Στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, χρεοκόπησε η Lehman Brothers. Ήταν μια από τις πρώτες από τις πολλές συγκλονιστικές στιγμές κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, μια περίοδος πανικού από τραπεζικές καταστροφές, κραχ και πτωχεύσεις, όταν οι μεγάλες οικονομίες βυθίστηκαν σε μερικές από τις βαθύτερες υφέσεις τους από το Μεγάλο Κραχ. Ήταν μια καταστροφή που εξάλειψε τρισεκατομμύρια δολάρια πλούτου.
Υπήρχαν πολλοί ένοχοι για το χάος, αλλά, όπως συμβαίνει με τόσες πολλές οικονομικές καταστροφές, ενεπλάκη και η αγορά ακινήτων. Το 2006, η φούσκα άρχισε να ξεφουσκώνει από την αγορά κατοικιών στις ΗΠΑ, τροφοδοτούμενη από υποτιθέμενα ασφαλή ομόλογα με υποθήκη που είχαν πωληθεί σε όλο τον κόσμο και περιλάμβαναν επικίνδυνα στεγαστικά δάνεια «subprime». Καθώς ο αριθμός των αθετήσεων και των κατασχέσεων στεγαστικών δανείων αυξανόταν, η αξία αυτών των τίτλων βυθιζόταν, επιβαρύνοντας τους επενδυτές με τεράστιες απώλειες και προκαλώντας πανικό στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Τους μήνες μετά το ξέσπασμα της κρίσης, οι κυβερνητικές διασώσεις και οι σαρωτικές μεταρρυθμίσεις άρχισαν να ανασυστήνουν το πληγωμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Σήμερα, οι μεγάλες τράπεζες είναι καλύτερα κεφαλαιοποιημένες. Οι αγορές είναι καλύτερα ρυθμισμένες και οι επενδυτές πιο προστατευμένοι. Κι όμως, κάθε μήνας φέρνει τώρα μηνύματα που απηχούν αυτή την κρίση. Αυξάνονται οι φόβοι ότι οι αγορές ακινήτων θα μπορούσαν να αναταραχθούν ξανά, αυτή τη φορά όχι από επικίνδυνες πρακτικές δανεισμού, αλλά από τον αυξανόμενο αριθμό καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα, ασκώντας πίεση στις ασφαλιστικές εταιρείες και σε άλλα κρίσιμα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
«Οι αξίες των ακινήτων τελικά θα μειωθούν – όπως και το 2008 – στέλνοντας τον πλούτο των νοικοκυριών σε πτώση», ανέφερε το Next to Fall, μια έκθεση του Δεκεμβρίου για την κλιματική αλλαγή και τις ασφάλειες από την τότε Επιτροπή Προϋπολογισμού της Γερουσίας των ΗΠΑ, υπό την προεδρία των Δημοκρατικών. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ένα συστημικό σοκ για την οικονομία παρόμοιο με την οικονομική κρίση του 2008 – αν όχι μεγαλύτερο».
Από τις ασφαλιστικές ξετυλίγεται το κουβάρι
Τον Ιανουάριο, το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το οποίο συστάθηκε για να παρακολουθεί το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα μετά την κρίση του 2008, δήλωσε ότι η ασφάλιση γινόταν όλο και πιο δαπανηρή και σπάνια σε περιοχές επιρρεπείς σε καταστροφές και ότι τα «κλιματικά σοκ» θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν ευρύτερες αναταραχές στην αγορά.
Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Τζέι Πάουελ, προειδοποίησε ότι η Fed έβλεπε επίσης τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες να αποσύρονται από επικίνδυνες περιοχές.
Λιγότερο από δύο εβδομάδες αργότερα, ο Γουόρεν Μπάφετ δήλωσε στους μετόχους της Berkshire Hathaway, ο οποίος περιλαμβάνει μια σειρά ασφαλιστικών εταιρειών, ότι οι τιμές κάλυψης ακινήτων είχαν αυξηθεί χάρη στη σημαντική αύξηση των ζημιών από βίαιες καταιγίδες.
Στη συνέχεια, καθώς η Ευρώπη βίωσε τον πιο ζεστό Μάρτιο που έχει καταγραφεί ποτέ, ο Γκύντερ Τάλινγκερ, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ασφαλιστικού γίγαντα Allianz, προειδοποίησε ότι οι παγκόσμιες θερμοκρασίες πλησίαζαν γρήγορα σε επίπεδα όπου οι ασφαλιστές δεν θα μπορούσαν πλέον να λειτουργήσουν, δημιουργώντας «έναν συστημικό κίνδυνο που απειλεί τα ίδια τα θεμέλια του χρηματοπιστωτικού τομέα».
«Εάν η ασφάλιση δεν είναι πλέον διαθέσιμη, και άλλες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες δεν θα είναι διαθέσιμες», έγραψε σε μια ανάρτηση στο LinkedIn που έγινε πρωτοσέλιδο. «Η οικονομική αξία ολόκληρων περιοχών — παράκτιες, άνυδρες, επιρρεπείς σε πυρκαγιές — θα αρχίσει να εξαφανίζεται από τα οικονομικά βιβλία», πρόσθεσε. «Οι αγορές θα ανατιμολογήσουν, γρήγορα και βάναυσα».
Δεν υπάρχει ένα μόνο σενάριο για το πώς ακριβώς το κόστος ασφάλισης ακινήτων μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική αναταραχή που προκαλείται από το κλίμα.
Αλλά ένα που προέκυψε από συζητήσεις των Financial Times με ειδικούς φέτος ξεκινά με τον αριθμό των ασφαλιστών που αποσύρονται από τις πολιτείες των ΗΠΑ, ο οποίος από ένα ρυάκι μετατρέπεται σε πλημμύρα, και όχι μόνο σε πολιτείες επιρρεπείς σε καταστροφές, όπως η Καλιφόρνια. Σε όλη τη χώρα, οι ιδιοκτήτες σπιτιών αντιμετωπίζουν ραγδαία αυξανόμενα ασφάλιστρα ή αδυναμία ανανέωσης της ασφαλιστικής τους κάλυψης, καθώς οι ασφαλιστές αντιμετωπίζουν μια αδιάκοπη έξαρση πυρκαγιών, καταιγίδων και τυφώνων.
Οι κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες προσπαθούν να καλύψουν τα κενά με περισσότερα ασφαλιστικά προγράμματα έσχατης ανάγκης. Αλλά αυτά τα προγράμματα συνήθως κοστίζουν περισσότερο και καλύπτουν λιγότερα, βυθίζοντας την αξία των κατοικιών.
Η μετάδοση στο τραπεζικό σύστημα
Η μετάδοση εξαπλώνεται επειδή χρειάζεστε ασφάλιση για να λάβετε στεγαστικό δάνειο, έτσι καθώς η κάλυψη του ακινήτου εξασθενεί, το ίδιο συμβαίνει και με την παρουσία των τραπεζών. Μερικοί δανειστές εγκαταλείπουν εντελώς τον κλάδο των στεγαστικών δανείων. Μερικοί αρχίζουν να αναφέρουν μεγάλες ζημίες. Και οι ΗΠΑ δεν είναι οι μόνες.
Η αναταραχή που προκαλείται από το κλίμα εντείνεται στο εξωτερικό, ταρακουνώντας τις ασφαλιστικές εταιρείες, τις τράπεζες και τις αγορές ακινήτων από τη νότια Αυστραλία έως τη βόρεια Ιταλία. Παντού, οι άνθρωποι βρίσκονται να ζουν σε σπίτια αξίας μικρότερης από αυτήν που είχαν πληρώσει για αυτά.
Σε μια ανησυχητική υπόδειξη παρελθουσών οικονομικών αναταραχών, οι αθετήσεις στεγαστικών δανείων αρχίζουν να αυξάνονται, μαζί με τις κατασχέσεις και τις καθυστερήσεις πιστωτικών καρτών. Αλλά αυτή τη φορά, είναι διαφορετικά. Σε αντίθεση με άλλες οικονομικές καταστροφές, η υποκείμενη αιτία αυτής δεν είναι οικονομική, είναι φυσική και δεν είναι σαφές πώς θα τελειώσει ποτέ.
Πρέπει να ειπωθεί ότι οι απόψεις δεν είναι καθόλου σταθερές σχετικά με το αν ένας πλανήτης που θερμαίνεται θα προκαλέσει ποτέ αυτή ή οποιαδήποτε άλλη μορφή οικονομικής αναταραχής.
Ακόμα και οι ειδικοί που διαφωνούν και πιστεύουν ότι υπάρχει ένα επιδεινούμενο πρόβλημα ασφάλισης που προκαλείται από το κλίμα, δεν λένε ότι αυτό θα οδηγήσει αυτόματα στις απότομες καταρρεύσεις της κρίσης του 2008.
Υπάρχει, ωστόσο, ευρύτερη συμφωνία σε ένα τρομακτικό σημείο. Το οικονομικός χάος που προκαλείται από το κλίμα, ακόμη και αν συμβαίνει σε αργή κίνηση, θα μπορούσε να είναι πιο απειλητικό από το οικονομικό χάος του παρελθόντος, επειδή δεν θα προκληθεί από οικονομικές αποτυχίες που συνήθως ακολουθούνται από ανάκαμψη, αλλά από παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα που ο κόσμος έχει περάσει περισσότερα από 30 χρόνια αγωνιζόμενος ανεπιτυχώς να μειώσει.
Πέρυσι, για πρώτη φορά, οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες έφτασαν τους 1,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα για 12 συνεχόμενους μήνες. Κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, υπάρχει πιθανότητα οι θερμοκρασίες να αυξηθούν σχεδόν στους 2 βαθμούς Κελσίου για πρώτη φορά, δήλωσαν επιστήμονες τον Μάιο.
Κανένα από αυτά τα γεγονότα δεν έχει οδηγήσει σε συστημική οικονομική αστάθεια. Οι δασμοί του Τραμπ που διαταράσσουν την αγορά είχαν πολύ μεγαλύτερη επίδραση. Αλλά ο αυξανόμενος αριθμός καταστροφών έχει αρχίσει να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο οι ειδικοί εξετάζουν τα οικονομικά προβλήματα που προκαλούνται από το κλίμα.
