Η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα ήταν εύκολο στοίχημα για την Ευρώπη

Το 1991, τη χρονιά που η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητη μετά από χρόνια ως σοβιετική δημοκρατία, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ήταν 21% υψηλότερο από αυτό της Πολωνίας, η οποία μόλις είχε απελευθερωθεί από το κομμουνιστικό μπλοκ. Τριάντα χρόνια αργότερα, η κατά κεφαλήν παραγωγή της Πολωνίας ήταν 2,7 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του νότιου γείτονά της. Όταν η κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα αρχίσει να ανοικοδομείται, θα έχει την ευκαιρία να αναπληρώσει το χαμένο έδαφος. Η Ευρώπη έχει τόσο την οικονομική δυνατότητα όσο και το πολιτικό συμφέρον να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναγέννηση του τραυματισμένου συμμάχου της.

Η εισβολή της Ρωσίας στη γείτονά της τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους διέκοψε μια αργή κίνηση μεταρρυθμίσεων στην Ουκρανία. Η ειρωνεία είναι ότι η προσπάθεια είχε ξεκινήσει όταν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προσάρτησε την Κριμαία το 2014, διασφαλίζοντας έτσι ότι η Ουκρανία θα φιλοδοξούσε αμετακίνητα να ανήκει στην Ευρώπη.

Ο πόλεμος προκάλεσε σοβαρή ζημιά στην Ουκρανία, με το ΑΕΠ να έχει μειωθεί κατά 30% πέρυσι σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Παρόλα αυτά, η οικονομία συγκρατήθηκε. Οι μεταρρυθμίσεις, ωστόσο, απείχαν πολύ από το να ολοκληρωθούν και καθώς οι σύμμαχοι του Κιέβου συζητούν τι χρειάζεται για την ανοικοδόμηση της χώρας, θα πρέπει να πληρώσουν για να επουλώσουν τις προπολεμικές και μεταπολεμικές οικονομικές πληγές.

Η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα απαιτήσει βοήθεια, τεχνογνωσία και καθοδήγηση – και πολύ χρόνο και χρήμα. Ωστόσο, το κόστος είναι εντός αυτού που μπορούν να αντέξουν οικονομικά οι σύμμαχοι της Ουκρανίας και οι διεθνείς οργανισμοί.

Η απόκλιση μεταξύ Πολωνίας και Ουκρανίας από το τέλος του κομμουνισμού στην Ευρώπη έχει να κάνει πολύ με την ένταξη της πρώτης στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004. Η τελευταία, από την άλλη πλευρά, ακολούθησε το διεφθαρμένο μονοπάτι μιας οικονομίας που χρηματοδοτείται από ρωσικού μοντέλου ολιγάρχες. Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας της Ουκρανίας Ολεξαντρ Γκριμπάν, σε μια πρόσφατη συνέντευξη στο Κίεβο στο Breakingviews, αναφέρθηκε σε εκείνα τα χρόνια ως τις «τρεις χαμένες δεκαετίες» της χώρας του.

Η Ουκρανία έχει τώρα μια ομάδα υπουργών που έχουν τις μεταρρυθμίσεις κατά νου και τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει μια σοβαρή αναμόρφωση του κάποτε νεφελώδους τραπεζικού της συστήματος. Αυτό εξηγεί την εκπληκτική απόδοσή της από την έναρξη του πολέμου – ακόμη και με ποσοστό ανεργίας στο 20%, πληθωρισμό να τρέχει στο 21% φέτος και το βασικό επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας να έχει οριστεί στο 25%. Οι ιδιωτικές αποταμιεύσεις έχουν διπλασιαστεί, σε απόλυτες τιμές και ανήλθαν στο 36,5% του ΑΕΠ πέρυσι, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Σε ένα άλλο σημάδι εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, το ανεπίσημο επίπεδο του εθνικού νομίσματος, του χρίβνια, παρέμεινε εντός του 5% της επίσημης ισοτιμίας. Και τα συναλλαγματικά αποθέματα, τώρα στα 36 δισεκατομμύρια δολάρια, βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο ενός έτους.

Η διεθνής βοήθεια ήταν το κλειδί για τη συγκράτηση της ουκρανικής οικονομίας. Η Ναταλία Σαποβάλ, πρόεδρος της Σχολής Οικονομικών του Κιέβου, σημειώνει ότι το ξένο χρήμα βοηθά στη χρηματοδότηση περίπου του μισού δημοσιονομικού ελλείμματος της κυβέρνησης, το οποίο αναμένεται να φτάσει στο 28% του ΑΕΠ φέτος από 4% το 2021, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας συνεισέφεραν περίπου 31 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η κυβέρνηση εξακολουθεί να χρειάζεται περίπου 3 δισεκατομμύρια δολάρια το μήνα σε εξωτερική βοήθεια για να συνεχίσει να πληρώνει στρατιώτες, δασκάλους και να αυξάνει τις κοινωνικές παροχές.

Τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεπέρασε τις ΗΠΑ ως κορυφαίος δωρητής στην Ουκρανία, σύμφωνα με τους αριθμούς του υπουργείου Οικονομικών, εισφέροντας περίπου 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια στον κρατικό προϋπολογισμό. Εάν η βοήθεια συνεχιζόταν με αυτόν τον ρυθμό, θα ήταν συνολικά 19,5 δισεκατομμύρια δολάρια για ολόκληρο το 2023. Αυτό είναι μόλις 0,1% του ΑΕΠ της ΕΕ – ένα μικρό τίμημα που πρέπει να καταβάλει για να κρατήσει μακριά τον Πούτιν.

Η χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης της χώρας μόλις τελειώσει οριστικά ο πόλεμος θα κοστίσει περισσότερο. Στην πιο πρόσφατη έκθεσή τους, η Παγκόσμια Τράπεζα και άλλοι διεθνείς οργανισμοί υπολόγισαν ότι η μελλοντική ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα απαιτήσει τουλάχιστον περίπου 410 δισεκατομμύρια δολάρια σε 10 χρόνια – ή 2,6 φορές το ΑΕΠ του 2022.

Ο αριθμός ακούγεται εντυπωσιακός. Αν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά, όμως, είναι σε μεγάλο βαθμό προσιτό για τους συμμάχους της Ουκρανίας, ακόμα κι αν η Ευρώπη έπρεπε να επωμιστεί ολόκληρο το βάρος. Ακόμη και κάτω από ακραίες και απίθανες υποθέσεις ότι το δημόσιο χρήμα θα χρηματοδοτούσε τα μισά από τα 410 δισεκατομμύρια δολάρια που απαιτούνται μέσω μη επιστρεπτέων επιχορηγήσεων και ότι οι μη Ευρωπαίοι θα σταματούσαν ξαφνικά κάθε βοήθεια προς την Ουκρανία, η ΕΕ θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει ολόκληρη την ανοικοδόμηση ξοδεύοντας 20,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για μια δεκαετία – σύμφωνα με την τρέχουσα συνεισφορά του 0,1% του ΑΕΠ στον προϋπολογισμό της Ουκρανίας.

Στην πράξη, οι δαπάνες της ΕΕ θα ήταν χαμηλότερες επειδή τα περισσότερα από τα χρήματα για την ανασυγκρότηση θα μπορούσαν να προέλθουν από ιδιώτες επενδυτές και μεγάλο μέρος της δημόσιας χρηματοδότησης θα επεκταθεί μέσω δανείων ή πιστωτικών εγγυήσεων. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία και πολυεθνικοί οργανισμοί όπως το ΔΝΤ θα συνεχίσουν να πλαισιώνουν την Ευρώπη στις προσπάθειές της για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

Ωστόσο, είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας προτού η χώρα γίνει αποδεκτή ως επίσημα υποψήφια μέλος της ΕΕ. Οι κυβερνήσεις του μπλοκ ίσως θα πρέπει να σκεφτούν ότι η δαπάνη 0,1% του ΑΕΠ για να φέρουν μια πρώην Σοβιετική δημοκρατία στο μπλοκ θα ήταν μια μικρή και έξυπνη επένδυση για να βοηθήσει την Ουκρανία να ξεκινήσει επιτέλους μια αναπτυξιακή πορεία πολωνικού τύπου.