Γουιάνα: Εκτόξευση της ανάπτυξης αλλά και κυριαρχία της ExxonMobil έφερε τεράστιο κοίτασμα πετρελαίου

Στην ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία του κόσμου έχει μετατραπεί μία από τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ο λόγος για την Γουιάνα, στην οποία πριν λίγα χρόνια ανακαλύφθηκαν τεράστιες ποσότητες πετρελαίου.

Γουιάνα: Το πετρέλαιο τροφοδοτεί εκρηκτική ανάπτυξη – Πάνω από 100%

Ακολούθησε μια μεγάλη επένδυση από την Exxon Mobil και τους εταίρους της, την αμερικανική Hess και την κινεζική Cnooc, που εκμεταλλεύονται κοιτάσματα άνω των 11 δισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου ανοικτά των ακτών της χώρας. Πρόκειται για μια ποσότητα που θα μπορούσε να υποστηρίξει εξόρυξη για δεκαετίες.

Σύμφωνα με τη Wall Street Journal, ορισμένα στελέχη πετρελαϊκών εταιρειών υποστηρίζουν ότι έχουν δει ποτέ στην καριέρα τους μια επιτυχία τέτοιας κλίμακας και δεν πρόκειται να ξαναδούν παρόμοια.

Οι πτήσεις προς την πρωτεύουσα Τζορτζτάουν είναι τώρα γεμάτες από ξένους εργάτες πετρελαϊκών πεδίων, ενώ μόλις την προηγούμενη εβδομάδα η Chevron μπήκε στο ενεργειακό παιχνίδι της Γουιάνας, καταβάλλοντας 53 δισεκατομμύρια δολάρια για να αποκτήσει το σχεδόν ένα τρίτο του μεριδίου της Hess στο έργο της Γουιάνας.

«Είναι πραγματικά μοναδικό στον κόσμο», δήλωσε σε συνέντευξή του ο διευθύνων σύμβουλος της Chevron Μάικ Γουίρθ. «Η μεγαλύτερη ανακάλυψη της τελευταίας δεκαετίας, ένας πόρος υψηλής ποιότητας… και έχει απλά απαράμιλλες δυνατότητες ανάπτυξης».

Εκτοξεύτηκαν τα κρατικά έσοδα

Από το 2017, τα κρατικά έσοδα στη Γουιάνα έχουν τριπλασιαστεί, όπως και το μέγεθος της οικονομίας της, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου, η χώρα είχε 1,88 δισ. δολάρια από τα έσοδα από το πετρέλαιο και τα δικαιώματα στο ταμείο φυσικών πόρων της.

Όπως αναφέρει η WSJ, ο ΟΠΕΚ, το παγκόσμιο καρτέλ πετρελαίου, φλέρταρε τη Γουιάνα για να αποτελέσει το νέο του μέλος, με τη μικρή χώρα να εντάσσεται στο κλαμπ πανίσχυρων ενεργειακών παικτών όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράκ. Μέχρι στιγμής όμως η Γουιάνα έχει δηλώσει ότι προτιμά την ανεξαρτησία που της επιτρέπει να αντλεί όσο πετρέλαιο θέλει.

Το εύρημα είναι τόσο πολύτιμο που η Exxon και οι εταίροι της δεν αφήνουν τίποτα στην τύχη για να βάλουν τη σφραγίδα τους σε αυτό και στην ίδια τη χώρα.

Η Exxon έχει ξοδέψει σχεδόν 1 δισεκατομμύριο δολάρια στην τοπική οικονομία και σε δράσεις για την κοινότητα σε όλη τη Γουιάνα, επενδύοντας πολύ περισσότερα στην πρώην βρετανική αποικία που καλύπτεται από ζούγκλα από ό,τι σε άλλες αγορές με σύνορα στην Ασία και την Αφρική.

Όπως περιγράφει η ESJ, οι διαφημιστικές πινακίδες της Exxon δεσπόζουν στις άκρες των δρόμων και στο αεροδρόμιο της Τζορτζτάουν, προωθώντας ευκαιρίες απασχόλησης και υποσχόμενες φθηνότερη εγχώρια ενέργεια μέσω ενός σχεδιαζόμενου σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που τροφοδοτείται με φυσικό αέριο από τα υπεράκτια κοιτάσματα. Η εταιρεία έχει χρηματοδοτήσει μια λιμενική ανάπτυξη που θα επέτρεπε μια πιο ελεύθερη ροή εμπορευμάτων και έχει δώσει μετρητά σε συνέδρια για την ενδυνάμωση των γυναικών, εργαστήρια επιχειρηματικότητας και τοπικές περιβαλλοντικές ομάδες.

«Αισθανόμαστε ότι το όνομά μας και η μάρκα μας είναι πλέον συνδεδεμένα με το αν αυτό αποδειχθεί επιτυχία για τους κατοίκους της χώρας», δήλωσε ο διευθυντής της Exxon στη χώρα, Alistair Routledge.

Τόσο η Exxon όσο και η Γουιάνα, δήλωσε ο Routledge, εργάζονται για να βοηθήσουν το έθνος να αποφύγει τη λεγόμενη κατάρα των πόρων -την τάση των χωρών που αποκτούν ξαφνικά τεράστιο πλούτο να αφήνουν τμήματα της τοπικής οικονομίας να ατροφούν, ενώ υποκύπτουν στη διαφθορά που συγκεντρώνει τον πλούτο στην άρχουσα ελίτ.

Τα κεντρικά γραφεία της ExxonMobil στην Γουιάνα

«Η χώρα μας γίνεται θυγατρική της Exxon»

Ήδη, όπως αναφέρει η WSJ, η νέα πραγματικότητα έχει προκαλέσει ανησυχία σε ορισμένους ντόπιους. Ορισμένοι φοβούνται ότι η χώρα τους μετατρέπεται σε θυγατρική της Exxon – και γι’ αυτό μια σειρά από δικαστικές υποθέσεις έχουν επιδιώξει μεγαλύτερη εποπτεία της εταιρείας.

Η γειτονική Βενεζουέλα ισχυρίζεται ότι ορισμένα από τα κοιτάσματα που δημοπρατεί η Γουιάνα βρίσκονται εντός των συνόρων της, αναζωπυρώνοντας μια εδαφική διαμάχη που χρονολογείται εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα.

Η Exxon και η Hess αρχικά δεν είχαν την παραμικρή ιδέα ότι αυτό που είναι γνωστό ως μπλοκ Stabroek της Γουιάνας θα ήταν τόσο παραγωγικό.

Λιγότερο από μια δεκαετία πριν, ο John Hess, ο διευθύνων σύμβουλος της ομώνυμης εταιρείας που ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, δεν μπορούσε να δείξει τη Γουιάνα στον χάρτη.

Καθώς οι τιμές του πετρελαίου έπεφταν το 2014, έψαχνε έναν τρόπο για να βρει η εταιρεία του νέα κοιτάσματα πετρελαίου με φθηνό κόστος εκτός των παραγωγικών σχιστολιθικών κοιτασμάτων της Αμερικής. Ο Hess πίστευε ότι η παραγωγή των ΗΠΑ θα άρχιζε να συγκρατείται κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη δεκαετία και έπρεπε να σχεδιάσει εκ των προτέρων τα επόμενα βήματα.

Όταν η Shell, τότε εταίρος της Exxon στη Γουιάνα, αποσύρθηκε από τη χώρα μετά από δεκάδες αποτυχημένες ερευνητικές γεωτρήσεις, η Hess ανέλαβε δράση. Η Shell πούλησε τις μετοχές της το 2014 για 1 δολάριο τη κάθε μία, δίνοντας στην Hess ένα μερίδιο 30% στο έργο σε τιμή που θα αποδεικνυόταν ευκαιρίας.

Τριάντα δύο από τις 37 δοκιμές γεωτρήσεων του ομίλου υπό την ηγεσία της Exxon έχουν βγάλει πετρέλαιο, μακράν το υψηλότερο ποσοστό επιτυχίας της βιομηχανίας στη σύγχρονη ιστορία, ανέφεραν οι αναλυτές της Bank of America σε σημείωμά τους τον Ιούνιο. Ο όμιλος αναμένεται να αντλεί περισσότερα από ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα καθ’ όλη τη δεκαετία του 2030, σύμφωνα με τον αναλυτή Schreiner Parker της εταιρείας ενεργειακών ερευνών Rystad.

Ο Hess δήλωσε σε συνέντευξή του ότι πιστεύει πως η κυβέρνηση της Γουιάνας θα έχει φέτος έσοδα άνω του 1,5 δισ. δολαρίων μέσω της συμφωνίας καταμερισμού της παραγωγής που έχει συνάψει με την κοινοπραξία. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Γουιάνας τα επόμενα τρία ή τέσσερα χρόνια αναμένεται να ανέλθει στο επίπεδο του Μεξικού ή της Βραζιλίας, είπε.

Αντιδράσεις

Η άνθηση του πετρελαίου στη Γουιάνα προκάλεσε εκτόξευση του τομέα των ακινήτων. Νέα εμπορικά κέντρα, δρόμοι και πολυκατοικίες υψηλών προδιαγραφών εξυπηρετούν τους εργαζόμενους και τα στελέχη του πετρελαίου. Επενδυτές και επιχειρηματίες από τους παραδοσιακούς τομείς εξόρυξης και ξυλείας της Γουιάνας προσπαθούν να επωφεληθούν από την αύξηση των αξιών των ακινήτων.

Για τους φτωχούς της χώρας, αυτή δεν είναι μια καλή εξέλιξη: Η κυβέρνηση μοιάζει να ανήκει στην Exxon, λένε, και αποδίδουν στην ανάπτυξη του πετρελαϊκού τομέα την αύξηση του κόστους ζωής.

Η Exxon και οι εταίροι της μέχρι στιγμής έχουν πλοηγηθεί με επιτυχία στο αμφιλεγόμενο πολιτικό τοπίο της Γουιάνας, η οποία από τότε που απέκτησε την ανεξαρτησία της από το βρετανικό στέμμα το 1966 χαρακτηρίζεται από συγκρούσεις μεταξύ των δύο μεγαλύτερων εθνοτικών ομάδων της χώρας – των απογόνων των υπόδουλων Αφρικανών και των Ινδών μισθωτών εργατών

Οι φυλετικές εντάσεις, οι αδύναμοι θεσμοί και η διαφθορά έχουν αμαυρώσει την πολιτική της χώρας – η οποία κυριαρχείται από δύο κύρια πολιτικά κινήματα με φυλετικές αναφορές. Αυτό έχει εμποδίσει την οικονομική ανάπτυξη και έχει ωθήσει πολλούς πολίτες να εγκαταλείψουν τη χώρα, λένε οικονομολόγοι και κυβερνητικοί αξιωματούχοι.

Στο μεταξύ, στις υποθέσεις που κινούνται στα δικαστήρια της Γουιάνας κατά της Exxon περιλαμβάνεται μία κατά της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος της χώρας, η οποία ισχυρίζεται ότι η Αρχή επέτρεψε στην Exxon να αποκτήσει ανεπαρκή ασφάλιση που δεν θα κάλυπτε πλήρως μια υπεράκτια καταστροφή.

Η υπόθεση είναι μία από τις επτά αγωγές που έχει καταθέσει η δικηγόρος της Γουιάνας Μελίντα Τζάνκι εκ μέρους των τοπικών πολιτών που θέλουν να διασφαλίσουν ότι η Exxon και η κυβέρνηση θα συμμορφωθούν με τις νομικές τους υποχρεώσεις.

«Για τις πετρελαϊκές εταιρείες είναι σαν να παίρνουν καραμέλες από ένα μωρό», δήλωσε η Τζάνκι.

Η ασφάλιση έναντι πιθανής καταστροφής

Μεταξύ των επικριτικών φωνών είναι ο Βίτσεντ Άνταμς, γεννημένος στη Γουιάνα και διευθυντής της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος από το 2018 έως το 2020. Ο Άνταμς, βετεράνος του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ, δήλωσε ότι αρνήθηκε να υπογράψει νέες άδειες εξερεύνησης για την κοινοπραξία υπό την ηγεσία της Exxon, έως ότου αυτή δεσμευτεί να εγγυηθεί πλήρως την ασφάλιση έναντι πιθανής καταστροφής. Είχε επίσης προσπαθήσει να δημιουργήσει μια ομάδα εμπειρογνωμόνων 36 ατόμων που θα ενίσχυε τον έλεγχο των δραστηριοτήτων της Exxon.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων δεν προσλήφθηκε ποτέ, παρά την επιχορήγηση ύψους 1 εκατ. δολαρίων από την Παγκόσμια Τράπεζα, δήλωσε ο Άνταμς, ο οποίος είχε διοριστεί από την προηγούμενη κυβέρνηση. Είπε ότι τα σχέδιά του για την επέκταση της ρύθμισης εκτροχιάστηκαν όταν οι κυβερνητικές δραστηριότητες σταμάτησαν κατά τη διάρκεια μιας πολύμηνης εκλογικής διαμάχης το 2020. Αμέσως μετά απολύθηκε.

Ο Άνταμς δήλωσε ότι τέθηκε στο περιθώριο επειδή προσπαθούσε να θέσει την Exxon προ των ευθυνών της, κάτι που η κυβέρνηση αρνείται.

Το νυν κυβερνών κόμμα ανήλθε στην εξουσία το 2020 αφού επέκρινε έντονα τη συμφωνία για το πετρέλαιο, χαρακτηρίζοντάς την άδικα ευνοϊκή για την Exxon. Από τότε, όμως, απέρριψε οποιαδήποτε συζήτηση για επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας. Το βάρος ρίχνεται στην ανάπτυξη του ταμείου κρατικού πλούτου για τη διαχείριση των εσόδων από το πετρέλαιο.

Παράλληλα τίθενται σε ισχύ νέοι όροι: Οι μελλοντικές εξορύξεις θα πρέπει να καταβάλλουν δικαιώματα 10% σε σύγκριση με 2% που ίσχυε μέχρι σήμερα. Οι εταιρικοί φόροι θα ανέλθουν στο 10% από μηδέν, και το ποσό των ετήσιων εσόδων που θα επιτρέπεται να λαμβάνουν οι ενεργειακές εταιρείες για την ανάκτηση του κόστους τους πέφτει στο 65% από το 75% της Exxon.

Ο ανταγωνισμός με τη Βενεζουέλα

Ο «πυρετός» του πετρελαίου αναβιώνει και τον ανταγωνισμό με τη Βενεζουέλα. Τις τελευταίες ημέρες, αξιωματούχοι στο Καράκας κατήγγειλαν την πιο πρόσφατη δημοπρασία πετρελαϊκών πεδίων της Γουιάνας ως παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας της Βενεζουέλας. «Η Γουιάνα προσπαθεί να καταλάβει τις θάλασσες με τη βία μαζί με την Exxon, η οποία έχει εξαγοράσει τους πολιτικούς της», δήλωσε ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο σε ομιλία του. «Η Γουιάνα έχει μετατραπεί σε αμερικανική στρατιωτική βάση».

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ δήλωσε ότι υποστηρίζει τη Γουιάνα, η οποία έχει καταθέσει προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών που επιδιώκει να επιβεβαιώσει τα υφιστάμενα σύνορά της και να θέσει τέρμα στις αξιώσεις της Βενεζουέλας.