Στέγαση: Ένα στα δύο νοικοκυριά χρωστούν σε δάνεια, ενοίκια και ΔΕΚΟ

Την ακτινογραφία της στέγασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρουσιάζει η ευρωπαϊκή στατιστική αρχή, παραθέτοντας στοιχεία για το κόστος στέγασης, την ποιότητα των σπιτιών, αλλά και το ποσοστό των ανθρώπων που μένουν σε ιδιόκτητα σπίτια, ή ενοικιάζουν.  Η έκθεση παρουσιάζει επίσης την εξέλιξη των τιμών και των ενοικίων των κατοικιών από το 2010.

Αν και η Ελλάδα, είναι η μόνη χώρα της ΕΕ στην οποία τα τελευταία δώδεκα χρόνια έχει καταγραφεί πτώση στις τιμές των ενοικίων, το κόστος στέγασης φαίνεται να έχει υποχωρήσει, ως απόλυτο νούμερο, με όρους προσιτότητας στη στέγαση τα στοιχεία συγκλονίζουν καταδεικνύουν το μείζον αυτό πρόβλημα με το οποίο είναι αντιμέτωπα τα περισσότερα νοικοκυριά: οι Έλληνες διαθέτουν  το μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους για τη στέγαση σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Επίσης, ενδεικτικό της δεινής κατάστασης, στην Ελλάδα, καταγράφεται το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που ζουν σε νοικοκυριά με καθυστερήσεις σε στεγαστικά δάνεια, ενοίκια ή λογαριασμούς κοινής ωφελείας στην ΕΕ.

«Βαρύ» το κόστος στέγασης στην Ελλάδα – Πώς κινήθηκαν οι τιμές των ακινήτων

Ιδιοκτησία

Ειδικότερα, στην ΕΕ το 2022, το 69% του πληθυσμού ζούσε σε ιδιόκτητο σπίτι, και το υπόλοιπο 31%  σε ενοίκιο. Το υψηλότερο ποσοστό ιδιοκτησίας καταγράφηκε στη Ρουμανία (95% του πληθυσμού ζούσε σε νοικοκυριό που είχε το σπίτι του), στη Σλοβακία (93%), στην Κροατία (91%) και στην Ουγγαρία (90%). Στην Ελλάδα, το ποσοστό ιδιοκτησίας ανέχεται σε 72,8%, και όσοι μένουν στο νοίκι αντιστοιχούν στο 27,2%.

Αν και στην συντριπτική πλειοψηφία η ιδιοκτησία αποτελεί τον κανόνα, υπάρχουν και μία χώρα, όπου οι περισσότεροι ζουν στο ενοίκιο: η Γερμανία (53% του πληθυσμού να είναι ενοικιαστές).

Κόστος στέγασης

Κατά μέσο όρο στην ΕΕ το 2022, το 19,9% του διαθέσιμου εισοδήματος αφιερώθηκε στο κόστος στέγασης

Εξετάζοντας την τάση των τιμών των κατοικιών μεταξύ 2010 και 2022, υπάρχει μια σταθερή ανοδική τάση από το 2013 με ιδιαίτερα μεγάλες αυξήσεις μεταξύ 2015 και 2022. Συνολικά, σημειώθηκε αύξηση 47% μεταξύ 2010 και 2022. Υπήρξαν αυξήσεις σε 24 κράτη μέλη και μειώνεται σε 2 κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου (δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την Ελλάδα) .

Οι μεγαλύτερες αυξήσεις παρατηρήθηκαν στην Εσθονία (+192%), στην Ουγγαρία (+172%) και στο Λουξεμβούργο (+135%), ενώ μειώσεις καταγράφηκαν στην Ιταλία (-9%) και στην Κύπρο (-5%).

Αύξηση ενοικίων κατά 18%

Υπήρξε μια σταθερή αύξηση των ενοικίων στην ΕΕ μεταξύ 2010 και 2022 – συνολικά 18% σε όλη την περίοδο. Αύξηση σημειώθηκε σε όλα τα κράτη μέλη εκτός από την Ελλάδα (-25%). Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στην Εσθονία (+210%), στη Λιθουανία (+144%) και στην Ιρλανδία (+84%). Στην Κύπρο η αύξηση ήταν μόλις +0,2%.

Το κόστος στέγασης

Το κόστος στέγασης σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ διαφέρει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών. Το υψηλότερο κόστος στέγασης το 2022 σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ βρέθηκε στην Ιρλανδία (112% πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ), στο Λουξεμβούργο (87% πάνω) και στη Δανία (82% πάνω). Τα χαμηλότερα, από την άλλη πλευρά, παρατηρήθηκαν στη Βουλγαρία (63% κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ) και στην Πολωνία (60% κάτω).

Εξετάζοντας την εξέλιξη μεταξύ 2010 και 2022, τα επίπεδα των τιμών των κατοικιών σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ αυξήθηκαν σε 17 κράτη μέλη και μειώθηκαν σε 10. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις παρατηρήθηκαν στην Ιρλανδία (από 17% πάνω σε 112% πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ) και τη Σλοβακία (από 44% κάτω σε 3% κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ) και τις μεγαλύτερες μειώσεις στην Ελλάδα (από 8% κάτω σε 30% κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ) και την Κύπρο (από 8% κάτω σε 23% κάτω).

Είναι προσιτή η στέγαση;

Με τις τιμές των κατοικιών και τα ενοίκια να αυξάνονται, το κόστος της στέγασης μπορεί να είναι δυσβάσταχτο. Αυτό μπορεί να μετρηθεί με το ποσοστό υπερφόρτωσης του κόστους στέγασης, το οποίο δείχνει το ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε ένα νοικοκυριό όπου το συνολικό κόστος στέγασης αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος.

Στην ΕΕ το 2022, το 10,6% του πληθυσμού στις πόλεις ζούσε σε ένα τέτοιο νοικοκυριό, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις αγροτικές περιοχές ήταν 6,6%. Τα υψηλότερα ποσοστά υπερφόρτωσης κόστους στέγασης στις πόλεις παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα (27,3%) και τη Δανία (22,5%) και τα χαμηλότερα στη Σλοβακία (2,3%) και στην Κροατία (2,6%). Στις αγροτικές περιοχές ήταν υψηλότερα στην Ελλάδα (24,2%) και στη Βουλγαρία (18,1%) και χαμηλότερα στη Μάλτα (0,2%) και στην Κύπρο (0,5%).

Η υπερφόρτωση του κόστους στέγασης ήταν υψηλότερη στις πόλεις από ό,τι στις αγροτικές περιοχές σε 20 κράτη μέλη και χαμηλότερη σε 7. Οι ακραίες σε αυτή τη διαφορά ήταν η Δανία (13,5 ποσοστιαίες μονάδες, με 22,5% στις πόλεις και 9,0% στις αγροτικές περιοχές) και η Βουλγαρία (-5,4 ποσοστιαίες μονάδες, με 12,7% και 18,1%).

Σχεδόν το 20% του διαθέσιμου εισοδήματος πάει στη στέγαση

Ένας άλλος τρόπος για να δούμε αν η στέγαση είναι προσιτή είναι με το μερίδιο του κόστους στέγασης στο συνολικό διαθέσιμο εισόδημα. Κατά μέσο όρο στην ΕΕ το 2022, το 19,6% του διαθέσιμου εισοδήματος αφιερώθηκε στο κόστος στέγασης. Αυτό διέφερε μεταξύ των κρατών μελών, με τα υψηλότερα μερίδια στην Ελλάδα (34,2%), τη Δανία (25,4%) και τη Γερμανία (24,5%).

Εξετάζοντας όσους έχουν διαθέσιμο εισόδημα κάτω του 60% του εθνικού μέσου εισοδήματος, άτομα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι κινδυνεύουν από φτώχεια, το μερίδιο της στέγασης στο διαθέσιμο εισόδημα ήταν 37,9% κατά μέσο όρο στην ΕΕ. Από την άλλη πλευρά, για όσους έχουν διαθέσιμο εισόδημα άνω του 60% του διαμέσου εισοδήματος, το μερίδιο ανήλθε σε 16,0%.

Καθυστερήσεις στα δάνεια

Οι καθυστερήσεις σε λογαριασμούς στεγαστικών δανείων, ενοικίων ή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας είναι μια άλλη ένδειξη ότι το κόστος στέγασης μπορεί να είναι πολύ υψηλό.

Παρά το γεγονός ότι οι τιμές και τα ενοίκια των κατοικιών αυξήθηκαν κατά την περίοδο 2010-2022, το ποσοστό των ατόμων που ζουν σε νοικοκυριά με καθυστερήσεις σε στεγαστικά δάνεια, ενοίκια ή λογαριασμούς κοινής ωφελείας στην ΕΕ μειώθηκε από 12,4% το 2010 σε 9,2% το 2022. Τα μερίδια μειώθηκαν σε 22 κράτη μέλη και αυξήθηκαν σε 5.

Το 2022, τα μεγαλύτερα μερίδια παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα (45,5%), τη Βουλγαρία (19,9%), τη Ρουμανία (18,4%) και την Κροατία (15,7%) και τα μικρότερα στην Τσεχία (2,7%), Ολλανδία (2,9%), Βέλγιο (4,2%) και Αυστρία (4,7%).

Σπίτι ή διαμέρισμα;

Η διαβίωση σε σπίτι ή διαμέρισμα διαφέρει επίσης μεταξύ των κρατών μελών και επίσης ποικίλλει ανάλογα με τον βαθμό αστικοποίησης, δηλαδή εάν ζει κανείς σε πόλη, κωμόπολη, προάστιο ή αγροτική περιοχή.

Στην ΕΕ το 2022, το 52% του πληθυσμού ζούσε σε σπίτι, ενώ το 47,5% ζούσε σε διαμέρισμα (0,5% ζούσε σε άλλα καταλύματα, όπως πλωτές κατοικίες και φορτηγά). Τα σπίτια είναι πιο κοινά στα δύο τρίτα των κρατών μελών. Η Ιρλανδία (89%) κατέγραψε το υψηλότερο μερίδιο του πληθυσμού που ζει σε σπίτι, ακολουθούμενη από την Ολλανδία (79%), την Κροατία και το Βέλγιο (και οι δύο 77%).

Στην Ελλάδα το 58,2% ζουν σε διαμέρισμα και το 41 ,3% σε σπίτι. Τα υψηλότερα ποσοστά σε διαμερίσματα παρατηρήθηκαν στην Ισπανία (66%), τη Λετονία (65%, στοιχεία 2021), τη Γερμανία (63%) και την Εσθονία (61%).

Στις πόλεις, το 72% του πληθυσμού της ΕΕ ζούσε σε διαμέρισμα και το 28% σε σπίτι. Για τις πόλεις και τα προάστια, τα ποσοστά ήταν 56% των ανθρώπων που ζούσαν σε σπίτι και 43% σε διαμέρισμα, ενώ στις αγροτικές περιοχές το 83% του πληθυσμού ζούσε σε σπίτι και μόνο το 17% σε διαμέρισμα.

Μέγεθος κατοικίας
Κατά μέσο όρο 1,6 δωμάτια ανά άτομο…

Το μέγεθος της κατοικίας μπορεί να μετρηθεί ως ο μέσος αριθμός δωματίων ανά άτομο: υπήρχαν κατά μέσο όρο 1,6 δωμάτια ανά άτομο στην ΕΕ το 2022. Μεταξύ των κρατών μελών, ο μεγαλύτερος αριθμός καταγράφηκε στη Μάλτα (2,3 δωμάτια ανά άτομο) και ακολούθησε από το Λουξεμβούργο (2,2 δωμάτια), το Βέλγιο, την Ιρλανδία και την Ολλανδία (και τα 2,1 δωμάτια). Στο άλλο άκρο της κλίμακας ήταν η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία (και τα 1,1 δωμάτια), καθώς και η Λετονία (στοιχεία 2021) και η Κροατία (και οι δύο με 1,2 δωμάτια κατά μέσο όρο ανά άτομο). Αμέσως στο κάτω μέρος της κλίμακας είναι η Ελλάδα με 1,3 δωμάτια ανά άτομο.

…και 2,3 άτομα ανά νοικοκυριό στην ΕΕ

Ένας άλλος σχετικός δείκτης είναι και ο αριθμός των ατόμων ανά νοικοκυριό. Υπήρχαν κατά μέσο όρο 2,3 άτομα ανά νοικοκυριό στην ΕΕ το 2022. Μεταξύ των κρατών μελών, ο αριθμός αυτός κυμαινόταν από 3,1 άτομα στη Σλοβακία, 2,9 στην Πολωνία και 2,7 στην Κροατία έως 2,0 άτομα στη Δανία, τη Γερμανία, τη Λιθουανία και τη Σουηδία και 1,9 άτομα στη Φινλανδία. Στην Ελλάδα το μέσο νοικοκυριό είναι 2,6 άτομα

Θέρμανση

Περίπου το 9% του πληθυσμού της ΕΕ δεν είχε τη δυνατότητα να διατηρήσει το σπίτι επαρκώς ζεστό

Δεν είναι μόνο ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε ένα σπίτι που επηρεάζει την ποιότητα ζωής, αλλά και η ποιότητα της στέγασης, όπως η ικανότητα να διατηρείται ζεστό το σπίτι, η έλλειψη εσωτερικής τουαλέτας, ντους και μπανιέρας, προβλήματα στις στέγες, υγρασία σε τοίχους ή δάπεδα, σήψη σε δάπεδα ή κουφώματα.

Στην ΕΕ το 2022, το 9,3% του πληθυσμού δεν είχε τη δυνατότητα να διατηρήσει το σπίτι επαρκώς ζεστό. Τα υψηλότερα ποσοστά παρατηρήθηκαν στη Βουλγαρία (22,5%), στην Κύπρο (19,2%) και στην Ελλάδα (18,7%) και τα χαμηλότερα στη Φινλανδία (1,4%), στο Λουξεμβούργο (2,1%) και στη Σλοβενία ​​(2,6%).

Κατά μέσο όρο στην ΕΕ το 2020, το 1,5% του πληθυσμού δεν είχε ούτε εσωτερική τουαλέτα, ούτε ντους, ούτε μπάνιο στο νοικοκυριό του. Αυτό ήταν πιο συχνό στη Ρουμανία (21,2% του πληθυσμού), ακολουθούμενη από τη Βουλγαρία και τη Λετονία (και οι δύο 7,0%) καθώς και τη Λιθουανία (6,4%).

Όσον αφορά τα προβλήματα στη στέγη, την υγρασία ή τα σάπια κουφώματα το 14,8% του πληθυσμού της ΕΕ είχε τέτοιο πρόβλημα το 2020. Τα υψηλότερα ποσοστά παρατηρήθηκαν στην Κύπρο (39,1%), στην Πορτογαλία (25,2%) και Σλοβενία ​​(20,8%). Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, στο 12,5%.

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις της στέγασης

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τα νοικοκυριά για θέρμανση και ψύξη κυμαίνονταν από 26 kg κατά κεφαλήν στη Σουηδία έως 1.636 kg στο Λουξεμβούργο

Ένα μέρος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από τα νοικοκυριά κατά την καύση ορυκτών καυσίμων για τη θέρμανση των σπιτιών τους, την προετοιμασία ζεστού νερού, το μαγείρεμα και τον κλιματισμό. Αυτό αντιπροσώπευε 733 κιλά κατά κεφαλήν στην ΕΕ το 2021, από 914 κιλά το 2010. Το 2021, οι μεγαλύτερες τιμές παρατηρήθηκαν στο Λουξεμβούργο (1.636 κιλά ανά κάτοικο), την Ιρλανδία (1.347) και το Βέλγιο (1.400). Από την άλλη πλευρά, η χαμηλότερη τιμή βρέθηκε στη Σουηδία (26), ακολουθούμενη από την Πορτογαλία (150) και τη Μάλτα (168).