Δικαίωμα επισκευής, για να προχωρήσουμε πέρα από τη θεωρία

Η οδηγία έχει δύο βασικά πλεονεκτήματα:

Πρώτον ως προς τη μορφή, καθώς τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ισχυρή συνοχή στη δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε περιβαλλοντικά και καταναλωτικά ζητήματα.

Η συνοχή αυτή διαπιστώνεται σε δύο επίπεδα: κατ’ αρχάς στο επίπεδο της χρονολογικής σειράς, λόγω της τέλειας ευθυγράμμισης των προτάσεων· από την Πράσινη Συμφωνία του Δεκεμβρίου 2019, το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία του Μαρτίου 2020 και το νέο θεματολόγιο για τους καταναλωτές του Νοεμβρίου 2020, τα κείμενα επιδεικνύουν σταθερή δυναμική.

Δεύτερον, η συνοχή αυτή καταδεικνύεται στο επίπεδο των εξεταζόμενων θεμάτων που καλύπτουν όλες τις πτυχές του προβλήματος. Ως εκ τούτου, το ζήτημα της παραγωγής ρυθμίζεται από την οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό, το ζήτημα της πώλησης από την οδηγία σχετικά με την ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση του Μαρτίου 2022 και την οδηγία για τους οικολογικούς ισχυρισμούς του Μαρτίου 2023 και, τέλος, το ζήτημα του τέλους ζωής του προϊόντος καλύπτεται από την οδηγία για το δικαίωμα επισκευής του Μαρτίου 2023.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό της οδηγίας είναι ότι εξετάζει ένα μείζον ζήτημα που επηρεάζει όλους τους Ευρωπαίους πολίτες. Σήμερα, 65 % των Ευρωπαίων καταναλωτών επιλέγουν να ανανεώσουν τα προϊόντα τους όταν υποστούν βλάβη, αντί να τα επισκευάσουν, γεγονός το οποίο δημιουργεί περισσότερους από 7 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων ετησίως στον τομέα των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών. Ο κοινωνικός αντίκτυπος είναι εξίσου σημαντικός, διότι το γεγονός αυτό επέφερε ραγδαία μείωση των θέσεων εργασίας στον τομέα των επισκευών στην Ευρώπη.

Η πρόταση της Επιτροπής αποτελεί σημαντικό ορόσημο για την υλοποίηση μιας κυκλικής οικονομίας στην Ευρώπη. Μεταξύ των εμβληματικών προτάσεων, θα πρέπει να τονιστεί η υπεροχή της επισκευής έναντι της αντικατάστασης, η καθιέρωση εντύπου που θα επιτρέπει στους καταναλωτές να ενημερώνονται σχετικά με τους όρους επισκευής και η δημιουργία πλατφόρμας σε κάθε κράτος μέλος για να μπορούν όλοι να ξέρουν πού θα βρουν επισκευαστή κοντά στην κατοικία τους.

Όλα αυτά φαίνονται εξαιρετικά, αλλά για να είναι πραγματικά αποτελεσματικό το δικαίωμα επισκευής, θα πρέπει να αυξηθεί το επίπεδο φιλοδοξίας. Αυτό μπορεί να καταδειχθεί από τέσσερα στοιχεία:

• Πρώτον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασίζεται αποκλειστικά σε ένα σύστημα ενημέρωσης. Αντί να ενημερώνεται ο καταναλωτής σχετικά με τη δυνατότητα επισκευής ή μη, θα ήταν ασφαλώς αποτελεσματικότερο να απαγορευθεί στο ευρωπαϊκό έδαφος η πώληση προϊόντων που έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να μην επιδέχονται επισκευή.
• Δεύτερον, θα μπορούσαν να προβλεφθούν πολύ απλοί τρόποι ενθάρρυνσης της επισκευής. Για παράδειγμα, η επισκευή ενός προϊόντος κατά τη νόμιμη περίοδο εγγύησης θα μπορούσε να συμβάλει σε παράταση της διάρκειας της εγγύησης. Η Επιτροπή αποφάσισε όμως διαφορετικά.
• Ομοίως, θα χρειαστεί να δρομολογηθεί ένα εκτεταμένο πρόγραμμα κατάρτισης στον τομέα των επισκευών. Το επάγγελμα έχει αλλάξει ριζικά και όλες οι επισκευές που άλλοτε βασίζονταν στη μηχανολογία, βασίζονται πλέον σε μεγάλο βαθμό στη συνδετική.
• Τέλος, η Επιτροπή απέκλεισε τη δυνατότητα πιο καινοτόμων λύσεων, όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση ή η ανακαίνιση.

Η Επιτροπή είναι προσηλωμένη σε μια σημαντική πορεία προς μια πιο βιώσιμη κατανάλωση. Προκειμένου να έχουν οι καταναλωτές πραγματική συμβολή στην πράσινη μετάβαση και στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, απαιτούνται υψηλότερες φιλοδοξίες.

* O Thierry Libaert είναι μέλος της ΕΟΚΕ και Ακαδημαϊκός