Η ενεργειακή επανάσταση άρχισε. Ωρα να επικρατήσει

Ενα πράγμα που έμαθα τα τελευταία 12 χρόνια στο τιμόνι της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων είναι ότι η τραπεζική δεν είναι τελικά και τόσο διαφορετική από την εξωτερική πολιτική, όπου πέρασα τα καλύτερα χρόνια της επαγγελματικής μου σταδιοδρομίας: και οι δύο αυτοί τομείς αφορούν, στον πυρήνα τους, τη διαχείριση κινδύνων, την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων και την αξιοποίηση ευκαιριών.

Αυτή η ισορροπία μεταξύ των κινδύνων της αδράνειας, των ευκαιριών για δράση και των εταιρικών σχέσεων που είναι απαραίτητες για την επιτυχία αποτέλεσε άλλωστε κινητήρια δύναμη για την κλιματική δράση της ΕΤΕπ. Και θα αποτελέσει την πυξίδα των παρεμβάσεών μας στη συνεδρίαση της COP28 στο Ντουμπάι.

Ευκαιρίες

Ως αθεράπευτα αισιόδοξος, επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με τις ευκαιρίες:

Η διείσδυση της καθαρής ενέργειας έχει επιταχυνθεί σε επίπεδα που θεωρούνταν αδιανόητα μέχρι πρόσφατα, λόγω της μείωσης του κόστους και των τεχνολογικών εξελίξεων. Οι επενδύσεις στις πηγές πράσινης ενέργειας, περιλαμβανομένης της αιολικής και της ηλιακής, υπερβαίνουν πλέον κατά πολύ τους πόρους που δαπανώνται για τα ορυκτά καύσιμα και το χάσμα αναμένεται να διευρυνθεί περαιτέρω.

Αυτή η ενεργειακή επανάσταση δημιουργεί νέες ευκαιρίες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στην ΕΤΕπ αυξήσαμε τη χρηματοδότηση για την πράσινη ενέργεια σε πρωτοφανή επίπεδα, και βλέπουμε μια αγορά με ακόρεστη όρεξη για πολλές ακόμα ανάλογες πρωτοβουλίες.

Η μετάβαση που είναι σε εξέλιξη «πυροδότησε» ένα νέο κύμα ανθρώπινης καινοτομίας. Στην ΕΤΕπ χρηματοδοτούμε εκπληκτικές νέες τεχνολογίες – από μπαταρίες πράσινου υδρογόνου, έως αεροσκάφη συνεχούς πτήσης που κινούνται με ηλιακή ενέργεια και εργοστάσια που μετατρέπουν τα χρησιμοποιημένα μαγειρικά έλαια σε καθαρή ενέργεια.

Αυτές οι εξελίξεις είναι μόνο η αρχή και ένας καλός λόγος για να γιορτάσουμε. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Ευρώπη. Η σταδιακή αντικατάσταση των καυσίμων που παράγονται από απομεινάρια νεκρών δεινοσαύρων με τις ακτίνες του ήλιου και τον αέρα δεν επιτρέπει σε ξένες δυνάμεις να ασκούν επιρροή στον ενεργειακό εφοδιασμό της ΕΕ και, επιπλέον, μας δίνει την ευκαιρία να ξεχάσουμε οριστικά τις διακυμάνσεις των τιμών της ενέργειας.

Κίνδυνοι

Και έρχομαι τώρα στο δεύτερο σημείο που θέλω να θίξω: στους κινδύνους.

Οπως όλες οι επαναστατικές αλλαγές, η ενεργειακή μετάβαση θα ανατρέψει τα καθιερωμένα οικονομικά μοντέλα. Δεν έχουν όλοι τους οικονομικούς και τεχνικούς πόρους για να «ακολουθήσουν το κύμα». Αυτό ισχύει για τις λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομίες, στις οποίες η πρόσβαση σε χρηματοδότηση είναι περιορισμένη. Ισχύει όμως και για τις αναδυόμενες οικονομίες και τις χώρες με υψηλό εισόδημα, στις οποίες πολλοί δεν μπορούν να αντέξουν το κόστος της απαιτούμενης αρχικής επένδυσης, ενώ οι παραδοσιακοί κλάδοι δυσκολεύονται να προσαρμοστούν και να αλλάξουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα. Αν η πορεία προς την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα είναι άνιση και – κατά συνέπεια – ανεπαρκής, θα αποτύχουμε όλοι.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η θέση της ΕΤΕπ στην COP28 θα είναι ότι η δέσμευση για την επέκταση των επενδύσεων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι απαραίτητη και καλή, αλλά δεν αρκεί. Για να μετριάσουμε τους κινδύνους αποτυχίας πρέπει να αναπτύξουμε σταθερές και αξιόπιστες εταιρικές σχέσεις.

Πρώτον, με τις εταιρικές σχέσεις θα διασφαλίσουμε ότι το κόστος της κλιματικής αλλαγής και τα οφέλη της μετάβασης θα κατανεμηθούν δίκαια. Αυτό σημαίνει, π.χ., στήριξη των φτωχότερων χωρών για να προσαρμοστούν σε έναν πλανήτη που θερμαίνεται συνεχώς.

Δεύτερον, χρειαζόμαστε ένα σταθερό και αποτελεσματικό ρυθμιστικό περιβάλλον που θα απομακρύνει δραστικά επενδύσεις από τα ορυκτά καύσιμα και θα τις διοχετεύσει προς την καθαρή ενέργεια, όπως μεταξύ άλλων κίνητρα και πόρους για τη χρηματοδότηση καινοτόμων νέων τεχνολογιών, οι οποίες θα απαλλάξουν από τον άνθρακα τους τομείς στους οποίους είναι δύσκολο να περιοριστούν οι εκπομπές.

Στόχος της ΕΤΕπ είναι να καλύψει τα κενά χρηματοδότησης που δημιουργούνται συχνά από την κανονιστική αβεβαιότητα. Πολύ συχνά, οι πολιτικές για το κλίμα θεωρούνται εύκολος αποδιοπομπαίος τράγος και θυσιάζονται για βραχυπρόθεσμα πολιτικά οφέλη, παρεμποδίζοντας τις επενδύσεις και στερώντας από τις αγορές τη βεβαιότητα και τη σαφήνεια που χρειαζόμαστε για να επιτύχουμε.

Δέσμευση

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να έχουν το θάρρος να υπερασπιστούν τις αποφάσεις τους, μεταξύ αυτών και την ομόφωνη δέσμευση της ΕΕ για καθαρές μηδενικές εκπομπές. Σε αντίθεση με τα συνθήματα των λαϊκιστών, πολλά από τα προβλήματα που ταλανίζουν τις οικονομίες μας, συμπεριλαμβανομένων των απότομων διακυμάνσεων των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας, οφείλονται στην εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα και στην κλιματική αλλαγή – και όχι στις πολιτικές για τον μετριασμό της. Αν δεν εξηγήσουμε με σαφήνεια το ζήτημα αυτό, είτε οι αντιδράσεις κατά της Πράσινης Συμφωνίας θα υπονομεύσουν το εγχείρημα είτε θα εγκλωβιστούμε σε μια κατάσταση αναποφασιστικότητας, για την οποία ο πλανήτης μας δεν έχει χρόνο.

Τέλος, χρειαζόμαστε επαρκή τιμολόγηση του άνθρακα, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι ρυπαίνοντες θα πληρώνουν. Σύμφωνα με την έρευνα επενδύσεων της ΕΤΕπ για το 2023, περίπου δύο στις τρεις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εμφανίζουν ήδη ζημίες και απώλειες λόγω της κλιματικής αλλαγής. Οι εν λόγω ζημίες καταδεικνύουν ότι η ρύπανση έχει κόστος το οποίο επί του παρόντος δεν πληρώνεται από κανέναν.

Το απόθεμα άνθρακα που έχουμε στη διάθεσή μας για εκπομπές είναι περιορισμένο και εξανεμίζεται με γοργούς ρυθμούς. Ο μόνος λόγος για τον οποίο τα ορυκτά καύσιμα εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται είναι επειδή επιτρέπουμε στους παραγωγούς τους να χρησιμοποιούν αυτόν τον πεπερασμένο πόρο δωρεάν.

Ετσι, για να στεφθεί με επιτυχία η επικείμενη συνεδρίαση της COP, οι ιδιώτες επενδυτές, τα κράτη και οι πολυμερείς οργανισμοί θα πρέπει επιτέλους να αναπτύξουν μία συμμαχία που θα καταργήσει σταδιακά τη χρηματοδότηση και όλες τις άλλες μορφές στήριξης των ορυκτών καυσίμων – μιας πηγής ενέργειας που δηλητηριάζει τον πλανήτη μας, δημιουργεί τοξικές εξαρτήσεις και γίνεται ολοένα και περισσότερο τεχνολογικά παρωχημένη και μη ανταγωνιστική.

Τις επόμενες δύο εβδομάδες, θα ανακοινώσουμε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που δείχνουν ότι υπάρχει καλύτερος τρόπος για τις οικονομίες μας και τα παιδιά μας, για την Ευρώπη και τον κόσμο μας.

Ο Werner Hoyer είναι πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων