της έδρας την οποία κατείχε η Σοβιετική Ένωση στο Συμβούλιο Ασφαλείας από την ίδρυσή του.

Όταν αυτή κατέρρευσε, στο τέλος του 1991 και με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, ο τότε πρόεδρος της Ρωσίας, Μπόρις Γέλτσιν, είχε ενημερώσει με μια επιστολή τον ΓΓ του ΟΗΕ, Χαβιέ Πέρεθ ντε Κουέγιαρ, ότι η χώρα του είναι η φυσική διάδοχος της ΕΣΣΔ και, ως εκ τούτου, αναλαμβάνει την έδρα της σε όλα τα όργανα. Η εναλλαγή έγινε απολύτως ομαλά, χωρίς να γίνει κάποια σχετική συζήτηση και χωρίς οποιοδήποτε άλλο μέλος του ΟΗΕ ή του Συμβουλίου Ασφαλείας να προβάλει ενστάσεις – τόσο εκείνη την περίοδο όσο και στα 30 και πλέον χρόνια που έχουν μεσολαβήσει μέχρι σήμερα.

Το τέλος του ΟΗΕ και της παγκόσμιας τάξης

Αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους που θα καθιστούσε έωλο το άνοιγμα μιας τέτοια υπόθεσης σήμερα. Υπάρχει, όμως, κάτι ακόμη πιο σημαντικό που λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας για όσους ενδεχομένως σκέφτονται να τιμωρήσουν με αυτόν τον τρόπο τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Με τον παγκόσμιο χάρτη να αλλάζει ταχύτατα και βίαια, το κέντρο βάρους να μετατοπίζεται – αντικειμενικά – προς Ανατολάς και τις ισορροπίες και συμμαχίες να αλλάζουν διαρκώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Δύση έχουν κάθε λόγο να φοβούνται ότι εάν ανοίξουν ένα τέτοιο ζήτημα σήμερα, τότε μελλοντικά μπορεί να αποδειχθεί μπούμερανγκ και να στραφεί σε βάρος τους. Ειδικά καθώς η Κίνα θα παραμονεύει και η Ρωσία θα ψάχνει την ευκαιρία για εκδίκηση.

Θα το κάνουν, λοιπόν, μόνο σε μία περίπτωση: Εάν αποφασίσουν να τινάξουν οριστικά στον αέρα τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων, η οποία σφραγίστηκε – έστω και τυπικά – από την ίδρυση και τη λειτουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Για την ώρα, δεν έχουμε φτάσει ακόμη σε αυτό το σημείο…