Κατασκευαστικές: Το ανεκτέλεστο των 15 δισ. ευρώ και το Big Bang των 52 δισ. ευρώ

«Τούβλο – τούβλο» παλεύουν να «χτίσουν» οι κατασκευαστικές εταιρείες τις επιδόσεις ενός κλάδου που πλήρωσε τα σπασμένα της υπερδεκαετούς οικονομικής κρίσης η οποία «γκρέμισε» με ταχύτατους ρυθμούς την οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα, την ώρα που οι προκλήσεις τις οποίες καλείται να υπερβεί ο κλάδος απαιτούν γερά επενδυτικά θεμέλια.

ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ: Προσωρινός ανάδοχος στο έργο παραχώρησης του ΒΟΑΚ

Το χάσμα των 30 δισ. ευρώ

Βάσει μελέτης που εκπόνησε το ΙΟΒΕ, η αξία παραγωγής του κλάδου των κατασκευών εκτιμάται ότι έφτασε το 2023 τα 12,8 δισ. ευρώ, επίπεδο υψηλότερο κατά 84% συγκριτικά με το 2017. Απέχει όμως… έτη φωτός από τα 43 δισ. ευρώ του ονειρώδους 2006.

Στον κλάδο απασχολούνταν συνολικά 197.000 εργαζόμενοι το 2022, αριθμός που παρουσιάζει σχετική στασιμότητα, με τάση ελαφριάς ανόδου τα τελευταία χρόνια. Στις δραστηριότητες αρχιτεκτόνων και μηχανικών απασχολούνταν 74.000 άτομα το 2022, χωρίς αξιοσημείωτη μεταβολή από το 2017.

Οι επενδύσεις σε κατασκευές αντιπροσώπευαν το 4,8% του ΑΕΠ το 2022, έναντι 14,7% το 2007, ενώ η απόκλιση για το 2022 σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ-27 υπερβαίνει τις 6 ποσοστιαίες μονάδες.

Η αποεπένδυση, η έλλειψη εργαζομένων και η δυσκολία χρηματοδότησης

Στοιχεία έντονου προβληματισμού που αναδεικνύονται από την μελέτη είναι η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας στον κατασκευαστικό κλάδο (το γεγονός αυτό εξηγείται από την αποεπένδυση που παρατηρούνταν για μεγάλο διάστημα και μόλις τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει μία δειλή αντιστροφή της τάσης αυτής) η έλλειψη εργατικού εργατικού δυναμικού και η αύξηση του κόστους δανεισμού. Εκτιμάται πως μέχρι το 2026 θα χρειαστούν 55.000 επιπλέον εργαζόμενοι στις κατασκευές. Πάντως και οι αμοιβές στον κλάδο παραμένουν σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ.

Φρένο στις επενδύσεις

Η απογείωση των επιτοκίων, σύμφωνα με την μελέτη οι επιχειρήσεις δανείζονται με επιτόκιο περί το 6%, προκαλεί χρηματοδοτική ασφυξία σε πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις φρενάροντας παράλληλα αναγκαίες επενδύσεις για να προσεγγίσει ο κλάδος τις ονειρικές επιδόσεις του 2006.

Στα στοιχεία των επιμέρους βραχυπρόθεσμων δεικτών αποτυπώνεται η ισχυρή ανάκαμψη του τομέα τα τελευταία χρόνια, με αξιοσημείωτη άνοδο της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας, αν και από πολύ χαμηλή βάση, αύξηση του κύκλου εργασιών και ενίσχυση των θετικών επιχειρηματικών προσδοκιών. Ωστόσο, αναδεικνύεται επίσης, η σημαντική αύξηση του κόστους κατασκευής και των τιμών των ακινήτων και η συγκρατημένη άνοδος της στεγαστικής πίστης, με παράλληλη αύξηση του σχετικού κόστους δανεισμού.

Ιδιαίτερα ενισχυμένη την τελευταία διετία είναι και η αγορά κατασκευής δημόσιων έργων, με αύξηση τόσο του πλήθους των δημοπρασιών όσο και του συνολικού προϋπολογισμού των δημόσιων έργων και αποκλιμάκωση του μέσου ποσοστού εκπτώσεων.

Ανεκτέλεστο – μαμούθ

Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των μεγαλύτερων εταιρειών του κλάδου ανήλθε το 2023 (στοιχεία μέχρι το εννεάμηνο του έτους) σε 15,35 δισ. ευρώ, σημαντικά αυξημένο κατά 63% έναντι του προηγούμενου έτους και περίπου τριπλάσιο συγκριτικά με τον μέσο όρο της περιόδου 2018-2020.

Ελπιδοφόρος αναπτυξιακός ορίζοντας… 52,5 δισ. ευρώ μέχρι το 2026

Με βάση την ανάλυση των δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) εκτιμάται ότι σε έργα που έχουν άμεση σχέση με τις Κατασκευές θα κατευθυνθούν επιχορηγήσεις ύψους 9,9 δισ. ευρώ, κινητοποιώντας συνολικούς πόρους ύψους 12,8 δισ. ευρώ. Τα κατασκευαστικά έργα που στηρίζονται με επιχορηγήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) αφορούν κυρίως τους πυλώνες της πράσινης μετάβασης (6,3 δισ. ευρώ) και των ιδιωτικών επενδύσεων (2,7 δισ. ευρώ).

Μαζί με τους πόρους από τα δάνεια του ΤΑΑ (και τους κινητοποιούμενους από τα δάνεια πόρους χρηματοδότησης) εκτιμάται ότι για έργα με άμεση σχέση με τις κατασκευές θα κινητοποιηθούν την περίοδο 2022-2026 συνολικά 23,9 δισ. ευρώ (12,8 δισ. ευρώ από τις επιχορηγήσεις και 11,1 δισ. ευρώ από τα δάνεια).

Συνεπώς, οι επενδύσεις σε κατασκευές εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν σημαντικά το μερίδιό τους στο ΑΕΠ την περίοδο 2023-2026. Μεσοπρόθεσμα εκτιμώνται επιπρόσθετες επενδύσεις σε υποδομές και κατοικίες ετησίως ύψους έως 3,0% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο (συγκριτικά με το 2022) –με το ποσοστό των επενδύσεων σε κατασκευαστικά έργα να φτάνει μέχρι το 8,6% του ΑΕΠ το 2025 από 4,8% το 2022.

Εκτιμάται επίσης ότι η αξία παραγωγής των κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών θα ακολουθήσει ισχυρή ανοδική πορεία την περίοδο 2024-2026, ξεπερνώντας τα 18 δισ. ευρώ το 2025, από 10,3 δισ. ευρώ το 2022.

Με δεδομένο το ιλιγγιώδες χάσμα των 30 δισ. ευρώ που προαναφέραμε, εκτιμάται πως οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και οι επενδύσεις που θα πυροδοτήσουν θα «μαζέψουν» και θα υπερκαλύψουν το θηριώδες επενδυτικό κενό.

Πληθωρισμός, άνοδος επιτοκίων, Ταμείο Ανάκαμψης

«Ο κατασκευαστικός τομέας κλήθηκε να αντιμετωπίσει ένα πρωτόγνωρα δυσμενές κλίμα τα προηγούμενα χρόνια, σήμερα οι προσδοκίες είναι αισιόδοξες, πρόκληση παραμένει η χρηματοδότηση», σημείωσε ο πρόεδρος του ΤΜΕΔΕ, Κωνσταντίνος Μακέδος.

«Οι πληθωριστικές πιέσεις, η άνοδος των επιτοκίων δανεισμού, τα σφιχτά χρονοδιαγράμματα των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και η υιοθέτηση κριτηρίων ESG στα έργα αποτελούν σημαντικές προκλήσεις», τόνισε ο κ. Μακέδος σκιαγραφώντας το τοπίο και τα στοιχήματα τα οποία καλείται να κερδίσει ο κλάδος των κατασκευών.

«Θετικές προοπτικές»

«Οι προοπτικές του κλάδου είναι πολύ θετικές για τα επόμενα χρόνια, εκτιμώ πως θα συγκλίνουμε με την ΕΕ. Η ανάκαμψη των κατασκευών θα είναι ισχυρή και βιώσιμη», υποστήριξε.

«Καταλύτης ανάπτυξης οι πόροι της ΕΕ, το οικιστικό απόθεμα έχει να ανανεωθεί 15 χρόνια»

« Η ελληνική οικονομία άρχισε να μπαίνει σε καθεστώς κρίσης ήδη από το 2008, οι κατασκευές, ένας ιδιαίτερα κομβικός κλάδος για την ανάπτυξη της οικονομίας, βίωσαν μία τεράστια κρίση. Οι πόροι της ΕΕ που έχουμε στη διάθεσή μας πρέπει να χρησιμοποιηθούν σαν να είναι ο καταλύτης για να μπει η οικονομία σε άλλη τροχιά, δεν πρέπει να ξοδευτούν απλά, το οικιστικό απόθεμα της χώρας έχει να ανανεωθεί τουλάχιστον 15 χρόνια. Σημαντικό ρόλο για να γίνει αυτό θα παίξει και η προσφορά την ώρα που ο κατασκευαστικός κλάδος αντιμετωπίζει ζητήματα έλλειψης εργατικού δυναμικού, δεν μπορείς να πετύχεις σημαντικούς ρυθμούς μεγέθυνσης χωρίς ισχυρό κατασκευαστικό κλάδο», σημείωσε ο πρόεδρος του ΙΟΒΕ, Νίκος Βέττας.

Ο ημιλιπόθυμος κλάδος που θα τρέξει

«Η ανάκαμψη του κλάδου συντελείται σιγά – σιγά, μην ξεχνάμε πως για πάνω από 10 χρόνια ο κλάδος ήταν ημιλιπόθυμος. Ο κλάδος μεταβαίνει από την συντήρηση σε μία πολύ θετική τροχιά ανάπτυξης, πριν περπατούσε, τώρα τρέχει», κατέληξε.