Ανισότητες: Το χάσμα πλούτου διαβρώνει την εμπιστοσύνη των πολιτών

Tην ώρα που οι ισχυροί της παγκόσμιας οικονομίας μαζεύονται στο Νταβός για το Παγκόμιο Οικονομικό Φόρουμ με θέμα την «ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης» οι Financial Times, με άρθρο γνώμης  θέτουν το θέμα της  οικονομικής ανισότητας, καθώς η ψαλίδα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς ανοίγει και τη σύνδεση της με την εμπιστοσύνη των πολιτών στις κυβερνήσεις. Η συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια λίγων, δημιουργεί αδύναμες κυβερνήσεις και βαθαίνει τα χάσματα. Σε αυτό το πλαίσιο οξύνονται οι κοινωνικές εντάσεις, θρέφεται ο λαϊκιστικός εθνικισμός, διαβρώνεται η δημοκρατία και συρικνώνεται η εμπιστοσύνη των πολιτών. Η οικονομική ανισότητα είναι πολιτική επιλογή. Οι κυβερνήσεις καλούνται να αμβλύνουν τις διαφορές με φορολογικά μέτρα που θα ενισχύουν τα δημόσια ταμεία, για να χρηματοδοτήσουν κοινωνικές δαπάνες και με δικαιότερη αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου για να αποκατασταθεί το αίσθημα τις εμπιστοσύνης προς τις κυβερνήσεις και την δημοκρατία.

Το θέμα του φόρουμ δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρο, τονίζει η Sandrine Dixson-Declève, που συνοπροεδρεύει στο Club of Rome, καθώς η εμπιστοσύνη του κοινού στις κυβερνήσεις εξακολουθεί να είναι χαμηλή σε πολλές χώρες.

Ανισότητες και πλούτος

Η οικονομική ανισότητα είναι πολιτική επιλογή

H εποχή μας χαρακτηρίζεται από ακραίες καταστάσεις. Μεταξύ του 2019 και του 2020, η παγκόσμια ανισότητα αυξήθηκε ταχύτερα από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χρονική περίοδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όσον αφορά την εισοδηματική ανισότητα, το πιο πειστικό παράδειγμα είναι το υπέρογκο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των διευθυντικών στελεχών και των εργαζομένων. Το 2022, οι διευθύνοντες σύμβουλοι στις ΗΠΑ αμείβονταν 344 φορές περισσότερο από το μέσο εργαζόμενο, σε σύγκριση με 21 φορές το 1965.

Ανησυχητικό μήνυμα στέλνει και το χάσμα πλούτου. Σύμφωνα με την Oxfam, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, κάθε 30  ώρες δημιουργόταν ένας νέος δισεκατομμυριούχος. Ωστόσο ο πλούτος που έχει παραχθεί δεν έχει διανεμηθεί στους 1,7 δισ. εργαζόμενους που έχουν να αντιμετωπίσουν τις πληθωριστικές πιέσεις που «τρώνε» τον μισθό τους.

Η συγκέντρωση τεράστιου πλούτου στα χέρια λίγων μπορεί επίσης να επιφέρει δυσανάλογη επιρροή στις κυβερνήσεις, εδραιώνοντας έτσι ακόμη βαθύτερα χάσματα. Τα αποτελέσματα; Σύμφωνα με τον Δείκτη Κοινωνικής Έντασης της Earth4All, με την επιδείνωση της ανισότητας, οι κοινωνικές εντάσεις θα συνεχίσουν να αυξάνονται σε αυτόν τον αιώνα, τροφοδοτώντας έτσι τον λαϊκιστικό εθνικισμό και τη διάβρωση της δημοκρατίας και της εμπιστοσύνης σε όλο τον κόσμο.

Ωστόσο, η οικονομική ανισότητα είναι μια πολιτική επιλογή, τονίζει η αρθρογράφος. Την ίδια ώρα που οι δισεκατομμυριούχοι αβγατίζουν τον πλούτο τους οι κυβερνήσεις γίνονται πιο φτωχές. Είναι ενδεικτικό ότι το μερίδιο στον πλούτο που κατέχουν οι δημόσιοι φορείς είναι μηδενικό ή αρνητικό στις εύπορες χώρες. Πώς θα πρέπει λοιπον να διαχειριστούν την κατάσταση οι κυβερνήσεις; Η απάντηση είναι να γεμίσουν τα ταμεία τους και να αναδιανείμουν το εισόδημα και τον πλούτο.

Φορολογική προοδευτικότητα

Πρώτα απ’ όλα, οι κυβερνήσεις πρέπει να αυξήσουν τη φορολογική προοδευτικότητα. Οι χώρες με τέτοια συστήματα παρουσιάζουν χαμηλότερη εισοδηματική ανισότητα, επειδή οι κυβερνήσεις τους έχουν επαρκή έσοδα για κοινωνικές δαπάνες. Όμως, στις χώρες υψηλού εισοδήματος, οι ανώτατοι οριακοί φορολογικοί συντελεστές στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Και μόνο λίγες κυβερνήσεις σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χρησιμοποιούν την προοδευτική φορολογία για να μειώσουν την ανισότητα. Πράγματι, ορισμένες αναγκάζονται από τις πολιτικές λιτότητας που εφαρμόζει το ΔΝΤ να περικόψουν τις δημόσιες δαπάνες. Συνεπώς, η προοδευτική φορολογία πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα, υποστηρίζει η Dixson-Declève.

Η φορολόγηση του πλούτου

Το δεύτερο βήμα είναι η φορολόγηση του πλούτου. Ο φόρος πλούτου που θα ξεκινούσε από μόλις 2% ετησίως για τους πολυεκατομμυριούχους και θα αυξανόταν σε 5% ετησίως για τους δισεκατομμυριούχους θα μπορούσε να αποφέρει 2,52 τρισ. δολάρια ετησίως. Η φορολόγηση των υπερπλουσίων μπορεί επίσης να είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, καθώς το πλουσιότερο 10% ευθύνεται για το ήμισυ περίπου των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Έκτακτη φορολόγηση των υπερκερδών

Τρίτον, οι κυβερνήσεις πρέπει να θεσπίσουν έκτακτη φορολόγηση των  υπερκερδών που έχουν δημιουργήσει οι εταιρείες τα τελευταία χρόνια. Οι πετρελαϊκές εταιρείες, όπως η BP, η ExxonMobil, η Chevron, η Shell και η TotalEnergies, κατέγραψαν συνδυασμένα κέρδη-ρεκόρ ύψους 200 δισ. δολαρίων το 2022. Όπως έχουν τα πράγματα, τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα επέστρεψαν απευθείας στα στελέχη και τους επενδυτές. Αντίθετα, τα έσοδα που διεκδικούνται πίσω από τα έκτακτα κέρδη της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων θα πρέπει να αναδιανεμηθούν σε όσους αγωνίζονται με την αύξηση των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας ή με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Και φυσικά πρέπει να ανακατευθυνθούν στη δίκαιη ενεργειακή μετάβαση.

Πριν από μερικά χρόνια, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες εκφώνησε μια ομιλία στην οποία διερωτήθηκε: «Θα υποκύψουμε στο χάος, τη διαίρεση και την ανισότητα; Ή θα διορθώσουμε τα λάθη του παρελθόντος και θα προχωρήσουμε μπροστά μαζί για το καλό όλων;» Βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου οι ηγέτες πρέπει να αποφασίσουν. Μια νέα παγκόσμια συζήτηση για την οικονομική ανισότητα έχει καθυστερήσει πολύ αλλά είναι απαραίτητη αν οι ηγέτες θέλουν σοβαρά να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη του κοινού.