Κίνα: Μετασχηματισμός ή διατήρηση – Γιατί δεν χωράνε δύο καρπούζια στην ίδια μασχάλη

Μια εγγενή αντίφαση περιέχει το όραμα του Κινέζου πρωθυπουργού Λι Τσιανγκ για τη χώρα: ο στόχος του να μετασχηματίσει το οικονομικό μοντέλο μπορεί να είναι ασυμβίβαστος με τη διατήρηση των ρυθμών ανάπτυξης σταθερά γύρω στο 5%.

Στην παρθενική του έκθεση εργασίας προς το κινεζικό κοινοβούλιο την Τρίτη, ο Λι δεσμεύτηκε να επεκτείνει την εγχώρια κατανάλωση, περιορίζοντας παράλληλα τη βιομηχανική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα, τους κινδύνους χρέους της τοπικής αυτοδιοίκησης και υποστηρίζοντας μόνο «δικαιολογημένα» έργα στον τομέα των ακινήτων.

Κίνα: Αύξηση του προϋπολογισμού για την άμυνα κατά 7,2% το 2024

Αυτές οι υποσχέσεις, μεμονωμένα, θα ήταν «μουσική στα αυτιά» όσων καλούν την Κίνα να διορθώσει τις βαθιές διαρθρωτικές ανισορροπίες της, συμπεριλαμβανομένης της μεγάλης εξάρτησής της από τις επενδύσεις που τροφοδοτούνται από το χρέος και τις εξαιρετικά χαμηλές δαπάνες των νοικοκυριών.

Αλλά το δημοτικό χρέος για έργα υποδομής, οι υπερβολές στα ακίνητα και οι επενδύσεις στη μεταποίηση ήταν από τους βασικούς πυλώνες της οικονομικής ανόδου της Κίνας. Ο περιορισμός τους συνεπάγεται την αποδοχή χαμηλότερης ανάπτυξης ακόμη και βραχυπρόθεσμα, λένε οι αναλυτές στο Reuters.

«Πρόκειται για μια αντίφαση, σε συνδυασμό με μια παράλειψη», δήλωσε η Alicia Garcia Herrero, επικεφαλής οικονομολόγος για την Ασία και τον Ειρηνικό στη Natixis. «Δεν εξηγούν πώς πρόκειται να μετασχηματίσουν την οικονομία».

FILE – Chinese Premier Li Qiang attends a meeting with Asian Development Bank (ADB) President Masatsugu Asakawa, unseen, at the Great Hall of the People in Beijing, on July 11, 2023. Chinese President Xi Jinping will skip this week’s Group of 20 summit in India, amid a downturn in bilateral relations, with Premier Li Qiang to attend in his place, China’s Foreign Ministry said Monday, Sept. 4, 2023. (AP Photo/Mark Schiefelbein, Pool, File)

Deja-vou με άλλο πρόσημο

Η Κίνα έχει ξαναβρεθεί εδώ: το 2013, ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ παρουσίασε μια σειρά από τολμηρά σχέδια οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων σε μια ατζέντα 60 σημείων που περιέγραφε μια μακροπρόθεσμη εικόνα ελεύθερων αγορών και ανάπτυξης με γνώμονα την κατανάλωση.

Έκτοτε, ωστόσο, η Κίνα έχει αυστηροποιήσει το λογαριασμό κεφαλαίων και την εποπτεία της αγοράς και έχει διπλασιάσει τις κρατικές επενδύσεις.

Η υποτονική αντίδραση της αγοράς στις δεσμεύσεις του Λι την Τρίτη έρχεται σε αντίθεση με το ράλι του 2013 που ακολούθησε τη μεταρρυθμιστική ατζέντα του Σι. Οι επενδυτές και οι καταναλωτές έχουν γίνει επιφυλακτικοί ως προς την εφαρμογή της, γεγονός που ενέχει τον κίνδυνο επιδείνωσης μιας κρίσης εμπιστοσύνης στο εξωτερικό και στο εσωτερικό.

«Το κλίμα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων είναι πιθανό να παραμείνει χαμηλό», εκτίμησε ο Max Zenglein, επικεφαλής οικονομολόγος στο MERICS, ένα ινστιτούτο μελετών για την Κίνα, σχετικά με τον αντίκτυπο της έκθεσης του Λι.

«Μπορεί να υπάρχει μια μορφή “κόπωσης των υποσχέσεων” μέσα στην κοινωνία, η οποία δυσκολεύεται να υιοθετήσει την πορεία που προτείνει η ηγεσία».

Πολλά από τα σχέδια του 2013 ήρθαν σε αντίθεση με την επιταγή της σταθερότητας, την οποία ο Λι επισήμανε επίσης στην έκθεσή του.

Το 2015, η Κίνα πέρασε από μια τρομακτική κατάσταση εκροών κεφαλαίων, διαπιστώνοντας πόσο ισχυρές και ανατρεπτικές μπορούν να είναι οι αγορές.

Δύο χρόνια μετά, μεγάλο πλήγμα δέχτηκαν τα σχέδια για τη χαλάρωση των κανόνων διαμονής της εποχής Μάο, που εμποδίζουν πολλούς μετανάστες από την ύπαιθρο από τις δημόσιες υπηρεσίες των πόλεων και τους δίνουν κίνητρα να αποταμιεύουν αντί να ξοδεύουν. Οι αρχές στις μεγαλύτερες πόλεις ξεκίνησαν εκστρατείες κατά της εισροής «χαμηλού πληθυσμού», επικαλούμενες την κοινωνική σταθερότητα.

Καθώς η στροφή προς την ανάπτυξη με γνώμονα την κατανάλωση και την αγορά εξασθένησε και η απειλή μιας απότομης επιβράδυνσης διαφαινόταν, η Κίνα στηρίχθηκε στην αγορά ακινήτων και στις δαπάνες για υποδομές για να επιτύχει τους στόχους ανάπτυξης.

Όταν η φούσκα των ακινήτων έσκασε το 2021, τα έσοδα της τοπικής αυτοδιοίκησης από την ανάπτυξη γης έπεσαν κατακόρυφα, καθιστώντας τα επίπεδα χρέους σε πολλές πόλεις μη βιώσιμα.

Ορισμένες από τις πολιτικές αντιδράσεις των υπερχρεωμένων πόλεων αναδεικνύουν τη δυσκολία αλλαγής αναπτυξιακών ταχυτήτων. Η περικοπή των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και η αύξηση των προστίμων στις μικρές επιχειρήσεις για την ενίσχυση των εσόδων έρχονται σε αντίθεση με τον στόχο της τόνωσης της κατανάλωσης.

Αλλά η προώθηση της αύξησης του εισοδήματος των νοικοκυριών όταν τα έσοδα μειώνονται απαιτεί την αφαίρεση κεφαλαίων από άλλα τμήματα των δημοτικών οικονομιών, μεταξύ των πλουσιότερων είναι οι κρατικές επιχειρήσεις και οι εργολάβοι τους.

«Η ανακατανομή των πόρων προς τα νοικοκυριά σημαίνει μεταφορά χρημάτων μακριά από συμφέροντα», εξήγησε ο Joe Peissel, οικονομικός αναλυτής της Trivium China.

Ένα βήμα τη φορά

Βεβαίως, οι Κινέζοι αξιωματούχοι ανακοίνωσαν την Τρίτη συγκεκριμένα σχέδια που αποσκοπούν στην ενίσχυση της κατανάλωσης, αφού σχεδιάζουν να αυξήσουν τις συντάξεις των αγροτών κατά 20 γουάν (2,78 δολάρια) το μήνα σε 103 γουάν. Σχεδιάζουν επίσης να μειώσουν το κόστος της παιδικής μέριμνας και να βελτιώσουν τη φροντίδα των ηλικιωμένων στο πλαίσιο μιας «προληπτικής εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της γήρανσης του πληθυσμού».

Ο Λι ανακοίνωσε ένα «νέο μοντέλο» για την ανάπτυξη της ακίνητης περιουσίας, με επίκεντρο την επιδοτούμενη από την κυβέρνηση στέγαση για άτομα με χαμηλό εισόδημα.

Ορισμένοι αναλυτές αναμένουν επίσης ότι η Κίνα θα ανακοινώσει επιδοτήσεις για τα νοικοκυριά για την αναβάθμιση των οικιακών συσκευών – ένα εφάπαξ μέτρο που θα επισπεύσει ορισμένα σχέδια δαπανών.

Και ο κρατικός σχεδιαστής της Κίνας επισήμανε τις προσπάθειες για περαιτέρω χαλάρωση των αδειών αστικής εγγραφής, επιτρέποντας σε περισσότερους μετανάστες εργάτες να έχουν πρόσβαση σε βασικές δημόσιες υπηρεσίες.

Ορισμένοι αναλυτές επισημαίνουν επίσης ότι η ώθηση της Κίνας για νέες παραγωγικές δυνάμεις ώστε να μετακινηθεί το μεταποιητικό της συγκρότημα προς τα πάνω στην αλυσίδα αξίας είναι σημαντική για τα εισοδήματα των νοικοκυριών, δεδομένων των υψηλών επιπέδων ανεργίας των νέων.

Ο οικονομολόγος της Hwabao Trust Nie Wen ισχυρίζεται ότι οι προηγμένες βιομηχανίες μπορούν να βοηθήσουν την Κίνα να επιτύχει το στόχο της για τη δημιουργία 12 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας στις πόλεις και την απορρόφηση ενός παρόμοιου αριθμού φοιτητών πανεπιστημίου που αποφοιτούν φέτος στο εργατικό δυναμικό.

«Βραχυπρόθεσμα, η ζήτηση είναι αδύναμη και τόσο τα νοικοκυριά όσο και οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σχετικά μεγάλες αποπληθωριστικές πιέσεις, ενώ η ανάπτυξη υψηλής ποιότητας και ο έλεγχος των κινδύνων είναι μακροπρόθεσμα ζητήματα. Πρέπει να βρούμε μια ισορροπία», δήλωσε ο Nie.

Περισσότερο χρέος

Αυτή η πράξη εξισορρόπησης σημαίνει ότι το κινεζικό χρέος – τώρα περίπου τρεις φορές η οικονομία της – πρέπει να αυξηθεί για να χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις σε βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας και να διαχειριστεί τον ρυθμό της πτώσης των ακινήτων και την αναδιάρθρωση των δημοτικών υποχρεώσεων.

Το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης της Κίνας ήταν 23,8% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Συγκριτικά, οι τοπικές κυβερνήσεις και τα χρηματοδοτικά τους οχήματα χρωστούσαν περίπου το 80%.

Στην έκθεσή του, ο Λι δήλωσε ότι η κεντρική κυβέρνηση θα εκδώσει 1 τρισεκατομμύριο γουάν σε ειδικά υπερμακροπρόθεσμα ομόλογα φέτος, σε μια κίνηση που οι αναλυτές είδαν ότι σηματοδοτεί ότι το Πεκίνο ήταν πρόθυμο να επωμιστεί μεγαλύτερο μερίδιο του βάρους της επίτευξης των αναπτυξιακών στόχων.

Ο Juan Orts, οικονομολόγος της Κίνας στη Fathom Consulting, ο οποίος προβλέπει ότι η χώρα οδηγείται σε μια πορεία  στασιμότητας σαν αυτή της Ιαπωνίας, λέει στο Reuters ότι ούτε αυτό αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση. «Δεν έχει σημασία από πού προέρχεται το χρέος, καθώς αυτό εξακολουθεί να επιβαρύνει την οικονομία», εξήγησε.