Τι σημαίνει η νίκη του Λούλα, του προέδρου των… μισών Βραζιλιάνων

Η επινίκια ομιλία του Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα ήταν σχεδόν ταυτόσημη με τις προεκλογικές του εξαγγελίες. Κι αυτές, με τη σειρά τους, θύμιζαν αρκετά τα όσα έλεγε ο νικητής των προεδρικών εκλογών της Βραζιλίας το 2003, όταν εξελέγη για πρώτη φορά στην ηγεσία της μεγαλύτερης χώρας της Λατινικής Αμερικής.

Οι συνθήκες που βιώνει, άλλωστε, μεγάλο μέρος των 220 εκατομμυρίων περίπου Βραζιλιάνων παραπέμπουν σε μεγάλο βαθμό στην κατάσταση που επικρατούσε πριν από δύο δεκαετίες. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι 33 εκατ. άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με την ακραία πείνα, ενώ συνολικά 100 εκατ. ζουν σε συνθήκες φτώχειας.

«Από τη στιγμή που είμαστε ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός τροφίμων στον κόσμο και πρώτοι σε επίπεδο ζωικών πρωτεϊνών, έχουμε καθήκον να εγγυηθούμε ότι κάθε Βραζιλιάνος μπορεί κάθε μέρα να τρώει πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό», είπε χαρακτηριστικά ο Λούλα.

Διαβάστε επίσης: Βραζιλία: Ο Λούλα ντα Σίλβα νέος πρόεδρος

Άλλο 2003, άλλο 2022…

Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να πει πως δεν έχει δίκιο. Ούτε και να αδικήσει τα ξέφρενα πανηγύρια των οπαδών του, που βλέπουν φως στο βάθος του τούνελ.

Υπάρχει, όμως, μια σημαντική διαφορά με το 2003, που κάνει τον δρόμο που έχει μπροστά του ο ιστορικός ηγέτης και υποψήφιος του Κόμματος των Εργατών να μοιάζει εξαρχής με Γολγοθά. Πολύ περισσότερο καθώς ο ίδιος δεν απολαμβάνει πλέον της στήριξης του 85% των Βραζιλιάνων, όπως έδειχναν οι δημοσκοπήσεις μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης θητείας του, το 2011.

Διαβάστε επίσης – Η BNP Paribas, ο Μπολσονάρο και ο Αμαζόνιος

Πρόκειται, βεβαίως, για την εμφανή και σκληρή πόλωση που υπάρχει στη Βραζιλία. Πόλωση η οποία αποτυπώθηκε και στο τελικό εκλογικό αποτέλεσμα, που εμφάνισε τον νέο και τον απερχόμενο πρόεδρο σχεδόν ισοδύναμους (με διαφορά της τάξης των δύο εκατομμυρίων ψήφων σε σύνολο άνω των 120 εκατ. ψηφισάντων.

Πράγματι, ακόμη και αν ο Ζαΐχ Μπολσονάρου αποδεχθεί τελικώς το αποτέλεσμα και δεν επιχειρήσει να αντιγράψει την απόπειρα πραξικοπήματος του «κολλητού» του Ντόναλντ Τραμπ, τον Ιανουάριο του 2021 – κάτι που δεν είναι βέβαιο, μιας και απομένουν δύο μήνες μέχρι την ορκωμοσία του νέου προέδρου – δύσκολα θα αποποιηθεί την ισχύ που του έδωσαν οι κάλπες.

Το επίτευγμα του Μπολσονάρου

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το γεγονός ότι ο Μπολσονάρου έλαβε στον δεύτερο γύρο μισό εκατομμύριο ψήφους περισσότερους σε σύγκριση με το 2018. Κι αυτό, παρά την οδυνηρή εμπειρία που βίωσαν δεκάδες εκατομμύρια συμπατριώτες του στη διάρκεια της τελευταίας τετραετίας, το έγκλημα που συντελέστηκε εξαιτίας της διαχείρισης της πανδημίας, την επιτάχυνση της καταστροφής του τροπικού δάσους του Αμαζονίου και το ανοιχτό φλερτ με τα πιο αντιδραστικά και ακροδεξιά στοιχεία της Βραζιλίας.

Η εικόνα αυτή δεν μπορεί παρά να έχει μία και μοναδική ερμηνεία: Αν ο Λούλα εκφράζει την ελπίδα των φτωχότερων στρωμάτων για μια κάπως καλύτερη ζωή, ο Μπολσονάρου κατάφερε να γίνει ο εκπρόσωπος των πιο ισχυρών και μεσαίων στρωμάτων, εφαρμόζοντας αδίστακτα μια πολιτική η οποία υπηρετούσε τα συμφέροντά τους, αδιαφορώντας για την τύχη των υπολοίπων και δίνοντας λευκή επιταγή στους μηχανισμούς του κράτους και τις δυνάμεις του παρακράτους.

Πρακτικά και από εκεί που κανείς ουσιαστικά δεν το περίμενε από τον απερχόμενο πρόεδρο, αυτός κατάφερε να συγκροτήσει, να ομογενοποιήσει και να ισχυροποιήσει ένα διακριτό κοινωνικό και πολιτικό ρεύμα, που σήμερα διεκδικεί τη μισή Βραζιλία. Είναι δε εξαιρετικά ισχυρό και κυρίαρχο ειδικά στις μεγάλες πόλεις, όπως το Ρίο (ο κυβερνήτης του οποίου είναι φανατικός υποστηρικτής του απερχόμενου προέδρου) και η Μπραζίλια, όπου και είναι συγκεντρωμένος ο πλούτος.

Πρόεδρος υπό προθεσμία

Έτσι, παρά τις διαβεβαιώσεις που έδωσε και τον ενωτικό τόνο στην επινίκια ομιλία του, ο Λούλα γνωρίζει καλά ότι το μόνο που δεν θα καταφέρει είναι να γίνει «πρόεδρος όλων των Βραζιλιάνων».

Τα παραπάνω, βεβαίως, δεν σημαίνουν ότι η ελίτ της Βραζιλίας στήριξε σύσσωμη τον Μπολσονάρου, καθώς η συμπεριφορά του και οι μέθοδοι που ακολουθούσε προκαλούσαν αντιδράσεις και απέχθεια. Σε καμία περίπτωση, όμως, αυτό δεν την καθιστά πιστό σύμμαχο του Λούλα.

Έτσι, όπως δήλωσε προεκλογικά στους Financial Times ένα κορυφαίο τραπεζικό στέλεχος, «θα εκλέξουμε τον Λούλα προκειμένου να σταματήσουμε τον Μπολσονάρου. Και μετά, κάποια στιγμή στη διάρκεια της διακυβέρνησής του, θα περάσουμε στην αντιπολίτευση». Από την πλευρά του, μιλώντας στην ίδια εφημερίδα, ο Ματίας Σπέκτορ του Getulio Vargas Foundation, τόνισε για τον Λούλα: «Εξελέγη με βάση την υπόσχεση να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες, όμως δεν θα έχει τη δυνατότητα να το κάνει», καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα κεφάλαια, ειδικά σε συνθήκες διεθνούς κρίσης.

Δεν πρόκειται μόνο για εικασίες και εκτιμήσεις, αλλά και για την πραγματικότητα που διαμορφώνει η πολιτική αριθμητική. Διότι μπορεί ο Λούλα να εξελέγη πρόεδρος, όμως οι εκλεκτοί του Μπολσονάρου έχουν την πλειοψηφία τόσο στη Βουλή όσο και τη Γερουσία. Κάτι που σημαίνει ότι κάθε προσπάθεια να περάσουν σημαντικοί νόμοι θα πυροδοτεί μια δύσκολη και αβέβαιης έκβασης πολιτική μάχη.

Λατινική Αμερική και G20

Το σίγουρο είναι ότι οι εξελίξεις στη Βραζιλία αφορούν τόσο τη «γειτονιά» της όσο και συνολικά τον κόσμο, καθώς πρόκειται για μια σημαντική οικονομική δύναμη, μέλος της ομάδας της G20. Ειδικά όσον αφορά στη Λατινική Αμερική, είναι γεγονός ότι η νίκη του Λούλα μοιάζει να ολοκληρώνει τη δεύτερη «ροζ παλίρροια» (ο ίδιος πρωταγωνίστησε και στην πρώτη), που οδηγεί στην κυριαρχία αριστερών-κεντροαριστερών κυβερνήσεων στις περισσότερες και πιο σημαντικές χώρες.

Ακόμη κι αυτό, όμως, δεν αποτελεί εγγύηση επιτυχίας και πολιτικής μακροημέρευσης για τον 77χρονο πλέον Λούλα. Κι αυτό μπορούν να του το επιβεβαιώσουν οι «κιρχνεριστές» στην Αργεντινή, το «παιδί των κινημάτων» Γκαμπριέλ Μπόριτς που είναι πρόεδρος της Χιλής, ο Μεξικάνος πρόεδρος Αντρές Μανουέλ Λόπεζ Ομπράδορ και πολλοί άλλοι.

Σε αυτό το φόντο, το στοίχημα που βάζουν ήδη πολλοί είναι πόσο θα αντέξει ο Λούλα και πότε η «μαύρη άμπωτη» θα διαδεχθεί την «ροζ παλίρροια»…