Πληθωρισμός τροφίμων: Ρωσία, Ινδία και Ελ Νίνιο φέρνουν αυξήσεις φωτιά

Το μετεωρολογικό φαινόμενο El Niño είναι ήδη εδώ, ανεβάζοντας τη θερμοκρασία στις θάλασσες, προκαλώντας ακραία ζέστη σε  περιοχές της Νότιας Ασίας και της Κεντρικής Αμερικής, αλλά και  έντονες βροχοπτώσεις στις Άνδεις.

Και αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις των αναλυτών, το «μικρό αγόρι» αναμένεται να φέρει νέο μπαράζ ανατιμήσεων στις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων, που ήδη επιβαρύνονται από την απαγόρευση των εξαγωγών ρυζιού της Ινδίας και την αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας.

Όπως αναφέρουν οι Financial Times, το φαινόμενο συνήθως διαταράσσει τους κύκλους των καλλιεργειών και είναι πιθανό να επιβαρύνει περαιτέρω την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων και τις τιμές. Συνδυαστικά, τα τρία αυτά σοκ θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό των νοικοκυριών σε φτωχότερες χώρες όπου τα τρόφιμα αποτελούν συνήθως περίπου το 30% των τυπικών δαπανών για καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες — διπλάσιο από αυτό για τις ανεπτυγμένες οικονομίες.

«Τέλεια καταιγίδα» για τον πληθωρισμό φέρνουν Ελ Νίνιο και κλιματική αλλαγή

Πιέσεις στις κεντρικές τράπεζες

Αυτή η διάχυση θα μπορούσε να αυξήσει την πίεση στις κεντρικές τράπεζες των αναδυόμενων αγορών να διατηρήσουν τα επιτόκια υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, πυροδοτώντας αστάθεια στις τοπικές αγορές μετοχών και κρατικών ομολόγων, οι οποίες αναμένουν χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής αργότερα φέτος.

Ωστόσο, οι επενδυτές δεν μπορούν ακόμα να εκτιμήσουν με ακρίβεια τις επιπτώσεις που θα έχουν οι ακραίες αυτές καιρικές συνθήκες στις αγορές εμπορευμάτων και τις χρηματοπιστωτικές αγορές, σχολίασε η Ζάνα Αλεξαχίνα, αναλύτρια σιτηρών στην ερευνητική ομάδα εμπορευμάτων Mintec: «Μελετάμε σαν τρελοί τις μετεωρολογικές προβλέψεις δύο έως έξι εβδομάδων μπροστά. Θα είναι κρίσιμες. Αλλά η αγορά δεν θέλει να συνυπολογίσει κανενός είδους ασφάλιστρα κινδύνου ακόμα», πρόσθεσε στους FT.

Οι πρώτες επιπτώσεις

Οι κινήσεις της Ινδίας και της Ρωσίας έχουν ήδη αρχίσει να αποτυπώνονται στις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων.

Ο δείκτης τιμών των τροφίμων του FAO των Ηνωμένων Εθνών μειώθηκε κατά 26% μεταξύ Μαρτίου 2022 και Ιουνίου, αλλά αυξήθηκε κατά 1,3%  τον Ιούλιο, καθώς οι τιμές των φυτικών ελαίων εκτινάχθηκαν κατά 12,1%.

Οι διεθνείς τιμές σιταριού αυξήθηκαν 1,6%, καταγράφοντας την πρώτη μηνιαία άνοδο από τον περασμένο Δεκέμβριο, ενώ ο Δείκτης Τιμών Ρυζιού FAO All Rice αυξήθηκε κατά 2,8% στο υψηλότερο επίπεδό του από τον Σεπτέμβριο του 2011.

Τα παγκόσμια συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του κακάου έχουν αυξηθεί σε περίπου 3.500 δολάρια ανά τόνο, από 2.400 δολάρια πριν από ένα χρόνο, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2011.

«Το Ελ Νίνιο τείνει να κορυφώνεται τον Νοέμβριο έως τον Φεβρουάριο, αλλά οι επιπτώσεις για τον πληθωρισμό των τροφίμων, τους προϋπολογισμούς, τη νομισματική πολιτική, το [ακαθάριστο εγχώριο προϊόν] και το εμπόριο, ιδιαίτερα στις αναδυόμενες αγορές, διαρκούν περισσότερο», δήλωσε η Λάουρα Σάντσες, αναλυτής στην Morgan Stanley.

Αντιμέτωπες με ένα ισχυρό Ελ Νίνιο, «οι κεντρικές τράπεζες των αναδυόμενων αγορών θα πρέπει να διατηρήσουν τα επιτόκια υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να καταπολεμήσουν τον πιο επίμονο πληθωρισμό», τόνισε από την πλευρά της η Νταϊάνα Ιοβάνελ, οικονομολόγος αγορών στην Capital Economics. Αυτό θα αύξανε το κόστος δανεισμού των κυβερνήσεων σε μια εποχή που οι επενδυτές προεξοφλούν πολλαπλές μειώσεις επιτοκίων.

Πέρα από τα τρόφιμα

Σύμφωνα με την JP Morgan, ο  αντίκτυπος στον παγκόσμιο πληθωρισμό από «ένα μεγάλο Ελ Νίνιο θα μπορούσε να επεκταθεί πέρα από τα τρόφιμα».

Η ανάλυση της τράπεζας για ένα σύνολο δεδομένων της Παγκόσμιας Τράπεζας για τις τιμές των εμπορευμάτων που εκτείνεται πίσω στη δεκαετία του 1960, διαπίστωσε ότι τα γεγονότα El Niño – τα οποία συνήθως συμβαίνουν δύο φορές τη δεκαετία – συσχετίζονται με υψηλότερες παγκόσμιες τιμές για το καουτσούκ, την ξυλεία και τον ψευδάργυρο.

Στην Αυστραλία, το El Niño τείνει να φέρει έντονες βροχοπτώσεις στη δυτική περιοχή Pilbara, όπου υπάρχουν τεράστια αποθέματα σιδηρομεταλλεύματος. Η Αυστραλία αντιπροσωπεύει περίπου το 60% της θαλάσσιας αγοράς σιδηρομεταλλεύματος, που σημαίνει υψηλότερες τιμές σε περίπτωση διαταραχών που προκαλούνται από τις καιρικές συνθήκες.

Αλλάζουν οι εμπορικοί δρόμοι

Εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις στον πληθωρισμό τροφίμων, ο αυξανόμενος αριθμός των ακραίων καιρικών φαινομένων, έχει ήδη αρχίσει να επηρεάζει τους σημαντικότερους ναυτιλιακούς δρόμους.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής προκαλούν έμφραγμα στις θαλάσσιες μεταφορές. Ήδη μεγάλες καθυστερήσεις παρατηρούνται το τελευταίο διάστημα στις διελεύσεις πλοίων από τη Διώρυγα του Παναμά.

Η Αρχή της Διώρυγας του Παναμά αποφάσισε να μειώσει το μέγιστο βάρος πλοίων και τις καθημερινές διελεύσεις πλοίων σε μια προσπάθεια εξοικονόμησης νερού.

Οι ειδικοί στις θαλάσσιες μεταφορές φοβούνται ότι τέτοια γεγονότα θα μπορούσαν να γίνουν «το νέο φυσιολογικό«, καθώς οι περιορισμένες βροχοπτώσεις στην πέμπτη πιο υγρή χώρα του κόσμου, κινδυνεύουν να επηρεάσουν τη ναυτιλιακή βιομηχανία των ωκεανών που κινεί το 80% του παγκόσμιου εμπορίου.

Οι περιορισμοί έχουν δημιουργήσει «μποτιλιάρισμα» πλοίων, τα οποία περιμένουν να περάσουν τη Διώρυγα, σε μια διαδρομή την οποία προτιμούν πολλές εταιρείες, καθώς συνήθως μειώνει το χρόνο ταξιδιού μεταξύ του Ατλαντικού και του Ειρηνικού ωκεανού.

Η Αρχή της Διώρυγας του Παναμά, η οποία διαχειρίζεται την πλωτή οδό, δήλωσε νωρίτερα αυτό το μήνα ότι τα μέτρα ήταν απαραίτητα λόγω «πρωτοφανών προκλήσεων». Πρόσθεσε ότι η σφοδρότητα της φετινής ξηρασίας δεν είχε «κανένα ιστορικό προηγούμενο».

Ο Peter Sands, επικεφαλής αναλυτής στην πλατφόρμα αξιολόγησης ναύλων Xeneta, ανέφερε στο CNBC, ότι τα θαλάσσια σημεία ασφυξίας καταγράφονται «παντού»: «Νομίζω ότι η παγκόσμια ναυτιλία είναι σαν ο μεγαλύτερος αόρατος τομέας στον κόσμο. Όλοι βασιζόμαστε στις υπηρεσίες και τα αγαθά που μεταφέρονται μέσω θαλάσσης, αλλά σχεδόν ποτέ δεν μπορούμε να σκεφτούμε πώς καταλήγουν στα ράφια – εκτός αν κάτι πάει στραβά».

Αντιμετωπίζοντας τις ασυνήθιστα μεγάλες καθυστερήσεις στη Διώρυγα του Παναμά, ο Σαντς είπε ότι, ενώ οι αξιωματούχοι είχαν προηγουμένως επιβάλει περιορισμούς στα πλοία λόγω χαμηλών επιπέδων νερού, η εμφάνιση του Ελ Νίνιο θα μπορούσε να επιδεινώσει ακόμα περισσότερο το πρόβλημα.

Πρόγευση για το μέλλον

«Αυτό που βλέπουμε αυτή τη στιγμή είναι ίσως μόνο η αρχή του κυρίως πιάτου που θα σερβίρεται τον επόμενο χρόνο, επειδή μια πιο σοβαρή ξηρασία θα μπορούσε να πλήξει την περιοχή όταν φτάσουμε στο πρώτο εξάμηνο του 2024», υπογράμμισε ο Σαντς.

Οι επιλογές

Οι πλοιοκτήτες δεν έχουν πολλές επιλογές: ή θα μεταφέρουν μικρότερα φορτία, ή θα αναζητήσουν  εναλλακτικές διαδρομές προσθέτοντας χιλιάδες ναυτικά μίλια στο ταξίδι τους ή θα βρεθούν αντιμέτωποι με ουρές,  που μπορεί να φέρουν καθυστερήσεις έως και 21 ημερών. 

Οι περιορισμοί ήδη αυξάνουν τις τιμές αποστολής spot Κίνας-ΗΠΑ έως και 36% εν μέσω υψηλών θερμοκρασιών της θάλασσας .

«Εφιστούμε την προσοχή καθώς οι θερμοκρασίες είναι τόσο πολύ πάνω από τις κανονικές», σχολίασε στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, ο Ντρου Λέρνερ, ιδρυτής και ανώτερος αναλυτής στον τομέα της γεωργίας του  World Weather, στους πελάτες του οποίου περιλαμβάνονται παγκόσμιοι traders εμπορευμάτων.

Οι χειριστές των καναλιών βρίσκονται σε τεντωμένο σκοινί καθώς εργάζονται για να διαχειριστούν τη διαταραχή του θαλάσσιου εμπορίου και προετοιμάζονται για μια ακόμη πιο ξηρή περίοδο το επόμενο έτος, δήλωσε από την πλευρά του ο Πίτερ Σαντ, επικεφαλής αναλυτής της πλατφόρμας συγκριτικής αξιολόγησης εναέριων και ωκεανών ναύλων Xeneta.

Περισσότερα από 14.000 πλοία διέσχισαν το κανάλι το 2022. Τα πλοία εμπορευματοκιβωτίων είναι οι πιο συνηθισμένοι χρήστες της Διώρυγας του Παναμά και μεταφέρουν περισσότερο από το 40% των καταναλωτικών αγαθών που διακινούνται μεταξύ της Βορειοανατολικής Ασίας και της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ.

Πτώση της στάθμης του νερού

Ο ναυτιλιακός γίγαντας Maersk πρόσθεσε ότι επί του παρόντος έχει παραμείνει «σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστος» από τις καθυστερήσεις στη Διώρυγα του Παναμά, αν και προειδοποίησε ότι οι κλιματικοί κίνδυνοι σε μεγάλες ναυτιλιακές διαδρομές γίνονται όλο και πιο διαδεδομένοι με δυνητικά σοβαρές επιπτώσεις.

«Είχαμε πραγματικά να αντιμετωπίσουμε μερικά από αυτά από τη δεκαετία του 1990», δήλωσε στο CNBC μέσω τηλεδιάσκεψης ο Lars Ostergaard Nielsen, επικεφαλής του κέντρου επιχειρήσεων τακτικών γραμμών της Αμερικής στη Maersk. Αναφερόμενος στα χαμηλά επίπεδα νερού και τους περιορισμούς που ισχύουν στη Διώρυγα του Παναμά, ο Nielsen είπε ότι η ξηρασία ωθεί τη Maersk να φορτώσει περίπου 2.000 κοντέινερ λιγότερα από το συνηθισμένο στο ίδιο σκάφος.

Ενώ η Διώρυγα του Παναμά είναι πιθανό να είναι μία από τις ναυτιλιακές διαδρομές που είναι πιο εκτεθειμένες στις κλιματικές ευπάθειες, δεν είναι η μόνη πλωτή οδός που αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις των ακραίων καιρικών συνθηκών.

Η χαμηλή στάθμη του νερού στον ποταμό Ρήνο, μια σημαντική εμπορική οδός που διασχίζει τη Γερμανία μέσω ευρωπαϊκών πόλεων μέχρι το λιμάνι του Ρότερνταμ στην Ολλανδία, προκαλεί επίσης ανησυχία.

Στα τέλη Ιουλίου, η στάθμη του νερού στο Kaub της Γερμανίας – ένας σταθμός μέτρησης δυτικά της Φρανκφούρτης και ένα βασικό σημείο για τις μεταφορές εμπορευμάτων – έπεσε σε σημαντικά χαμηλό επίπεδο.

Η πτώση της στάθμης των υδάτων στην πιο πολυσύχναστη πλωτή οδό της Ευρώπης έχει γίνει τακτικό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια, καθιστώντας δυσκολότερη τη διέλευση των πλοίων και αυξάνοντας το κόστος αποστολής.