Δίας, Απόλλων, Αθηνά και Διόνυσος είναι κατά τον αείμνηστο Αμερικανό συγγραφέα και καθηγητή διοίκησης επιχειρήσεων Charles Hqndy{1934-2924} οι τέσσερις θεοί της ελληνικής μυθολογίας που αντιπροσωπεύουν σημερινά σχήματα οργάνωσης και λειτουργίας των επιχειρήσεων. Αυτή ήταν η βασική θέση που υποστήριζε ο Charles Handy στο βιβλίο του Gods of Management, αναλύοντας τις διεθνείς «μάχες» που δίνονται για την επικράτηση της άλφα ή βήτα οργανωτικής κουλτούρας. μα και σήμερα μάλιστα όταν πολύς λόγος γίνεται για τις ανατροπές που φέρνει στο μάνατζμεντ η είσοδος στη ζωή μας της Τεχνητής Νοημοσύνης{ΤΝ} Κατά τον φιλόσοφο-καθηγητή, που ποτέ δεν αναζήτησε δόξες, η ΤΝ θα ενισχύσει τις θέσεις και εκτιμήσεις του, προσφέροντας ακόμα περισσότερες ευκαιρίες ανάδειξης και προόδου, στα ικανότερα και πιο φιλόδοξα στελέχη των επιχειρήσεων. Παράλληλά δε θα επιταχύνει -και τις καινοτομικές πρωτοβουλίες, γεγονός πολυσήμαντο και εις βάρος των γραφειοκρατικών Οργανισμών δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Ο Αμερικανός ειδικός υποστήριζε ότι ο Δίας, λ.χ., πατριάρχης όλων των θεών, αντιπροσωπεύει την χαρισματική ηγεσία και είναι ο κορυφαίος εκφραστής όλων αυτών των ανώτατων στελεχών που στην επαγγελματική τους ζωή θέλουν να ακολουθούν το ένστικτό τους και την δημιουργική τους φαντασία. Υπό αυτήν την έννοια, οι επιχειρήσεις που υιοθετούν την οργανωτική κουλτούρα του Δία μπορούν να πάνε πολύ ψηλά, αλλά δεν αποκλείεται να υποστούν και μεγάλες καταστροφές.
Αντίθετα, κατά τον αείμνηστο συγγραφέα και φιλόσοφο, ο Απόλλων είναι ο θεός της τάξης και των κανόνων και αντιπροσωπεύει την κουλτούρα της παραδοσιακής γραφειοκρατίας και του διοικητικού ελέγχου. Είναι μ’ άλλα λόγια ο θεός της άκαμπτης επιχείρησης, ο οποίος όμως έχει την θέση του στην οργανωτική δομή της επιχειρηματικής μονάδας. Διότι, χάρη στην κουλτούρα του θεού Απόλλωνα, η επιχείρηση δεν εξελίσσεται σε χώρο όπου ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι του κατεβαίνει από το μυαλό.
Ο Διόνυσος, θεός του κρασιού και του τραγουδιού, αντιπροσωπεύει τον ατομισμό. Η επιχείρηση που υιοθετεί την διονυσιακή οργάνωση είναι αυτή που εξυπηρετεί το άτομο. Η διονυσιακή επιχειρηματική κουλτούρα είναι, δηλαδή, στον αντίποδα των τριών άλλων θεών, όπου το άτομο είναι ο υπηρέτης της οργάνωσης. «Η διονυσιακή κουλτούρα είναι, από την άποψη αυτή, σημαντική και υπαρξιακή για μια επιχείρηση», γράφει ο Handy. οι οπαδοί της πιστεύουν ότι ο κόσμος δεν είναι μερικό μέρος από έναν υψηλό στόχο. οι άνθρωποι υπάρχουν και πρέπει να αναλαμβάνουν την ευθύνη της ύπαρξής τους. οι μόνοι υπεύθυνοι για το πεπρωμένο τους. Παράλληλα, αυτό που κάποιος επιθυμεί για τον εαυτό του πρέπει να ισχύει και για όλους τους άλλους. πρόκειται για ηθική αναγκαιότητα, αλλά για μια λογική εκδοχή: εάν επιθυμούμε μια ασφαλή και νομοταγή κοινωνία, πρέπει εμείς πρώτα να είμαστε νομοταγείς.
Στα πλαίσια της διονυσιακής κουλτούρας, οι συμμετέχοντες σε μια κοινή προσπάθεια ή δραστηριότητα, ναι μεν αλληλοβοηθούνται, αλλά δεν αλληλο- εξαρτώνται. Η πρόκληση για το διονυσιακό μάνατζμεντ είναι ότι δεν αποδέχεται αφεντικά. Στον βαθμό που όλοι οι συνεργαζόμενοι είναι .ίσοι μεταξύ τους, κανείς δεν μπορεί να αποφασίζει για τους άλλους. Κλασσικές περιπτώσεις διονυσιακών οργανισμών και οργανώσεων είναι οι εταιρείες δικηγόρων, γιατρών και άλλων ελεύθερων επαγγελματιών, η πορεία των οποίων εξαρτάται από τις ατομικές επιδόσεις των εταίρων και όχι από το συλλογικό τους έργο. «Είναι σαφές», τόνιζε ο Handy, «ότι στην εποχή μας η διονυσιακή οργάνωση εκτοπίζει την απολλώνια γραφειοκρατία και κερδίζει σημαντικό έδαφος εις βάρος της».
Όσον αφορά την θεά Αθηνά, που οι αρχαίοι συνταύτιζαν με την σοφία, κατά τον Charles Handy αντιπροσωπεύει τρόπους και μεθόδους επίλυσης προβλημάτων. Η κουλτούρα της Αθηνάς είναι αυτή της εφευρετικότητας στην αναζήτηση λύσεων σε συγκεκριμένα προβλήματα. Τα στελέχη επιχειρήσεων και οι επιχειρηματίες που εμφορούνται από αυτήν την κουλτούρα εντυπωσιάζονται περισσότερο από τις εμπειρίες και την εξειδίκευση ενός ατόμου, παρά από τους τίτλους και τα πόστα του.
Αντί να δίνουν εντολές, οι ηγέτες που εμπνέονται από την Αθηνά πρέπει να είναι ικανοί να πείσουν αυτούς που θέλουν να αποκτήσουν ηγετικό ρόλο ότι μπορούν να βρουν σωστές λύσεις. «Η διαφορά μεταξύ των στελεχών που πιστεύουν στην Αθηνά και αυτών που εμπνέονται από τον Διόνυσο ή τον Δία, είναι ότι περισσότερο από τα χαρισματικά λόγια δίνουν έμφαση στις λύσεις». Επόμενο είναι έτσι η κουλτούρα της Αθηνάς να κυριαρχεί στις εταιρείες συμβούλων, στις διαφημιστικές εταιρείες, στα τμήματα έρευνας και ανάπτυξης και σε αρκετές περιπτώσεις εταιρειών παροχής υπηρεσιών.
Πάντως, επισημαίνει ο Handy, στο μέτρο που επιχειρήσεις του στυλ Αθηνάς μεγαλώνουν, και άρα τυποποιούν τις δραστηριότητες και τις λειτουργίες τους, τόσο περισσότερο υιοθετούν την απολλώνια οργανωτική κουλτούρα. Γι’ αυτό παρατηρείται συχνά να ξεκινούν οι επιχειρήσεις με βάση την κουλτούρα της Αθηνάς και να καταλήγουν στο στυλ του Απόλλωνα.
Όπως και να έχουν όμως τα Πράγματα, έλεγε ο Αμερικανός ειδικός, καλόν είναι μια επιχείρηση να μπορεί να συνδυάζει στις διάφορες οργανωτικές της μορφές και τις τέσσερις κουλτούρες των αρχαίων θεών, γιατί η κάθε μία από αυΐές έχει την δική της ίδια δυναμική.
