Τιμαριθμοποίηση της Φορολογικής Κλίμακας: Ποιοι κερδίζουν, ποιοι χάνουν

Στην Ελλάδα της ακρίβειας και των σταθερά πιεσμένων οικογενειακών προϋπολογισμών, η κουβέντα για την τιμαριθμική αναπροσαρμογή της φορολογικής κλίμακας όχι μόνο επανέρχεται αλλά όπως φαίνεται έχει κλειδώσει και το πιθανότερο είναι να βρίσκεται μέσα στα μέτρα του πακέτου της ΔΕΘ.

Τι θα αλλάξει για τον φορολογούμενο

Σήμερα, όσο κι αν αυξάνεται ο πληθωρισμός, οι φορολογικές βαθμίδες παραμένουν παγωμένες. Ένα επίδομα ή μια μικρή αύξηση που δίνεται για να «ισοφαρίσει» την ακρίβεια, αρκεί για να σπρώξει έναν εργαζόμενο σε υψηλότερη φορολογική κλίμακα. Το αποτέλεσμα; Πληρώνει τελικά περισσότερο φόρο – ενώ δεν έγινε πλουσιότερος. Αν οι φορολογικές κλίμακες δεν προσαρμόζονται στον πληθωρισμό, τότε οι αυξήσεις μισθών που απλώς καλύπτουν την ακρίβεια ωθούν τον φορολογούμενο σε υψηλότερο φορολογικό συντελεστή (γνωστό ως «bracket creep»).

Τι σημαίνει για το Δημόσιο

Η εφαρμογή βέβαια της τιμαριθμοποίησης σημαίνει ταυτόχρονα λιγότερα έσοδα από φόρους για το κράτος.  Αν δεν υπάρχουν ισοδύναμα μέτρα, η αυτόματη προσαρμογή, οδηγεί τα κρατικά ταμεία σε μειωμένα φορολογικά έσοδα σε σχέση με ένα «παγωμένο» σύστημα που ευνοεί τα δημόσια ταμεία. Συνεπώς σε υψηλό πληθωρισμό εάν υπάρχει τιμαριθμοποιημένη φορολογική κλίμακα, τα διαφυγόντα έσοδα του κράτους  μπορεί να φτάσουν σε σημαντικά ποσοστά του ΑΕΠ, πιέζοντας δαπάνες ή αυξάνοντας τον δανεισμό.

Σε αρκετές χώρες μάλιστα η τιμαριθμοποίηση βασίζεται σε εξιδεικευμένους δείκτες (όχι απλώς στον ΔΤΚ) ενώ υπάρχουν και μηχανισμοί εξορθολογισμού (π.χ. προσαρμογή μόνο αν πληθωρισμός >2%). Από την άλλη βέβαια ένα τέτοιο σύστημα ενισχύει τη διαφάνεια και ουσιαστικά μπορεί να οδηγήσει στη μείωση της κρυφής  φορολόγησης.

Στη Γερμανία, που το εφαρμόζει σταθερά, ο κρατικός προϋπολογισμός «χάνει» δισεκατομμύρια – αλλά με αντάλλαγμα τη διατήρηση της φορολογικής δικαιοσύνης.

Στην Ελλάδα πάλι το οικονομικό επιτελείο εξετάζει σενάρια. Ειδικά τώρα, που η Ευρωζώνη πιέζεται για δημοσιονομική πειθαρχία, καθώς κάθε απώλεια εσόδων πρέπει να αντισταθμιστεί βάσει του νέου Συμφώνου Σταθερότητας και του «κόφτη» δαπανών. Όμως η συζήτηση δεν είναι μόνο λογιστική όπως φαίνεται. Είναι πολιτική και προφανώς και κοινωνική.

Το παράδειγμα της Ευρώπης

Το 2023, η Γερμανία αύξησε τα αφορολόγητα και τις βαθμίδες με βάση τον πληθωρισμό (~6%). Έτσι, ο μέσος μισθωτός πλήρωσε λιγότερο φόρο σε σχέση με σενάριο σταθερής κλίμακας. Το κράτος έχασε πάνω από 15 δισ. ευρώ σε δυνητικά έσοδα.

Έρευνα του ΔΝΤ (IMF) τονίζει ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, λιγότερο από το 20% των χωρών εφαρμόζουν αυτόματη τιμαριθμική προσαρμογή των φορολογικών κλιμάκων – δηλαδή τουλάχιστον το 80% δεν το κάνει.

Μελέτη του Tax Foundation αναφέρει ότι μόνο 11 από τις 27 ευρωπαϊκές χώρες του ΟΟΣΑ εφαρμόζουν κανονική (automatic) τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας. Βέβαια οι χώρες που την είχαν ενσωματωμένη στη νομοθεσία τους—όχι ad hoc, αλλά με αυτόματο μηχανισμό—ήταν μόλις τέσσερις: το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Σλοβακία.

Οι συγκεκριμένες χώρες ανανεώνουν τις κλίμακες και τα όρια φορολόγησης ετησίως ή με βάση ειδικό δείκτη τιμών, αποτρέποντας το φαινόμενο του «fiscal drag» (οδηγός πληθωρισμού) χωρίς μάλιστα να απαιτείται νέα κοινοβουλευτική έγκριση.