Τεράστια αλλαγή στην οικονομική ασφάλεια της ΕΕ «μαγειρεύει» η Φον ντερ Λάιεν

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν  θέλει «ολίγη» από εθνική ασφάλεια στην οικονομική πολιτική της ΕΕ, αλλά αυτό μάλλον δεν θα αρέσει στους θιασώτες του ελεύθερου εμπορίου του μπλοκ.

Η αυξανόμενη ένταση μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου θέτει την ΕΕ σε άβολο γεωπολιτικό πλαίσιο. Οι ΗΠΑ εντείνουν την επιθετική στάση τους απέναντι στο Πεκίνο και πιέζουν την ΕΕ να ακολουθήσει.

Οι Βρυξέλλες θέλουν να συνεχίσουν τις εμπορικές σχέσεις με την Κίνα. Ωστόσο, η Ευρώπη πρέπει να μειώσει τους κινδύνους, ειδικά στον απόηχο των κραδασμών στην αλυσίδα εφοδιασμού της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία που εξέθεσε οδυνηρά την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία.

Σε αυτό το γεωπολιτικό σκηνικό, η ΕΕ απομακρύνεται από τη πολιτική ελεύθερων συναλλαγών προς πιο αμυντικά οικονομικά εργαλεία. Η Φον ντερ Λάιεν επεσήμανε πρόσφατα την «ανισόρροπη» οικονομική σχέση που έχει προκαλέσει την έκρηξη του εμπορικού ελλείμματος με την Κίνα και προτείνει την «απομείωση κινδύνου» της εξαρτημένης σχέσης της ΕΕ με την Κίνα, χωρίς να φτάνει σε αποσύνδεση.

Η επερχόμενη στρατηγική οικονομικής ασφάλειας θα είναι μια άσκηση προς αυτή τη νέα οικονομική κατεύθυνση, με σημείο εκκίνησης την μεγαλύτερη προσοχή στους κινδύνους ασφάλειας στις εμπορικές και επενδυτικές πολιτικές της ΕΕ. Εάν εφαρμοστεί, η ΕΕ θα συμπεριφερόταν στη διεθνή σκηνή περισσότερο σαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Ιαπωνία.

Η Φον ντερ Λάιεν πρόκειται να ανακοινώσει το σχέδιο στις 20 Ιουνίου, μετά το οποίο θα συζητηθεί από τους ηγέτες της ΕΕ στη συνάντησή τους στο τέλος του μήνα, παρόλο που απέχει πολύ από το να έχει ολοκληρωθεί. Τα μέτρα ασφαλείας, όπως οι έλεγχοι εξαγωγών, αποτελούν εθνική αρμοδιότητα και δεν επιθυμούν όλες οι χώρες-μέλη να παραδώσουν τα κλειδιά στις Βρυξέλλες, ή ακόμη και να έχουν μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική. Οι θιασώτες του ελεύθερου εμπορίου της ΕΕ, τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσο και μεταξύ των χωρών της ΕΕ, είναι επίσης νευρικοί.

Οι πιο επιθετικά  φιλελεύθεροι της Κομισιόν, ο επικεφαλής εμπορίου Βάλντις Ντομπρόβσκις και η επικεφαλής ανταγωνισμού Μαργκρέτε Βεστάγκερ, έχουν επίσης προειδοποιήσει να μην προχωρήσει η ΕΕ πολύ μακριά.

Σε μια κορυφαία διατλαντική συγκέντρωση στη Σουηδία την περασμένη εβδομάδα, ο Ντομπρόβσκις είπε στους δημοσιογράφους ότι η στρατηγική πρέπει να είναι “στοχευμένη και εστιασμένη” και ότι οι Βρυξέλλες δεν πρέπει “να χρησιμοποιήσουν αυτήν την τροχιά οικονομικής ασφάλειας ως δικαιολογία για προστατευτισμό”.

Έλεγχος επενδύσεων

Η στρατηγική αναμένεται να αναφερθεί στις οικονομικές ευπάθειες της Ευρώπης και τον τρόπο αντιμετώπισής τους. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει κατευθυντήριες γραμμές για να βοηθήσει τις εταιρείες της ΕΕ να προστατεύσουν τις τεχνολογίες τους ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουν τις συναλλαγές με χώρες όπως η Κίνα. Οι Βρυξέλλες θέλουν επίσης να διαφοροποιήσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους, για παράδειγμα, συνάπτοντας εμπορικές συμφωνίες για στρατηγικές πρώτες ύλες με άλλες χώρες πλησιέστερες ιδεολογικά όπως η Χιλή ή η Αυστραλία.

Μια βασική πτυχή στην οποία πρέπει να δοθεί προσοχή θα είναι η ισορροπία μεταξύ της πιο αμυντικής ή προστατευτικής ρητορικής και της πιο ανοιχτής, ανταγωνιστικής ρητορικής.

Το πιο ευαίσθητο μέρος της στρατηγικής είναι η ιδέα του ελέγχου εξερχόμενων επενδύσεων, που θα ανάγκαζε τις χώρες της ΕΕ να ελέγξουν τις επενδύσεις στο εξωτερικό από ευρωπαϊκές ιδιωτικές εταιρείες για να προφυλαχθεί το μπλοκ από τη μεταφορά ευαίσθητης τεχνολογίας.

Το μέτρο θα είναι η πιο πρόσφατη προσθήκη στην αναπτυσσόμενη εργαλειοθήκη εμπορικής άμυνας της ΕΕ, η οποία περιλαμβάνει φιλτράρισμα άμεσων ξένων επενδύσεων στην ΕΕ και ένα πρόσφατα συμφωνημένο μέσο κατά του καταναγκασμού που προβλέπει εμπορικά αντίμετρα κατά των οικονομικών νταήδων.

Η Φον ντερ Λάιεν τόνισε ότι το εργαλείο ελέγχου εξερχόμενων επενδύσεων θα είναι «στοχευμένο» και θα περιορίζεται σε ευαίσθητες τεχνολογίες που μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη στρατιωτικών δυνατοτήτων. Αλλά υπαγορεύοντας στις εταιρείες τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν στο εξωτερικό κρούει τον κώδωνα του κινδύνου σε ορισμένους θιασώτες του ελεύθερου εμπορίου.

Η υπουργός Εμπορίου της Ολλανδίας Liesje Schreinemacher κατέστησε σαφές σε συνεδρίαση των υπουργών εμπορίου της ΕΕ τον περασμένο μήνα ότι θα εξετάσει εξονυχιστικά τα επερχόμενα σχέδια. Ταυτόχρονα, οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων παραμένουν εξαιρετικά επιφυλακτικοί τονίζοντας ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει βεβιασμένα χωρίς να είναι σαφές  ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν, πόσο μεγάλοι είναι αυτοί οι κίνδυνοι και γιατί απαιτούν πρόσθετη ρύθμιση.