Birkenstock: Τόσο δημοφιλή που τα αντιγράφουν όλοι – Η δικαστική απόφαση που την αμφισβητεί

«Τα σανδάλια Birkenstock μπορεί να είναι αρκετά κουλ για την Barbie, αλλά δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως έργα Τέχνης», αποφάνθηκε γερμανικό δικαστήριο μετά την εκδίκαση της υπόθεσης στην οποία η γερμανική εταιρεία προσπάθησε να διασφαλίσει τη μοναδικότητα των σχεδίων της απέναντι σε όλους του μιμητές της.

Ειδικότερα, η εταιρεία είχε ισχυριστεί ότι τα υποδήματά της μπορούν να χαρακτηριστούν ως Τέχνη και έτσι να προστατεύονται από τους νόμους περί πνευματικών δικαιωμάτων. Κάτι που ωστόσο δεν βρήκε σύμφωνο ένα δικαστή ο οποίος απέρριψε τον ισχυρισμό, λέγοντας ότι τα παπούτσια ήταν αντικείμενα πρακτικού σχεδιασμού – μια απόφαση που η Birkenstock αποκάλεσε «χαμένη ευκαιρία για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας».

Τα όμορφα-άσχημα Birkenstock

Η Birkenstock Holding plc δεν ήταν πάντα ο κορυφαίος γερμανικός κατασκευαστής υποδημάτων, που έχει ταυτιστεί με τα σανδάλια που διακρίνονται για τις σόλες από φελλό, κατασκευασμένα από στρώματα σουέτ και γιούτα, τα οποία προσαρμόζονται στο σχήμα των ποδιών των χρηστών τους.

Η εταιρεία ιδρύθηκε το 1774 από τον Γιόχαν Άνταμ Μπίρκενστοκ και η έδρα της βρίσκεται στο Neustadt (Wied) της Ρηνανίας-Παλατινάτου της Γερμανίας, ενώ ο αρχικός σκοπός της εταιρείας ήταν να δημιουργήσει παπούτσια που να υποστηρίζουν και να διαμορφώνουν το περίγραμμα του ποδιού, σε σύγκριση με τις επίπεδες σόλες πολλών παπουτσιών εκείνη την εποχή. Το 1896, σχεδιάστηκε το Fussbett (υπόστρωμα) και μέχρι το 1925, τα Birkenstock πωλούνταν σε όλη την Ευρώπη.

Το 1966, η σχεδιάστρια Μαργκό Φρέιζερ έφερε για πρώτη φορά τα Birkenstock στην Αμερική. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πωλούνταν σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος και έτσι συνδέθηκαν με τους χίπις τη δεκαετία του 1970.

Είναι η εποχή που τα παπούτσια της εταιρείας θεωρούνταν άσχημα, άβολα και μη κουλ – ωστόσο τα σανδάλια, τα οποία διαθέτουν μορφοποιημένο πέλμα, έχουν επαινεθεί για την άνεση και τη στιβαρότητά τους, ενώ πολλές επιλογές χρωμάτων και στυλ έχουν εξελιχθεί από την αρχική έκδοση με το κλασικό δερμάτινο λουράκι της δεκαετίας του 1960.

H εξωστρέφεια

Τα σανδάλια Birkenstock έγιναν δημοφιλή στη Γερμανία τη δεκαετία του 1980. Δεν αναπτύχθηκαν για τον ιατρικό τομέα όπως φημολογούνταν, αλλά σχεδιάστηκαν εξαρχής για μικρούς και μεγάλους, καθώς και για κάθε είδους επαγγέλματα και δραστηριότητες αναψυχής.

Αν και χλευάστηκε στην έκθεση υποδημάτων το 1963, ο Καρλ Μπίρκενστοκ λάνσαρε το κλειστό σανδάλι Zürich» την επόμενη χρονιά, ακολουθούμενο από το σανδάλι με λουράκι Roma το 1965, το χαμηλό παπούτσι Oslo και την μπότα Athen στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1960.

Το 1973, όμως, άλλαξαν όλα, όταν παρουσιάστηκε το πιο δημοφιλές σανδάλι της Birkenstock, Arizona, το οποίο ακολουθήθηκε το 1976 από το πρώτο φελλό clog, Boston, και τέλος το 1983 από τη σειρά σανδαλιών τύπου thong, συμπεριλαμβανομένου του Gizeh.

Παρόλο που αρχικά απορρίφθηκε από τις πασαρέλες, σύντομα έγινε αντικείμενο της μόδας, καθώς μπήκε στα ράφια του Nordstrom, ενώ έλαβε και την «έγκριση» του σούπερ μόντελ Κέιτ Μος τη δεκαετία του 1990, ενώ εμφανίστηκε ακόμη και στα πόδια διασημοτήτων στις τελετές απονομής βραβείων Όσκαρ.

Το 2013 όλες οι μικρές διάσπαρτες εταιρείες που αφορούσαν την παραγωγή και τη διανομή των Birkenstock, ενώθηκαν στον όμιλο Birkenstock.

Τον Φεβρουάριο του 2021, η αμερικανο-γαλλική επενδυτική εταιρεία L Catterton και η Financière Agache, η εταιρεία ιδιωτικών κεφαλαίων που υποστηρίζεται από την LVMH του Μπερνό Αρνό, απέκτησαν πλειοψηφικό μερίδιο στη γερμανική εταιρεία κατασκευής σανδαλιών, με την αξία της να αποτιμάται στα 4 δισ.

Η εταιρεία εισήχθη τελικά στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης το 2023 και η αξία της αποτιμήθηκε σε περίπου 8,6 δισ. δολάρια (7,08 δισ. λίρες) – διπλάσια από την αξία της το 2021.

Η δημοτικότητα των Birkenstocksσημαίνει ότι οι αντίπαλοι πωλούν συχνά απομιμήσεις τους, γεγονός που ώθησε την εταιρεία να προβεί στην αξίωση για να προστατεύσει αυτό που αποκάλεσε «εικονικό σχεδιασμό»

Γιατί τα θέλουν όλοι;

Η δημοτικότητα των Birkenstocksσημαίνει ότι οι αντίπαλοι πωλούν συχνά απομιμήσεις τους, γεγονός που ώθησε την εταιρεία να προβεί στην αξίωση για να προστατεύσει αυτό που αποκάλεσε «εικονικό σχεδιασμό».

Στην προκειμένη περίπτωση, η Birkenstock προσέφυγε στα δικαστήρια κατά τριών κατασκευαστών και λιανοπωλητών, επιδιώκοντας να προστατεύσει τέσσερα από τα σχέδια των σανδαλιών της.

Η γερμανική νομοθεσία κάνει διάκριση μεταξύ σχεδίου και τέχνης όταν πρόκειται για ένα προϊόν. Ο σχεδιασμός εξυπηρετεί έναν πρακτικό σκοπό, ενώ τα έργα τέχνης πρέπει να παρουσιάζουν μια ορισμένη ατομική δημιουργικότητα.

Η τέχνη καλύπτεται από την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, η οποία διαρκεί 70 χρόνια μετά το θάνατο του δημιουργού, ενώ η προστασία των σχεδίων διαρκεί 25 χρόνια από τη στιγμή που έγινε η κατάθεση.

Το σημαντικό στοιχείο στην περίπτωση αυτή, όμως, είναι ο υποδηματοποιός Καρλ Μπίρκεντστοκ, που γεννήθηκε τη δεκαετία του 1930, είναι ακόμα ζωντανός. Δεδομένου ότι ορισμένα από τα παπούτσια του δεν απολαμβάνουν πλέον προστασία σχεδίων και υποδημάτων, η εταιρεία επιχείρησε να αποκτήσει προστασία πνευματικών δικαιωμάτων επιδιώκοντας να χαρακτηρίσει τα υποδήματά της ως Τέχνη.

Δικαστική «οδύσσεια»

Ωστόσο, ο ισχυρισμός ήταν «αβάσιμος», δήλωσε ο προεδρεύων δικαστής Τόμας Κοχ.

Η απόφασή του πρόσθεσε ότι για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, «πρέπει να επιτυγχάνεται ένας βαθμός σχεδιασμού που να δείχνει ατομικότητα».

Η Birkenstock ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι «συνεχίζει τον αγώνα της κατά των αντιγραφέων με αμείωτο σθένος» εξαντλώντας «όλα τα νομικά μέσα για να υπερασπιστεί τον εαυτό της έναντι των απομιμήσεων».

Η απόφαση αυτή του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, του ανώτατου πολιτικού δικαστηρίου της Γερμανίας, είναι η τελική, η οποία έρχεται μετά από δύο κατώτερα δικαστήρια που είχαν εκδικάσει την υπόθεση και διαφώνησαν επί του θέματος. Το πρώτο αποφάνθηκε υπέρ της Birkenstock, ενώ το δεύτερο ανέτρεψε την απόφαση αυτή.

Η εταιρεία εισήχθη τελικά στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης το 2023 και η αξία της αποτιμήθηκε σε περίπου 8,6 δισ. δολάρια (7,08 δισ. λίρες) – διπλάσια από την αξία της το 2021

Τι ζητούσε η Birkenstock

«Σύμφωνα με τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων, έχει αναγνωριστεί εδώ και δεκαετίες ότι τα εξαιρετικά σχέδια καθημερινών αντικειμένων μπορούν επίσης να προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα», δήλωσε στον Guardian ο Κονσταντίν Βέγκνερ, δικηγόρος της εταιρείας.

Η σειρά επικεντρώνεται σε τέσσερα συγκεκριμένα μοντέλα δερμάτινων παντοφλέ υποδημάτων, και πιο πρόσφατα από ψεύτικο δέρμα, τα οποία η Birkenstock λέει ότι συνδέονται συχνότερα με τη μάρκα της.

Το εμβληματικό μοντέλο Arizona είναι το κλασικό Birkenstock με τα δύο λουράκια, που έχει βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος από διάσημους και μη.

Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως ένα τέτοιο ζευγάρι Arizona προσφέρθηκε στην Barbie – Μάργκο Ρόμπι φυσικά σε χρώμα ροζ, ως άλλη Σταχτοπούτα.

Είναι το ίδιο μοντέλο που προτιμούσε ο αείμνηστος ιδρυτής της Apple, Στιβ Τζομπς, του οποίου ένα παλιό ζευγάρι πωλήθηκε σε δημοπρασία το 2022 για σχεδόν 220.000 δολάρια.

Οι άλλοι τρεις τύποι σανδαλιών στα δικόγραφα είναι το μοντέλο Gizeh, το οποίο εφαρμόζει ανάμεσα στα δάχτυλα των ποδιών σαν σαγιονάρα και έχει φορεθεί από τη Χάιντι Κλουμ, το μοντέλο Madrid με ένα λουράκι που προτιμάται από τη σταρ του Sex and the City, Σάρα Τζέσικα Πάρκερ αλλά και το Boston Clog, στο οποίο λέγεται ότι ορκίζεται η σταρ ριάλιτι Κένταλ Τζένερ.