COP28: Η κατάσταση του πλανήτη σε 10 αριθμούς

Η σύνοδος κορυφής για το κλίμα COP28 έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τον πλανήτη. Το καλοκαίρι καταγράφηκαν ιστορικά υψηλές θερμοκρασίες, προκαλώντας πυρκαγιές και ξηρασία, και ακολούθησαν καταστροφικές πλημμύρες και άλλα ακραία φαινόμενα, πλήττοντας σημαντικά τις περισσότερες γειτονιές του πλανήτη. Στον απόηχο της ενεργειακής κρίσης, οι κυβερνήσεις κινούνται προς το «καθαρό μηδέν» με βραδύτερους  ρυθμούς και οι πλούσιοι δεν έχουν ακόμα δώσει τα δισεκατομμύρια δολάρια που υποσχέθηκαν να βοηθήσουν τις φτωχότερες χώρες να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις.

Η φετινή σύνοδος κορυφής, η οποία ξεκινά στις 30 Νοεμβρίου στο Ντουμπάι, αναμένεται να ολοκληρώσει την πρώτη αξιολόγηση του τι έχουν επιτύχει οι χώρες από την υπογραφή της συμφωνίας του Παρισιού το 2015.

Ο CEO της κρατικής πετρελαϊκής των ΗΑΕ θα ηγηθεί της COP28 για… το κλίμα

Προκειμένου να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα διακυβεύματα, το Politico περιγράφει την κατάσταση του πλανήτη, και των παγκόσμιων προσπαθειών για το κλίμα  σε 10 αριθμούς.

1,3 βαθμοί Κελσίου
Η υπερθέρμανση του πλανήτη από την προβιομηχανική εποχή

Οι ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αυξάνουν τις παγκόσμιες θερμοκρασίες από τον 19ο αιώνα, όταν η βιομηχανική επανάσταση και η μαζική καύση ορυκτών καυσίμων άρχισαν να επηρεάζουν το κλίμα της Γης. Ο κόσμος έχει ήδη θερμανθεί κατά περίπου 1,3 βαθμούς Κελσίου, ή 2,3 βαθμούς Φαρενάιτ, και το μεγαλύτερο μέρος αυτής της θέρμανσης ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1970. Τα τελευταία 50 χρόνια, σύμφωνα με έρευνες, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων τουλάχιστον 2.000 ετών. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη ανάλυση  τον περασμένο Οκτώβριο ολοκληρώθηκε το πιο ζεστό διάστημα 12 μηνών της Γης που έχει καταγραφεί ποτέ. Και το 2023 είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι το πιο καυτό ημερολογιακό έτος που έχει παρατηρηθεί ποτέ.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι αν η υπερθέρμανση περάσει τους 2 βαθμούς Κελσίου αυτό θα οδηγούσε τον κόσμο σε καταστροφικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένων απειλητικών για τη ζωή ακραίων θερμοκρασιών, επιδείνωσης καταιγίδων και πυρκαγιών, πλήγματος στις καλλιέργειες, επιτάχυνσης της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και υπαρξιακών απειλών για ορισμένες παράκτιες κοινότητες και μικρά νησιωτικά έθνη. Πριν από οκτώ χρόνια στο Παρίσι, σχεδόν κάθε έθνος στη Γη συμφώνησε να προσπαθήσει να διατηρήσει τις θερμοκρασίες πολύ κάτω από αυτό το όριο και κάτω από ένα πιο φιλόδοξο όριο 1,5 βαθμών, αν ήταν δυνατόν.

4,3 τρισ. δολάρια
Οι παγκόσμιες οικονομικές απώλειες από τις κλιματικές καταστροφές από το 1970

Οι καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα επιδεινώνονται καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται. Τα κύματα καύσωνα εντείνονται, οι τροπικοί κυκλώνες ενισχύονται, οι πλημμύρες και οι ξηρασίες γίνονται πιο έντονες και οι πυρκαγιές γίνονται όλο και μεγαλύτερες. Οι επιστήμονες λένε ότι τέτοια γεγονότα θα επιταχυνθούν καθώς ο κόσμος θερμαίνεται.

Σχεδόν 12.000 καταστροφές που σχετίζονται με τον καιρό, το κλίμα και το νερό έπληξαν παγκοσμίως τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, αναφέρει ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός. Έχουν προκαλέσει ζημιές τρισεκατομμυρίων δολαρίων και έχουν σκοτώσει περισσότερους από 2 εκατομμύρια ανθρώπους.

Το 90% αυτών των θανάτων έχουν συμβεί σε αναπτυσσόμενες χώρες. Σε σύγκριση με τα πλουσιότερα έθνη, αυτές οι χώρες έχουν ιστορικά συνεισφέρει ελάχιστα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη – ωστόσο υφίστανται δυσανάλογα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

4,4 χιλιοστά
Ετήσιος ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας

Η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας αυξάνεται ραγδαία καθώς οι πάγοι λιώνουν και οι ωκεανοί θερμαίνονται και διαστέλλονται. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τώρα αυξάνονται κατά περίπου 4,4 χιλιοστά , ή περίπου 0,17 ίντσες, κάθε χρόνο – και αυτός ο ρυθμός επιταχύνεται. Και μπορεί ο αριθμός να μοιάζει μικρός, αλλά δεν είναι.

Οι παγετώνες του κόσμου χάνουν 1,2 τρισεκατομμύρια τόνους πάγου κάθε χρόνο.   Η μελλοντική άνοδος της στάθμης της θάλασσας εξαρτάται κυρίως από το μελλοντικό λιώσιμο των πάγων, το οποίο εξαρτάται από τις μελλοντικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Με την ακραία υπερθέρμανση, η στάθμη της παγκόσμιας θάλασσας πιθανότατα θα ανέβει έως και 3 πόδια μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα, απειλώντας να βγάλουν από τον χάρτη πολλές παράκτιες κοινότητες, να απειλήσουν τα αποθέματα γλυκού νερού και να βυθίσουν ορισμένα μικρά νησιωτικά έθνη.

Λιγότερο από 6 χρόνια
Όταν ο κόσμος θα μπορούσε να ξεπεράσει το όριο του 1,5 βαθμού

Ο χρόνος τελειώνει γρήγορα για να πετύχει ο κόσμος τον πιο φιλόδοξο διεθνή κλιματικό στόχο του: τη διατήρηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από τους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Οι άνθρωποι μπορούν να εκπέμπουν μόνο άλλα 250 δισεκατομμύρια μετρικούς τόνους διοξειδίου του άνθρακα προκειμένου να διατηρήσουν τις ελπίδες για την επίτευξης αυτού του στόχου. Κι αυτό το όριο ρύπανσης θα μπορούσε να φτάσει σε μόλις έξι χρόνια.

Αυτό είναι το συμπέρασμα από τουλάχιστον δύο πρόσφατες μελέτες, μία που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο και μία τον Οκτώβριο . Οι άνθρωποι ρίχνουν περίπου 40 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα κάθε χρόνο.

Το μέγεθος αυτού του ρυθμιστικού διαλύματος άνθρακα είναι μικρότερο από ό,τι είχαν υποδείξει προηγούμενες εκτιμήσεις, υποδεικνύοντας ότι ο χρόνος τελειώνει ακόμη πιο γρήγορα από το αναμενόμενο.

43%
Πόσο πρέπει να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2030 για να επιτευχθεί ο στόχος της θερμοκρασίας

Ο κόσμος θα έπρεπε να υποστεί έναν έντονο μετασχηματισμό κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας για να έχει οποιαδήποτε ελπίδα να εκπληρώσει το φιλόδοξο ανώτατο όριο του 1,5 μοιρών της Συμφωνίας του Παρισιού.

Με λίγα λόγια, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν κατά 43% έως το 2030 και 60% έως το 2035, πριν φτάσουν στο μηδέν μέχρι τα μέσα του αιώνα, σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειώσει ο κόσμος από την υπογραφή της Συμφωνίας του Παρισιού. Αυτό θα έδινε στον κόσμο 50% πιθανότητες να περιορίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς.

1 τρισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο
Οι ανάγκες χρηματοδότησης για το κλίμα των αναπτυσσόμενων χωρών

Από πολλές απόψεις, οι σύνοδοι κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα έχουν να κάνουν με τη χρηματοδότηση. Η μείωση της ρύπανσης από άνθρακα των βιομηχανιών, η προστασία των κοινοτήτων από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η ανοικοδόμηση μετά από κλιματικές καταστροφές — όλα κοστίζουν χρήματα. Και οι αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα, δεν έχουν αρκετά.

Καθώς οι χρηματοδοτικές ανάγκες αυξάνονται, αυξάνεται η πίεση σε πλουσιότερα έθνη, όπως οι ΗΠΑ, που έχουν δημιουργήσει το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών για την υπερθέρμανση του πλανήτη για να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να μειώσουν τη ρύπανση και να προσαρμοστούν σε έναν πιο ζεστό κόσμο. Αντιμετωπίζουν επίσης αυξανόμενες εκκλήσεις να πληρώσουν για την καταστροφή που προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή, γνωστή ως απώλεια και ζημιά στα Ηνωμένα Έθνη.

Όμως η ροή χρημάτων από τις πλούσιες προς τις φτωχές χώρες έχει επιβραδυνθεί. Τον Οκτώβριο, μια διάσκεψη δέσμευσης για την αναπλήρωση του Πράσινου Ταμείου του ΟΗΕ για το κλίμα συγκέντρωσε μόνο 9,3 δισεκατομμύρια δολάρια , ακόμη λιγότερο από τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια που είχαν υποσχεθεί οι χώρες την προηγούμενη φορά.

Ως αποτέλεσμα, το χάσμα μεταξύ του τι χρειάζονται οι αναπτυσσόμενες χώρες και του πόσα χρήματα ρέουν προς την κατεύθυνση τους αυξάνεται. Η έκθεση του ΟΟΣΑ ανέφερε ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες θα χρειαστούν περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως για επενδύσεις για το κλίμα έως το 2025, που θα «αυξηθούν σε περίπου 2,4 τρισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο μεταξύ 2026 και 2030».

7 τρισεκατομμύρια δολάρια
Παγκόσμιες επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων το 2022

Σε πλήρη αντίθεση με τη χρηματοδότηση για το κλίμα, οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Το 2022, οι συνολικές δαπάνες για επιδοτήσεις πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα έφτασαν τα 7 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αυτό είναι 2 τρισεκατομμύρια δολάρια περισσότερο από το 2020.

Οι ρητές επιδοτήσεις – άμεση κρατική στήριξη για τη μείωση των τιμών της ενέργειας – υπερδιπλασιάστηκαν από το 2020, στα 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αλλά η πλειονότητα των επιδοτήσεων είναι σιωπηρές, αντανακλώντας το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις δεν απαιτούν από τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων να πληρώσουν για τη ζημιά στην υγεία και το περιβάλλον που προκαλούν τα προϊόντα τους στην κοινωνία.

Ταυτόχρονα, οι χώρες συνεχίζουν να αντλούν δημόσιο και ιδιωτικό χρήμα στην παραγωγή ορυκτών καυσίμων. Αυτό το μήνα, μια έκθεση του ΟΗΕ διαπίστωσε ότι οι κυβερνήσεις σχεδιάζουν να παράγουν πάνω από τη διπλάσια ποσότητα ορυκτών καυσίμων το 2030 από ό,τι θα ήταν σύμφωνο με τον στόχο του 1,5 βαθμού.

66.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα
Ακαθάριστη αποψίλωση των δασών παγκοσμίως το 2022

Στη σύνοδο κορυφής για το κλίμα COP26 πριν από δύο χρόνια στη Γλασκώβη της Σκωτίας, τα έθνη δεσμεύτηκαν να σταματήσουν την παγκόσμια αποψίλωση των δασών έως το 2030. Συνολικά 145 χώρες έχουν υπογράψει τη Διακήρυξη των Δασών της Γλασκώβης, αντιπροσωπεύοντας περισσότερο από το 90% της παγκόσμιας δασικής κάλυψης.

Ωστόσο, η παγκόσμια δράση εξακολουθεί να υπολείπεται αυτού του στόχου. Η ετήσια αξιολόγηση της δήλωσης των δασών , που εκπονήθηκε από μια συλλογή ερευνών και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, υπολόγισε ότι ο κόσμος έχασε 66.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους πέρυσι, μια έκταση ελαφρώς μεγαλύτερη από τη Δυτική Βιρτζίνια ή τη Λιθουανία. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της απώλειας προήλθε από τροπικά δάση.

Η αποψίλωση των δασών απελευθερώνει μεγάλους όγκους διοξειδίου του άνθρακα πίσω στην ατμόσφαιρα και πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι οι απώλειες άνθρακα από τα τροπικά δάση μπορεί να έχουν διπλασιαστεί από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 .

Σχεδόν 1 δισ. τόνοι
Το ετήσιο κενό απομάκρυνσης διοξειδίου του άνθρακα

Δεδομένου του αργού ρυθμού στον κόσμο στη μείωση της ρύπανσης από αέρια του θερμοκηπίου, οι επιστήμονες λένε ότι μια δεύτερη προσέγγιση είναι απαραίτητη για την επιβράδυνση της θέρμανσης της Γης – την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.

Η τεχνολογία για να γίνει αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό μη δοκιμασμένη σε κλίμακα και δεν θα είναι φθηνή.

Μια έκθεση ορόσημο από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης νωρίτερα αυτό το έτος διαπίστωσε ότι η διατήρηση της θέρμανσης στους 2 βαθμούς Κελσίου ή λιγότερο θα απαιτούσε από τις χώρες να αφαιρέσουν συλλογικά επιπλέον 0,96 δισεκατομμύρια τόνους ισοδύναμου CO2 ετησίως μέχρι το 2030.

Περίπου 2 δισεκατομμύρια τόνοι απομακρύνονται πλέον κάθε χρόνο, αλλά αυτό επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό μέσω της φυσικής ικανότητας απορρόφησης των δασών.

Η αφαίρεση ακόμη περισσότερου άνθρακα θα απαιτήσει από τις χώρες να κλιμακώσουν μαζικά τις τεχνολογίες αφαίρεσης άνθρακα, δεδομένης της περιορισμένης ικανότητας των δασών να απορροφούν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα.

1.000 γιγαβάτ
Χρειάζεται ετήσια αύξηση της χωρητικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για να διατηρηθεί ο στόχος του 1,5 βαθμού

Η στροφή από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά η μετάβαση είναι ακόμη πολύ αργή για να επιτευχθούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού.

Για να παραμείνει εφικτός ο στόχος του 1,5 βαθμού, η Διεθνής Υπηρεσία Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας εκτιμά ότι ο κόσμος χρειάζεται να προσθέτει 1.000 γιγαβάτ σε χωρητικότητα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κάθε χρόνο έως το 2030. Συγκριτικά, ολόκληρη η δυναμικότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε κλίμακα κοινής ωφέλειας των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν περίπου 1.160 γιγαβάτ τελευταία έτος , σύμφωνα με το Υπουργείο Ενέργειας.

Πέρυσι, οι χώρες πρόσθεσαν περίπου 300 γιγαβάτ, σύμφωνα με το τελευταίο World Energy Transitions Outlook του οργανισμού που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο.

Αυτό το έλλειμμα ώθησε την ΕΕ και τη χώρα υποδοχής της διάσκεψης για το κλίμα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, να κάνουν εκστρατεία για τα έθνη να υπογράψουν έναν στόχο για τον τριπλασιασμό της παγκόσμιας δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030 στο COP28, στόχος που υποστηρίζεται επίσης από τις ΗΠΑ και την Κίνα .

«Η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια συμβαίνει παγκοσμίως και είναι ασταμάτητη», δήλωσε τον περασμένο μήνα ο επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας Φατίχ Μπιρόλ. «Δεν είναι θέμα «αν», είναι απλώς «πόσο σύντομα» – και όσο πιο γρήγορα τόσο το καλύτερο για όλους μας».