Διώρυγα του Σουέζ: Φουρτούνες στην ναυτιλιακή βιομηχανία και την παγκόσμια οικονομία

Πάνω από χίλια μίλια από τη Γάζα, εκτυλίσσεται μια ναυτική κρίση που θα μπορούσε να μετατρέψει τον πόλεμο μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς σε μια παγκόσμια υπόθεση με επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, σύμφωνα με τον economist. Από τις 15 Δεκεμβρίου, τέσσερις από τις πέντε μεγαλύτερες εταιρείες μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο, CMA CGM, Hapag-Lloyd, Maersk και MSC έχουν διακόψει ή αναστείλει τις υπηρεσίες τους στην Ερυθρά Θάλασσα, τη διαδρομή μέσω της οποίας πρέπει να περάσει η κυκλοφορία από τη Διώρυγα του Σουέζ, καθώς οι μαχητές Χούτι που υποστηρίζονται από το Ιράν, οπλισμένοι με εξελιγμένα όπλα, κλιμακώνουν τις επιθέσεις τους στις παγκόσμιες ναυτιλιακές ροές.

Ερυθρά Θάλασσα: Η MSC παύει να χρησιμοποιεί τη Διώρυγα του Σουέζ λόγω των Χούθι

Καθώς μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές αρτηρίες του κόσμου κλείνει ξαφνικά, η Αμερική και οι σύμμαχοί της αυξάνουν τη ναυτική δραστηριότητα στη Μέση Ανατολή και μπορεί ακόμη και να επιτεθούν στους Χούτι, προκειμένου να αποκαταστήσουν την ελεύθερη διέλευση.

Το Bab al-Mandab είναι ένα στενό στενό μεταξύ της Αφρικής και της Αραβικής Χερσονήσου, μέσω του οποίου εκτιμάται ότι ρέει κανονικά το 12% του παγκόσμιου εμπορίου κατ’ όγκο και ίσως το 30% της παγκόσμιας διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων. Έχει γίνει απαγορευμένη ζώνη, καθώς οι Χούτι, που εδρεύουν στην Υεμένη, επιτίθενται στη ναυτιλία, φαινομενικά για να υποστηρίξουν τους Παλαιστίνιους στη Γάζα. Οι απεργίες συνεχίζονται εδώ και εβδομάδες, αλλά τώρα έχουν κλιμακωθεί απότομα. Στις 15 Δεκεμβρίου οι Χούθι απείλησαν να επιτεθούν σε ένα πλοίο, χτύπησαν ένα άλλο με ένα drone και εκτόξευσαν δύο βαλλιστικούς πυραύλους στο MV Palatium III, ένας από τους οποίους έπληξε το σκάφος. Η επίθεση στο Palatium III ήταν η πρώτη χρήση βαλλιστικού πυραύλου κατά πλοίων. Όλα τα πλοία είχαν σημαία Λιβερίας. Στις 16 Δεκεμβρίου, το αμερικανικό πολεμικό πλοίο, USS Carney, κατέρριψε 14 drones πάνω από την Ερυθρά Θάλασσα, ενώ ένα βρετανικό πλοίο, το HMS Diamond, κατέστρεψε ένα άλλο.

Αντιμέτωπη με τον αυξανόμενο κίνδυνο να παραλύσουν τα πλοία και να σκοτωθούν τα πληρώματά τους, η παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία μεταβαίνει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Στις 15 Δεκεμβρίου, η Maersk και η Hapag-Lloyd διέκοψαν τις υπηρεσίες τους. Στις 16 Δεκεμβρίου ακολούθησε η CMA CGM, όπως και η MSC, ιδιοκτήτρια του Palatium III, η οποία δήλωσε ότι τα πλοία της δεν θα χρησιμοποιήσουν τη Διώρυγα του Σουέζ προς καμία κατεύθυνση «έως ότου το πέρασμα της Ερυθράς Θάλασσας είναι ασφαλές» και ότι ορισμένα πλοία θα αναδρομολογηθούν μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας. Μαζί αυτές οι τέσσερις εταιρείες αντιπροσωπεύουν το 53% του παγκόσμιου εμπορίου εμπορευματοκιβωτίων. Οι μικρότεροι φορείς εκμετάλλευσης εμπορευματοκιβωτίων, καθώς και τα πλοία μεταφοράς ξηρού φορτίου χύδην και οι εταιρείες πετρελαιοφόρων, ενδέχεται τώρα να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.

Η κρίση έχει δύο μεγάλες επιπτώσεις· η μία αφορά την παγκόσμια οικονομία και η άλλη αφορά τους κινδύνους στρατιωτικής κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή, καθώς οι δυτικές χώρες προσπαθούν να αποκαταστήσουν την τάξη. Τα έσοδα από τη διώρυγα του Σουέζ αποτελούν σημαντική πηγή εισοδήματος για την Αίγυπτο, η οποία βρίσκεται ήδη εν μέσω οικονομικής κρίσης. Το Ισραήλ θα επηρεαστεί λιγότερο, με μόνο περίπου το 5% του εμπορίου του να διέρχεται από το Eilat, το λιμάνι της Ερυθράς Θάλασσας. Για την παγκόσμια οικονομία, ένα παρατεταμένο κλείσιμο της διαδρομής του Σουέζ θα αύξανε το κόστος του εμπορίου, καθώς η ναυτιλία αναδρομολογείται γύρω από την Αφρική, απαιτώντας περισσότερο χρόνο και τα ασφάλιστρα αυξάνονται. Βραχυπρόθεσμα προβλήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού θα μπορούσαν επίσης να προκύψουν από ευρείας κλίμακας αναδρομολόγηση του εμπορίου: το 2021 το Ever Given προσάραξε και μπλόκαρε τη διώρυγα για έξι ημέρες, ενισχύοντας μια παγκόσμια κρίση στην αλυσίδα εφοδιασμού. Εάν η κρίση ασφαλείας της Ερυθράς Θάλασσας θεωρηθεί ότι απειλεί τη ναυτιλία στην κοντινή Αραβική Θάλασσα, μέσω της οποίας περνά ίσως το ένα τρίτο της παγκόσμιας θαλάσσιας προσφοράς πετρελαίου, το οικονομικό κόστος θα είναι δραματικά υψηλότερο, σύμφωνα με τον economist.

Η απειλή και ο γρίφος των Χούτι

Αυτοί οι κίνδυνοι είναι ο λόγος για τον οποίο η Αμερική και οι σύμμαχοί της θα τείνουν να δράσουν. Αλλά η απειλή των Χούτι είναι τρομακτική και περίπλοκη. Το σύνθημα της μαχητικής ομάδας περιλαμβάνει την προτροπή «Θάνατος στο Ισραήλ. Μια κατάρα για τους Εβραίους» και ισχυρίζεται ότι στοχεύει «όλα τα πλοία που κατευθύνονται προς ισραηλινά λιμάνια» μέχρι να παραδοθούν τρόφιμα και φάρμακα στη Γάζα. Αλλά τα περισσότερα από τα πλοία που δέχονται επίθεση ούτε κατευθύνονται προς το Ισραήλ ούτε έχουν ισραηλινή ιδιοκτησία. Χώρες από όλο τον κόσμο επηρεάζονται: ένα από τα πλοία που δέχτηκαν επίθεση από τους Χούθι έπλεε υπό σημαία Χονγκ Κονγκ.

Η προφανής ασυνέπεια των δεδηλωμένων στόχων των Χούτι δεν πρέπει να συγχέεται με την αναποτελεσματικότητα: για χρόνια, το Ιράν έχει εκπαιδεύσει, εξοπλίσει και υποστηρίξει την ομάδα στην επιτυχή εξέγερσή της στην Υεμένη και σε έναν πόλεμο εναντίον των περιφερειακών αντιπάλων του Ιράν, της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ). Η πολυπλοκότητα ορισμένων από τα εμπλεκόμενα όπλα είναι υψηλή. «Οι Χούθι έχουν ένα γιγαντιαίο οπλοστάσιο πυραύλων κατά πλοίων σε αυτό το σημείο», λέει ο Fabian Hinz του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS), μιας δεξαμενής σκέψης στο Λονδίνο, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με βεληνεκές έως και 800 χιλιόμετρα.

Δυτικοί αξιωματούχοι δεν είναι σαφείς ως προς το αν το Ιράν κατευθύνει μεμονωμένες επιθέσεις. Οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες δεν έχουν ακόμη πειστεί ότι οι τελευταίες επιθέσεις επιβλήθηκαν από το Corps 6000, μια μονάδα της εκστρατευτικής δύναμης Quds του Ιράν που συνεργάζεται με τους Χούτι σε ένα κοινό κέντρο διοίκησης. Ωστόσο, η ομάδα πιστεύεται ότι λαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τη ναυτιλία από τα πλοία επιτήρησης του Ιράν στην Ερυθρά Θάλασσα. Και η ευρεία εκστρατεία κατά της ναυτιλίας ταιριάζει με τη στρατηγική του Ιράν για βαθμονομημένη πίεση, αποφεύγοντας μια ολομέτωπη επίθεση στο Ισραήλ, ενώ αντλεί από τους περιφερειακούς πληρεξούσιους του για να παρενοχλήσει βίαια το Ισραήλ από όλες τις πλευρές. Ο κίνδυνος τώρα είναι ότι το Ιράν δεν έχει τον τέλειο έλεγχο των επιθέσεων των Χούτι και οι επιθέσεις σέρνονται σε ένα πολύ ευρύτερο φάσμα χωρών.

H διπλωματία θα δώσει τη λύση;

Είναι πιθανό ότι η διπλωματία θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποκλιμάκωση της κρίσης. Το 2015 η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα παρενέβησαν στον εμφύλιο πόλεμο της Υεμένης υπέρ της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης. Τον Μάρτιο του 2022 οι Σαουδάραβες συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός, αφήνοντας τους Χούτι να ελέγχουν την πρωτεύουσα, Σαναά, και τη στρατηγική δυτική ακτή. Μπορεί σύντομα να ανακοινώσουν έναν οδικό χάρτη για να καταστήσουν την κατάπαυση του πυρός μόνιμη και να τερματίσουν τον πόλεμο. Οι δεσμεύσεις για την παύση των θαλάσσιων επιθέσεων θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποτελέσουν μέρος οποιωνδήποτε συνομιλιών, σύμφωνα με τον economist.

Παρ ‘όλα αυτά, μια μεγαλύτερη στρατιωτική απάντηση στην απειλή των Χούτι είναι πλέον πιθανή. Μια πολυεθνική ομάδα κρούσης, υπό την ηγεσία του ναυτικού της Αμερικής, επιχειρεί ήδη στα ανοικτά των ακτών της Υεμένης, προκειμένου να προσπαθήσει να αποτρέψει τους Χούτι από το να επιβιβαστούν βίαια σε πλοία -μια επιδρομή διακόπηκε τον Νοέμβριο- ή να εκτοξεύσουν πυραύλους. Περιλαμβάνει τόσο την Αίγυπτο όσο και τη Σαουδική Αραβία. Τις τελευταίες εβδομάδες αμερικανικά, βρετανικά και γαλλικά πολεμικά πλοία έχουν όλα αναχαιτίσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους των Χούτι, και η Αμερική ζήτησε από την Αυστραλία να στείλει επίσης ένα πολεμικό πλοίο.

Αλλά αυτή η αμυντική αρμάδα έχει αγωνιστεί να κρατήσει την κρίση υπό έλεγχο. Οι Χούθι έχουν αποδείξει ότι μερικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πύραυλοι είναι πάντα πιθανό να περάσουν. Ένα πιθανό επόμενο βήμα περιλαμβάνει ένοπλη συνοδεία για την εμπορική ναυτιλία, την οποία χρησιμοποίησε η Αμερική κατά τη διάρκεια του λεγόμενου πολέμου δεξαμενόπλοιων μεταξύ Ιράν και Ιράκ τη δεκαετία του 1980. Αλλά αυτά είναι έντασης πόρων, απαιτώντας έναν πολύ μεγάλο αριθμό πολεμικών πλοίων, σύμφωνα με ναυτικές πηγές που εμπλέκονται στη συζήτηση.

Η κύρια εναλλακτική λύση είναι να χτυπηθούν απευθείας οι Χούτι και το οπλοστάσιό τους. Τόσο η Αμερική όσο και το Ισραήλ έχουν αναπτύξει σχέδια για να επιτεθούν σε αποθήκες και εκτοξευτές των Χούτι. Η Αμερική θα είναι απρόθυμη να διευρύνει τη συμμετοχή της στη Μέση Ανατολή: η κυβέρνηση Μπάιντεν είχε επικεντρωθεί στην επέκταση της ομάδας εργασίας της Ερυθράς Θάλασσας και στην άσκηση διπλωματικής και οικονομικής πίεσης στο Ιράν. Το Ισραήλ δεν θέλει μια νέα σύγκρουση: αντιμετωπίζει ήδη πίεση από την Αμερική να τερματίσει αυτή τη φάση του πολέμου στη Γάζα και ανησυχεί για τη Χεζμπολάχ, τη λιβανέζικη μαχητική ομάδα, η οποία εκτοξεύει πυραύλους στο Ισραήλ σχεδόν καθημερινά. Ωστόσο, εάν το Ιράν και οι πληρεξούσιοί του Χούτι συνεχίσουν τις επιθέσεις που κρατούν κλειστή μία από τις σημαντικότερες εμπορικές οδούς του κόσμου, η κλιμάκωση μπορεί να είναι αναπόφευκτη.