Η τεχνολογία και τα νέα σύνορα των επιχειρήσεων

Η τεχνολογία είναι πλέον κυρίαρχη στο χώρο των επιχειρήσεων και όσο καλύτερα αξιοποιείται από τους επιχειρηματίες τόσο το καλύτερο για την κερδοφορία τους και τα προϊόντα που παράγουν. Σαφώς δε, η τεχνολογία αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων. Από ιστορικής πλευράς, είναι γνωστό ότι η είσοδος στην παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας επέτρεψε τη δημιουργία μεγαλύτερων και πιο αποτελεσματικών εργοστασίων και η εγκατάλειψη ως πηγή ενέργειας του ατμού, έσπρωξε στα ύψη την παραγωγικότητα.

Στις μέρες μας για παράδειγμα τα e-mails κατάργησαν τις παραδοσιακές  επιστολές και έφεραν στο προσκήνιο νέους τρόπους ταχύτερης επικοινωνίας. Είναι ξεκάθαρο έτσι ότι οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν επίσης τις επιχειρήσεις με πιο λεπτούς και βαθύτερους τρόπους. Αλλάζουν όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρήσεις κάνουν τα πράγματα, αλλά και τί κάνουν και, το πιο σημαντικό, τί δεν κάνουν.

Η βιομηχανική επανάσταση έβαλε τέλος στο σύστημα της «εξωτερικής ανάθεσης» (putting out) και ενδυνάμωσε τους εσωτερικούς βιομηχανικούς δεσμούς, επιτρέποντας και την αποκαλούμενη «επιστημονική οργάνωση της εργασίας».

Ο τηλέγραφος, το τηλέφωνο και, τον περασμένο αιώνα, η μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων και οι βελτιώσεις στην τεχνολογία πληροφοριών (IT), επέτρεψαν στις πολυεθνικές να αναθέτουν όλο και περισσότερες εργασίες σε ολοένα και περισσότερες τοποθεσίες. Η Κίνα έχει γίνει το εργοστάσιο του κόσμου και η Ινδία το back office της. Σχεδόν 5 χρόνια μετά την πανδημία, είναι σαφές ότι η τεχνολογία για άλλη μια φορά επαναπροσδιορίζει βαθιά τα όρια των επιχειρήσεων.

Σε πλούσιες χώρες, η ευρυζωνική σύνδεση και οι εφαρμογές όπως το Zoom ή το Microsoft Teams καθιστούν δυνατή την απομακρυσμένη εργασία στο ένα τρίτο του χρόνου. Οι θέσεις εργασίας μετακινούνται από τα κεντρικά γραφεία στις μεγάλες πόλεις σε μικρότερες πόλεις και χωριά.

Οι εταιρείες αξιοποιούν κοινές δεξαμενές πόρων, από το cloud computing μέχρι το ανθρώπινο κεφαλαίο. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, οι ειδικευμένοι ελεύθεροι επαγγελματίες στην Αμερική θα κερδίσουν 860 δισεκατομμύρια δολάρια το 2025, από περίπου 135 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020. Οι μεγαλύτερες εταιρείες στην Αμερική και την Ευρώπη προσφεύγουν όλο και περισσότερο στην εξωτερική ανάθεση εργασιών γραφείου. Οι εξαγωγές υπηρεσιών (που δεν σχετίζονται με μεταφορές, ταξίδια ή αγαθά, εκδ.) από έξι μεγάλες αναδυόμενες αγορές έχουν αυξηθεί κατά 16,5% ετησίως από την έναρξη της πανδημίας, έναντι 6% στο παρελθόν.

Ο Ρόναλντ Κόουζ, στο διάσημο άρθρο του το 1937 «Περί της φύσεως της εταιρείας», πρόσφερε μια χρήσιμη προοπτική για να καταλάβει κάθε ενδιαφερόμενος ποιες αλλαγές γίνονταν στη φύση του επιχειρείν.

Ο Κόουζ επιχειρούσε να εξηγήσει τον λόγο για τον οποίο η οικονομία προχώρησε σε ένα στάδιο διαφορετικό από εκείνο στο οποίο τα επιμέρους άτομα πωλούν το ένα στο άλλο αγαθά και υπηρεσίες. Η απάντηση, υποστήριξε, έχει να κάνει με τις ατέλειες της αγοράς και ιδίως με τα κόστη συναλλαγής – δηλαδή το κόστος που θα επωμίζονταν οι συναλλασσόμενοι κατά τις αγοραπωλησίες αν επεδίωκαν να πετύχουν την καλύτερη συμφωνία κι αν προσπαθούσαν να συντονίσουν διαδικασίες, όπως η βιομηχανική παραγωγή και η προώθηση των προϊόντων.

Η ιστορική εξέλιξη των εταιρειών μετά το 1850 επιβεβαίωνε τη θέση του Κόουζ. Λόγου χάρη, η General Motors κατόρθωσε να πετύχει τεράστιες οικονομίες κλίμακας ομαδοποιώντας συναλλαγές, που προηγουμένως γίνονταν χωριστά η μία από την άλλη. Το κόστος, ας πούμε, για τη διαπραγμάτευση της τιμής κάθε κομματιού χάλυβα, που χρειαζόταν για την κατασκευή ενός αυτοκινήτου, θα αποδεικνυόταν απαγορευτικό. Βέβαια, η GM συνέχιζε να κλείνει συμφωνίες με ανεξάρτητους αντιπροσώπους των προϊόντων της, οι οποίοι αναλάμβαναν το στάδιο της λιανικής πώλησης.

Στο πλαίσιο αυτό, ο Ρ.Κόουζ, που στη συνέχεια της σταδιοδρομίας του τιμήθηκε και με Νόμπελ της Οικονομίας, υποστήριξε ότι τα όρια της επιχείρησης -τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει κάποιος ο ίδιος- καθορίζονται από τη διαφορά στο κόστος συναλλαγών και πληροφοριών εντός και μεταξύ των επιχειρήσεων. Κάποια πράγματα γίνονται πιο αποτελεσματικά στο εσωτερικό. Η αγορά φροντίζει για τα υπόλοιπα.

Για παράδειγμα, μεταξύ της δεκαετίας του 1980 και του 2010, η παγκοσμιοποίηση και η έκρηξη της πληροφορικής ενίσχυσαν τις οικονομίες κλίμακας, γεγονός που ενθάρρυνε τη συγκέντρωση της αγοράς. Αλλά έχουν επίσης αυξήσει την ανταγωνιστική πίεση και μείωσαν το κόστος επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των εταιρειών.

Το αποτέλεσμα ήταν πολλές εταιρείες να μειώσουν το πεδίο δράσης τους. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι, οι Lorenz Ekerdt και Kai-Jie Wu από το Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ διαπίστωσαν ότι ο μέσος αριθμός βιομηχανιών στις οποίες δραστηριοποιούνταν οι κατασκευαστές των ΗΠΑ μειώθηκε κατά το ήμισυ μεταξύ 1977 και 2017.

Στη δεκαετία του 2000, πολλοί βιομηχανικοί όμιλοι ετερογενών δραστηριοτήτων όπως ο γερμανικός Degussa, ο οποίος είχε επίσης ρόλο σε όλα τα μεταλλικά προϊόντα ή η Βρετανική Αεροδιαστημική, που ασχολιόταν και με αυτοκίνητα, τελικά κατέληξαν να εγκατασταθούν σε μια περιοχή και να ασχοληθούν μόνο με χημικά είδη και αεροπλάνα αντιστοίχως.

Σήμερα οι δυνάμεις που ο Ρόναλντ Κόουζ περιέγραφε πριν 88 χρόνια, είναι σαφές ότι δημιουργούν έναν νέο τύπο επιχειρηματικής οργάνωσης. Είναι παρόμοιο με το εγχώριο σύστημα, αλλά προσαρμοσμένο στον 21ο αιώνα: δεν αφορά τεχνίτες, αλλά επαγγελματίες  που διαμορφώνουν και ενσαρκώνουν τις σύγχρονες δυτικές οικονομίες.

Ο Micha Kaufman, Διευθύνων Σύμβουλος της Fiverr, μιας ισραηλινής εταιρίας που συνδέει ελεύθερους επαγγελματίες με επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο, σημειώνει ότι οι εταιρείες μετράν όλο και καλύτερα τις επιδόσεις των εργαζόμενων σε αυτές με βάση τις πραγματικές αποδόσεις τους από πλευράς παραγωγής έργου και όχι  σε συνάρτηση με το χρόνο που αφιέρωσαν σε αυτό. Είναι προφανές ότι προκύπτει μια αναδιοργάνωση των επιχειρήσεων, τόσο εσωτερική όσο και σε σχέση με τις άλλες επιχειρήσεις.

Είναι σαφές έτσι ότι αναδύεται ένα νέο τοπίο για την επιχειρηματική δραστηριότητα, με όλο και περισσότερες εταιρείες να διανέμουν εργασία πέρα από τα σύνορα.

Όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε ότι ο κόσμος ψηφιοποιείται με γρήγορους ρυθμούς και η ανάπτυξη του εξαρτάται στενά με τις υπολογιστικές ικανότητες που είναι διαθέσιμες. Εκτιμάται ότι με βάση τον περίφημο νόμο του Μουρ, σε δέκα χρόνια, ένα δολάριο θα εξασφαλίζει εκατό φορές μεγαλύτερες υπολογιστικές δυνατότητες από ό,τι σήμερα. Το γεγονός αυτό και μόνο οδηγεί ενδεχομένως σε κάποιες εκπληκτικές εξελίξεις.

Το επιχειρηματικό τοπίο αλλάζει. Η υπερεξέλιξη του λογισμικού εξαπλώνεται. Μέσα στα επόμενα σαράντα χρόνια θα δούμε τόσο τον κόσμο των ατόμων να μεταφράζεται σε δυαδικά ψηφία, σε νέα επίπεδα συνθετότητας και πιστότητας, όσο, κι αυτό είναι το καίριο σημείο, και τον κόσμο των δυαδικών ψηφίων να αποδίδεται μέσα από απτά άτομα, με ταχύτητα και ευκολία αδιανόητη μέχρι πρόσφατα.

Οι επιχειρήσεις βρίσκονται ήδη σε έναν κόσμο που καλά θα έκαναν να τον καταλαβαίνουν.