Ελληνική οικονομία: Αποκαλυπτήρια για τον «κόφτη» στις δαπάνες – Τι σημαίνει για την Ελλάδα

Το ευρωπαϊκό… φιρμάνι της Κομισιόν αναμένει σήμεραη ελληνική κυβέρνηση σε σχέση με τον στενό δημοσιονομικό «κορσέ» που θα φορέσει από το 2025, όπως έχει προαναγγείλει ήδη από καιρό ο ΟΤ.

Η συγκεκριμένη κίνηση αναμένεται να σημάνει το τέλος της όποιας δημοσιονομικής «χαλαρότητας» υπήρχε κατά τα προηγούμενα χρόνια, όπως και το ενδεχόμενο των όποιων έξτρα μέτρων θα μπορούσαν να ενισχύσουν την κοινωνία, κάτι το οποίο αναμένεται να αποτελέσει πλήγμα και για την κυβέρνηση της ΝΔ.

Ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης αναμένεται να ενηρωθεί αρμοδίως σήμερα για τον πήχη που θέτει η Κομισιόν για το ύψος των ελληνικών δημοσίων δαπανών για το 2025, όπως και οι υπόλοιποι ομόλογοί του στην ΕΕ.

Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, το συγκεκριμένο ύψος (οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 2,5%-3%) θα αποτελέσει αντικείμενο διμερούς (με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) διαπραγμάτευσης, ούτως ώστε να καταλήξουμε στο συγκεκριμένο ποσοστό, το οποίο θα αποτελεί το «ταβάνι» της αύξησης των δημοσίων δαπανών από το 2024 στο 2025.

Έκτακτη Εισοφορά: Πού θα πάνε τα έσοδα από τη φορολόγηση στα διυλιστήρια

Το πλαίσιο

Με βάση αυτούς τους στόχους θα καθοριστούν τα περιθώρια εξαγγελιών του πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, τα οποία φαίνεται ότι θα είναι στενά. Μέχρι τον Σεπτέμβριο, η κυβέρνηση θα πρέπει να έχει καταρτίσει το 4ετές οικονομικό πλάνο της και στις αρχές Οκτωβρίου να καταθέσει το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2025.

Επί της ουσίας οι επόμενοι 4 προϋπολογισμοί θα συνταχθούν με βάση τα όρια δαπανών που θα ανακοινώσει η Κομισιόν αύριο 21 Ιουνίου για όλα τα κράτη μέλη. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το πιθανότερο είναι ότι για την Ελλάδα το ποσοστό αύξησης των δαπανών θα κυμανθεί στην περιοχή του 2,5% με 3%.

Ουσιαστικά, αυτό το ποσοστό θα αφήσει περιορισμένα περιθώρια για αυξήσεις δαπανών την επόμενη χρονιά, πέραν των ήδη δρομολογημένων.

Το πλαφόν στις δαπάνες ουσιαστικά θα αφορά τον ρυθμό μεταβολής τους από τη μία χρονιά στην επόμενη.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το τελικό ποσοστό προκύπτει από τη βιωσιμότητα του χρέους της κάθε χώρας μέλους.

Οι όποιες διαφορές υπάρχουν αλλά και οι πολιτικές που θα πρέπει να υλοποιήσει η Ελλάδα μέχρι και το 2028, θα είναι το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης, η οποία θα ξεκινήσει στην ουσία από τον Ιούλιο και αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο Σεπτέμβριο.

Οι παρεμβάσεις που έχουν ανακοινωθεί

Με βάση τα παραπάνω, μόνο τυχαία δεν είναι η επιλογή της κυβέρνησης να εξαγγείλει ήδη από τον Απρίλιο τις δημοσιονομικές παρεμβάσεις ύψους 870 εκατ. ευρώ που θα περιλαμβάνει ο επόμενος προϋπολογισμός. Πρόκειται για:

-Αύξηση των συντάξεων, η οποία εκτιμάται ότι θα κοστίσει περίπου 400 εκατ. ευρώ

-Κατάργηση, του τέλους επιτηδεύματος για τους επαγγελματίες, κόστους 120 εκατ. ευρώ

-Μόνιμη επιστροφή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στους αγρότες, κόστους 100 εκατ. ευρώ

-Μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 0,5%, κόστους 215 εκατ. ευρώ.

-Αύξηση του φοιτητικού στεγαστικού επιδόματος με κόστος 15 εκατ. ευρώ

-Αναστολή του ΦΠΑ στις οικοδομές, κόστους 20 εκατ. ευρώ

Με βάση λοιπόν τη νέα συνθήκη, προκύπτει ότι δε θα υπάρξουν νέες παρεμβάσεις πέραν των ανωτέρω, καθότι τελειώνει κάθε συζήτηση για παροχές, επιδόματα (κτλ.) κάτι που θα δημιουργήσει αλλαγή σκηνικού στην ελληνική οικονομία.

Χρέος και έλλειμμα

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, για όσες χώρες το χρέος τους ξεπερνά το 60%, ο προηγούμενος κανόνας προέβλεπε πως οι χώρες κράτη μέλη θα έπρεπε να μειώνουν κατά 1/20 κάθε χρόνο το χρέος τους. Αυτό θα σήμαινε για την περίπτωση της Ελλάδας μια μείωση της τάξεως του 5% ετησίως.

Ο νέος κανόνας προβλέπει καλύτερους όρους μείωσης καθώς οι χώρες με χρέος πάνω από 90% του ΑΕΠ θα πρέπει να παρουσιάζουν ετήσια μείωση του χρέους κατ’ ελάχιστο 1% του ΑΕΠ.

Στις χώρες με χρέος μεταξύ 60% και 90% του ΑΕΠ, η ετήσια μείωση του χρέους θα πρέπει να είναι τουλάχιστον είναι 0,5% του ΑΕΠ.

Επιπλέον με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, μειώνονται οι ελάχιστες απαιτήσεις για περιορισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

Ειδικότερα, τόσο οι υφιστάμενοι όσο και οι νέοι κανόνες προβλέπουν ότι τα κράτη θα πρέπει κατά κανόνα να θέτουν στόχους για το δημοσιονομικό έλλειμμα, οι οποίοι είναι πιο φιλόδοξοι από το ανώτατο όριο 3% που ορίζει η Συνθήκη.

Στο υφιστάμενο πλαίσιο, υπάρχουν δύο τέτοια ανώτατα όρια τα οποία στην περίπτωση της Ελλάδας συνεπάγονται μέγιστο έλλειμμα ίσο με 0,8% του ΑΕΠ.

Με τους νέους κανόνες τίθεται ένα ενιαίο και λιγότερο αυστηρό ανώτατο όριο ελλείμματος, το οποίο προβλέπει ότι το έλλειμμα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 1,5% του ΑΕΠ.

Αποκλίσεις και εξαιρέσεις

Το νέο εργαλείο ελέγχου των χωρών  και «κλειδί» του νέου Συμφώνου Σταθερότητας της Κομισιόν θα είναι η «οροφή» στις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Ουσιαστικά, θα υπάρχει μια συμφωνημένη πορεία των καθαρών δαπανών. Βάσει των νέων κανόνων θα μπορεί να συμβεί μια σωρευτική απόκλιση κατά 0,6%, η οποία όμως δεν θα μπορεί να χρησιμοποιείται κατά το ήμισυ (0,3%) μέσα σε μια χρονιά ειδάλλως εάν τα όρια δεν γίνονται σεβαστά τότε η χώρα  θα μπαίνει σε διαδικασία υπερβολικού ελλείματος.

Επιπλέον για τις δαπάνες και σε ό,τι αφορά την Ελλάδα θα υπάρξει ειδικό πλαίσιο, καθώς δεν θα προσμετρηθούν οι επιπλέον τόκοι που θα πρέπει να πληρώνει η χώρα από το 2033, καθώς το 2032 τελειώνει η περίοδος χάριτος για τα δάνεια του ESM και του EFSF.

Οι επενδύσεις στην Άμυνα, δηλαδή σε εξοπλιστικά προγράμματα και όχι σε λειτουργικές δαπάνες των Ενόπλων Δυνάμεων δεν θα μετρούν στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.

«Καμπανάκι» από Κομισιόν για Ταμείο Ανάκαμψης

Την προσοχή της ελληνικής κυβέρνησης στην έγκαιρη υλοποίηση των έργων και μεταρρυθμίσεων του Ταμείου Ανάκαμψης εφιστά η Κομισιόν στα χθεσινά κείμενα του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τις μακροοικονομικές ανισορροπίες, καλώντας την να βελτιώσει τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης προς αυτή την κατεύθυνση, ώστε να αξιοποιηθεί σωστά η μεγάλη αυτή επενδυτική ευκαιρία για τη χώρα.

Όπως προκύπτει, η αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του κράτους στους ιδιώτες, η έλλειψη εργατικού δυναμικού, το υψηλό έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και η αργή διαδικασία εκκαθάρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τους servicers είναι επιπλέον πηγές προβληματισμού, που καταγράφει η Κομισιόν στα ανωτέρω κείμενα, όπως και στην αξιολόγηση της Ελλάδας, στο πλαίσιο της μεταπρογραμματικής παρακολούθησής της, που δόθηκε προχθές στη δημοσιότητα.

Επισημάνσεις

Πέραν του Ταμείου Ανάκαμψης, η Κομισιόν επισημαίνει την ανάγκη για έγκαιρη υποβολή του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού διαρθρωτικού σχεδίου, βάσει των νέων δημοσιονομικών κανόνων.

Ένα σχέδιο που προβλέπει περιορισμένη αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών, ώστε να υποχωρεί το χρέος, ένα πιο φιλικό προς τις επενδύσεις φορολογικό σύστημα, το οποίο σημαίνει ενίσχυση της σταθερότητάς του και αυτονομία των φορολογικών αρχών, ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης, μείωση των εξωτερικών ανισορροπιών και ενίσχυση των παραγωγικών επενδύσεων, μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, περιλαμβανομένων αυτών που κατέχουν οι servicers και βελτίωση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, ώστε να μειωθεί το ποσοστό των μη επιτυχημένων.

Ακόμη, ζητά τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, μέσω της βελτίωσης των δεξιοτήτων, της ενίσχυσης της διαχείρισης των κρατικών περιουσιακών στοιχείων και της βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, αλλά και τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, μέσω της απανθρακοποίησης των μεταφορών και την ενίσχυση της διαχείρισης των φυσικών καταστροφών.

Οι ανισορροπίες

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει ζήτημα για τις μακροοικονομικές ανισορροπίες κι ένα ευρύτερο θέμα επενδύσεων, πέραν του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς επισημαίνει ότι το ποσοστό τους παραμένει πολύ χαμηλότερα από το αντίστοιχο της Ε.Ε., ενώ η παραγωγικότητα, παρότι αυξήθηκε από το 2020, παραμένει από τις χαμηλότερες στην Ε.Ε., με το ΑΕΠ ανά ώρα εργασίας, σε μονάδες αγοραστικής δύναμης, να βρίσκεται στο 57,4% του μέσου όρου της Ε.Ε. το 2023.

Η δυνητική ανάπτυξη εκτιμάται μόλις στο 0,7% το 2023. Το ποσοστό των επενδύσεων στο ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες το 2025, με την εφαρμογή του Ταμείου Ανάκαμψης.

Για τις αποταμιεύσεις επισημαίνει ότι ήταν αρνητικές. Ειδικότερα, των νοικοκυριών ήταν στο -2,7% του ΑΕΠ την περίοδο 2017-2022, έναντι 3,6% στην Ευρωζώνη και 2,9% στην Ε.Ε. και του συνόλου του ιδιωτικού τομέα στο -0,5% έναντι 5,8% στην Ευρωζώνη και 3,6% στην Ε.Ε.

Σημειώνει εδώ ότι οι στατιστικές μπορεί να μην είναι ακριβείς λόγω του μεγάλου ποσοστού της σκιώδους οικονομίας, για την οποία επικαλείται εκτίμηση της Τράπεζας της Ελλάδος ότι φτάνει το 20,9%.

Έδειξε τις…διαθέσεις της η Επιτροπή

Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι ανοίγει το δρόμο για την έναρξη διαδικασίας περί υπερβολικού ελλείμματος κατά επτά κρατών-μελών, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας και της Ιταλίας, κάτι το οποίο έδειξε και τις…διαθέσεις της Επιτροπής ενοόψει των νέων κανόνων.

Ειδικότερα, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι δικαιολογείται η έναρξη της διαδικασίας περί υπερβολικού ελλείμματος για τη Γαλλία, την Ιταλία, το Βέλγιο, τη Σλοβακία, τη Μάλτα, την Ουγγαρία και την Πολωνία. Η Επιτροπή σκοπεύει να προτείνει στο Συμβούλιο να ανοίξει τη διαδικασία περί υπερβολικού ελλείμματος γι’ αυτά τα επτά κράτη-μέλη τον Ιούλιο και το φθινόπωρο αναμένεται να προτείνει τις συστάσεις της για διόρθωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, συνολικά δέκα κράτη-μέλη υπερέβησαν πέρυσι το όριο του 3% του ΑΕΠ: Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Σλοβακία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Εσθονία, Ισπανία και Τσεχία, ενώ το 2024 αναμένεται υπέρβαση του ορίου από τη Φινλανδία και τη Σλοβενία.

Σύμφωνα με τις εαρινές οικονομικές προβλέψεις της Επιτροπής, το 2023 η Ιταλία κατέγραψε έλλειμα 7,4% του ΑΕΠ, η Γαλλία (5,5%), η Σλοβακία και η Μάλτα (4,9%) και το Βέλγιο (4,4%).