Ρωσία: Πού οδηγούν ο σκιώδης στόλος και η ελλιπής ασφάλισή του

Το αποτύπωμα του αόρατου ρωσικού στόλου που ταξιδεύει μέσω Βαλτικής, παρακάμπτοντας τις δυτικές κυρώσεις, εξετάζουν ο δανικός όμιλος μέσων ενημέρωσης Danwatch και οι Financial Times, καθώς η ελλειματική τους ασφάλιση, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στο περιβάλλον – και αυτή δεν θα είναι η πρώτη φορά.

Η Ingosstrakh, μια ασφαλιστική εταιρεία με έδρα τη Μόσχα, παρέχει κάλυψη που είναι απαραίτητη για τους ναυτιλιακούς πελάτες της προκειμένου να εισέλθουν σε λιμάνια σε όλο τον κόσμο. Αλλά τα ψιλά γράμματα των συμβάσεών της περιλαμβάνουν μια «ρήτρα αποκλεισμού από τις κυρώσεις», η οποία θα καθιστούσε άκυρες τις αξιώσεις που αφορούν τα περισσότερα δεξαμενόπλοια που διακινούν ρωσικό πετρέλαιο.

Δεξαμενόπλοια: Το προφίλ του «σκοτεινού» στόλου

Οι ασφαλιστικές ρυθμίσεις του ρωσικού «σκιώδους στόλου» με την Ingosstrakh εκθέτουν ενδεχομένως τα παράκτια κράτη στην Ευρώπη και την Ασία σε τεράστιο δυνητικό κόστος καθαρισμού σε περίπτωση διαρροής.

Επισημαίνει επίσης πώς ένα περίπλοκο δυτικό καθεστώς κυρώσεων, το οποίο επιδίωξε να περιορίσει τα ενεργειακά έσοδα της Μόσχας μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία το 2022, μπορεί να έχει αυξήσει ακούσια τις περιβαλλοντικές απειλές από ανεπαρκώς ασφαλισμένα πλοία.

Η Michelle Wiese Bockmann, αναλύτρια της Lloyd’s List, δήλωσε στους Financial Times πως «το ενδεχόμενο αυτό έχει σοβαρούς κινδύνους για το περιβάλλον και για την ασφάλεια σε βασικά σημεία αποχέτευσης όπου μεταφέρεται ρωσικό πετρέλαιο – συμπεριλαμβανομένων των υδάτων της Δανίας και της Μάγχης, που αποτελούν διεθνείς διαδρομές μέσω των οποίων τα εν λόγω δεξαμενόπλοια πλέουν καθημερινά».

Ο Craig Kennedy, ειδικός σε θέματα ρωσικού πετρελαίου στο Χάρβαρντ, δήλωσε ότι πολλά παράκτια κράτη δεν χρησιμοποιούν πλήρως τα δικαιώματά τους που απορρέουν από τη ναυτική νομοθεσία για να προστατευθούν από τα υποασφαλισμένα πλοία. «Αν υπάρξει διαρροή, οι ψηφοφόροι θα απαιτήσουν να μάθουν γιατί οι κυβερνήσεις τους δεν έκαναν περισσότερα».

Ο ρωσικός «σκοτεινός στόλος»

Σύμφωνα με τους όρους του ανώτατου ορίου τιμών που σχεδίασε η G7, οι δυτικές ασφαλιστικές εταιρείες, οι πλοιοκτήτες και οι διαχειριστές πλοίων υποχρεούνται να αποφεύγουν την εμπλοκή σε ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου που πωλούνται σε τιμή μεγαλύτερη από μια ανώτατη τιμή, η οποία έχει καθοριστεί στα 60 δολάρια ανά βαρέλι για το αργό.

Η ρωσική κυβέρνηση απάντησε με τη δημιουργία ενός «σκοτεινού στόλου» πλοίων, η ιδιοκτησία και ο έλεγχος των οποίων αποκρύπτεται μέσω της χρήσης δικαιοδοσιών μυστικότητας. Η δημιουργία αυτού του στόλου επιτρέπει στη Ρωσία να πωλεί πετρέλαιο πάνω από το ανώτατο όριο. Περισσότερο από το 90% του ρωσικού αργού που εξήχθη από τη Βαλτική τον Δεκέμβριο πωλήθηκε πάνω από το ανώτατο όριο τιμής, σύμφωνα με τη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου.

Οι FT και το Danwatch εντόπισαν έναν αριθμό δεξαμενόπλοιων του σκοτεινού στόλου που χρησιμοποιούν τώρα την ασφάλιση της Ingosstrakh όταν πλέουν μέσω των δανικών υδάτων και της Μάγχης καθ’ οδόν προς την Ινδία.

Ένα συμβόλαιο της Ingosstrakh απαιτεί ρητά οι ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου να είναι «σύμφωνες με τους ισχύοντες νόμους των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου ή και της ΕΕ» και παραθέτει ρητά έναν κανονισμό της ΕΕ που περιλαμβάνει το ανώτατο όριο τιμών.

Η ρωσική ασφαλιστική εταιρεία επιβεβαίωσε ότι διατηρεί το δικαίωμα να ακυρώσει την κάλυψη για τα πλοία που πιάστηκαν να πωλούν πετρέλαιο πάνω από το ανώτατο όριο τιμών – ακόμη και αν τα πλοία είχαν αποφύγει τη χρήση δυτικών υπηρεσιών – ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο «δευτερογενών κυρώσεων και κατεστραμμένης φήμης».

Ποια είναι η Ingosstrakh

Η Ingosstrakh, η οποία προέκυψε από το σοβιετικό Chief Agency of Foreign Insurance, είναι μία από τις μεγαλύτερες ασφαλιστικές εταιρείες της Ρωσίας. Η ασφάλιση της ναυτιλίας αποτελεί μικρό μέρος του χαρτοφυλακίου της. Η εταιρεία αναφέρει ότι εξακολουθεί να έχει «αντασφαλιστικές σχέσεις με ορισμένες μη ρωσικές οντότητες».

Η εταιρεία ανήκει εν μέρει στην ιταλική ασφαλιστική εταιρεία Generali, αλλά η συμμετοχή της έχει «παγώσει» από την εισβολή, με αποτέλεσμα να μην παίζει πλέον κανένα ρόλο στη διοίκηση της Ingosstrakh.

Ο Lars Løkke Rasmussen, υπουργός Εξωτερικών της Δανίας, δήλωσε ότι τα ευρήματα είναι ανησυχητικά και ότι η Κοπεγχάγη είναι «ανοιχτή σε πρόσθετα μέτρα της ΕΕ» κατά του σκιώδους στόλου της Ρωσίας.

«Είναι εξαιρετικά προβληματικό εάν αυτά τα δεξαμενόπλοια εμπλέκονται στην παράκαμψη των κυρώσεων και πλέουν χωρίς επαρκή ασφάλιση», δήλωσε ο Rasmussen στους FT.

Η περιβαλλοντική ασφάλεια

Τα ερωτήματα σχετικά με την ασφάλιση του «σκοτεινού στόλου» αποτελούν μακροχρόνια ανησυχία της βιομηχανίας, με αμφιβολίες σχετικά με την ικανότητα και την προθυμία να καλύψουν το κόστος μιας μεγάλης διαρροής, όπως η καταστροφή του Exxon Valdez ή η προσάραξη του Braer στα ανοικτά του Σέτλαντ πριν από 30 χρόνια.

Ο αριθμός των δεξαμενόπλοιων που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο χωρίς δυτική ασφάλιση έχει αυξηθεί από την εισαγωγή του ανώτατου ορίου. Τους τρεις μήνες από τον Δεκέμβριο, η Kpler, μια εταιρεία ανάλυσης δεδομένων, εντόπισε 191 ταξίδια δεξαμενόπλοιων αργού πετρελαίου από τα λιμάνια της Βαλτικής της Ρωσίας. Από αυτά, τα 140 ήταν σε πλοία που δεν διέθεταν ασφάλιση από δυτικούς παρόχους. Πολλά από αυτά ήταν μάλιστα πολύ παλιά – χαρακτηριστικό γνώρισμα του σκιώδους αυτού στόλου.

Την περασμένη άνοιξη, το πετρελαιοφόρο Canis Power που διαχειρίζονταν τα ΗΑΕ υπέστη βλάβη ενώ μετέφερε ρωσικό αργό μέσω των στενών στενών της Δανίας. Το 18 ετών τότε πλοίο έμεινε ακυβέρνητο για έξι ώρες, επικίνδυνα κοντά στην ακτογραμμή. Μια μεταγενέστερη επιθεώρηση εντόπισε 11 βλάβες στο πλοίο, συμπεριλαμβανομένων ζητημάτων με το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας έκτακτης ανάγκης και τον εξοπλισμό πυρόσβεσης.

Οι ιδιοκτήτες δεξαμενόπλοιων πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξουν ότι διαθέτουν επαρκή ασφάλιση έναντι διαρροών προκειμένου να τους επιτραπεί η πρόσβαση σε λιμάνια και άλλες εγκαταστάσεις.

Εάν απαιτηθεί, ένα διεθνές ταμείο – που συντηρείται από τους εισαγωγείς πετρελαίου στη θάλασσα – μπορεί επίσης να κληθεί να συνεισφέρει έως και περίπου 1 δισ. δολάρια. Το συνολικό κόστος της Exxon για τον καθαρισμό της πετρελαιοκηλίδας του Valdez το 1989, συμπεριλαμβανομένων των αξιώσεων αποζημίωσης και των προστίμων, εκτιμάται ότι ανήλθε σε 7 δισ. δολάρια – ή 17 δισ. δολάρια με προσαρμογή στον πληθωρισμό.

Τα έγγραφα που διέρρευσαν δείχνουν ότι η Ingosstrakh έχει ασφαλίσει αρκετά πλοία που πέρασαν πρόσφατα από τα δανικά ύδατα από τη Βαλτική.

Σε αυτά περιλαμβάνεται το Naxos, ένα δεξαμενόπλοιο 17 ετών με σημαία Παναμά, που διαχειρίζεται η ινδικήμ Caishan Ship Management. Στις 14 Δεκεμβρίου 2023, το πλοίο μετέφερε φορτίο πετρελαίου από το Πριμόρσκ. Το φορτίο αναγνωρίστηκε από την Kpler ως προερχόμενο από τη Rosneft, τον κρατικό πετρελαϊκό πρωταθλητή της Μόσχας και μεγαλύτερο παραγωγό της Ρωσίας.

Σύμφωνα με τα ρωσικά τελωνειακά στοιχεία, δεν υπήρχαν ταξίδια στα οποία να εμπλέκεται η Rosneft για δύο εβδομάδες εκατέρωθεν του απόπλου του Naxos, τα οποία να μετέφεραν αργό σε τιμή μικρότερη των 60 δολαρίων ανά βαρέλι.