Κλιματική αλλαγή: Ο φιλόδοξος στόχος της ΕΕ και τα διακυβεύματα

Εν μέσω ενός κύματος καύσωνα που πλήττει την Ευρώπη πρόκειται να ανακοινώσει η Κομισιόν την Τετάρτη έναν δεσμευτικό νόμο για τη μείωση των εκπομπών κατά 90% έως το 2040, στο πλαίσιο του γενικότερου στόχου της για επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως τα μέσα του αιώνα, σε ένδειξη αποφασιστικότητας της ΕΕ για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Ωστόσο, κάθε άλλο παρά εύκολος είναι εξ αρχής αυτός ο φιλόδοξος στόχος, και ακριβώς για αυτόν τον λόγο έχει αναγκαστεί να παράσχει διάφορες «διευκολύνσεις» για να βοηθήσει τις χώρες να τον πετύχουν.

Η νομοθετική πρόταση της Κομισιόν αναμένεται ότι θα πάρει μήνες δύσκολων διαπραγματεύσεων μεταξύ των χωρών – μελών, με την προσοχή των ηγετών αυτήν τη χρονική στιγμή να είναι προσηλωμένοι σε ζητήματα όπως η αύξηση των αμυντικών δαπανών, οι εμπορικές διαπραγματεύσεις με την Ουάσινγκτον, η πίεση που υφίστανται οι βιομηχανίες τους από τις υψηλές τιμές ενέργειας.

Είναι ενδεικτικό το σχόλιο ανώτερου αξιωματούχου της ΕΕ στους FT ότι μέτρα όπως ο φόρος άνθρακα στα σύνορα της ΕΕ ήταν «φανταστικά» για την απαλλαγή από τον άνθρακα, αλλά ότι δεν θα μπορούσε να γίνει «εις βάρος των δικών μας εταιρειών και ότι αντιμετωπίζουν αθέμιτο ανταγωνισμό στην παγκόσμια αγορά».

Περισσότερες από 150 εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Iberdrola, Unilever, Inditex και Vattenfall, υπέγραψαν επιστολή υποστηρίζοντας ότι η ΕΕ πρέπει να εμμείνει στις κλιματικές της φιλοδοξίες. «Ένας ισχυρός στόχος για το κλίμα και η απαλλαγή των οικονομιών μας από τις ανθρακούχες εκπομπές θα βελτιώσουν την ανθεκτικότητα της ΕΕ σε κραδασμούς, την ενεργειακή ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα», ανέφεραν.

Διευκολύνσεις

Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με τους FT, η Κομισιόν θα προτείνει την Τετάρτη τομείς όπως ο χάλυβας, το τσιμέντο και το αλουμίνιο να εξαιρούνται από την πληρωμή για τις εκπομπές άνθρακα των εξαγωγών τους, ώστε να είναι ισότιμοι με τους ξένους ανταγωνιστές.

Σε έναν περαιτέρω συμβιβασμό, οι Βρυξέλλες θα πουν ότι το 3% του στόχου του 2040 μπορεί να επιτευχθεί μέσω διεθνών πιστώσεων άνθρακα, σύμφωνα με ένα προσχέδιο πρότασης που είδαν οι FΤ. Είναι ουσιαστικά ένας τρόπος για να μπορούν τα κράτη μέλη να υπολογίζουν στη χρηματοδότηση διεθνών project για το κλίμα για τις δικές τους μειώσεις εκπομπών.

Η βαριά βιομηχανία της Ευρώπης πιέζει για τη λύση των εξαγωγών από το 2021, όταν η ΕΕ ανακοίνωσε τον μηχανισμό προσαρμογής των συνόρων άνθρακα (CBAM) — έναν φόρο επί των εκπομπών που παράγονται από τις εισαγωγές στην ένωση, για την προστασία της βιομηχανίας της ΕΕ από το να υποτιμηθεί από φθηνότερες, πιο «βρώμικες» εισαγωγές.

Σύμφωνα με τη νέα πρόταση, οι εταιρείες θα λάβουν επιστροφή χρημάτων με τη μορφή δωρεάν αδειών άνθρακα για πληρωμές που έχουν πραγματοποιήσει για την κάλυψη των εκπομπών άνθρακα των εξαγωγών τους στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας εκπομπών του μπλοκ, επιβεβαίωσαν δύο ανώτεροι αξιωματούχοι. Οι άδειες θα χρηματοδοτηθούν από έσοδα που παράγονται από το CBAM, δήλωσε ένας από αυτούς.

Ο διασυνοριακός φόρος άνθρακα θα εφαρμοστεί σταδιακά ταυτόχρονα με την απώλεια της κατανομής δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών στις βιομηχανίες στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας εκπομπών του μπλοκ. Τα δικαιώματα εκπομπών διαπραγματεύονται επί του παρόντος σε λίγο λιγότερο από 70 ευρώ ανά τόνο άνθρακα.

Η τσιμεντοβιομηχανία της ΕΕ έχει εκτιμήσει ότι εάν η τιμή του άνθρακα αυξηθεί σε περίπου 125 ευρώ έως το 2030, η τιμή θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 50% του κόστους παραγωγής.

Διακυβεύματα

Σύμφωνα με τo Bloomberg, τρία πράγματα διακυβεύονται στο πλαίσιο των επερχόμενων διαπραγματεύσεων: ο στόχος, η λύση, τα πολιτικά εμπόδια και οι διεθνείς υποχρεώσεις.

Ο στόχος

Το σχέδιο του στόχου για το 2040 έχει πάει πίσω χρονικά, κατά αρκετούς μήνες, καθώς ο Wopke Hoekstra, ο επίτροπος της ΕΕ για το κλίμα, περιόδευσε σε πρωτεύουσες για να συγκεντρώσει υποστήριξη για έναν στόχο μείωσης των καθαρών εκπομπών κατά 90%, κάτι το οποίο, όπως λένε οι επιστήμονες, είναι το ελάχιστο για να εκπληρώσει η ΕΕ τις κλιματικές της υποχρεώσεις. Ταυτόχρονα, σε όλη αυτήν τη διαδικασία έπρεπε να περιμένει το αποτέλεσμα κρίσιμων εκλογών στη Γερμανία και την Πολωνία.

Το μήνυμα που έλαβε ο επίτροπος ήταν σαφές: χωρίς επαρκή ευελιξία και μια σειρά από λεγόμενες ευνοϊκές συνθήκες -όπως επενδύσεις σε δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας- ο Hoekstra δεν θα εξασφάλιζε πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ούτε τη σταθμισμένη πλειοψηφία των χωρών στο συμβούλιο της ΕΕ που χρειάζεται για να υποστηρίξει τον στόχο.

«Δεν βλέπουμε πλειοψηφία στο κοινοβούλιο ούτε στο συμβούλιο για κανέναν στόχο του 2040 χωρίς ευελιξία», δήλωσε ο Peter Liese, βουλευτής του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, της μεγαλύτερης ομάδας στο κοινοβούλιο. «Τελικά, η Ευρώπη θα δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για να επιτύχει πραγματικά οποιονδήποτε στόχο για το 2040».

Η λύση

Η λύση που προτείνει ο Hoekstra βασίζεται στο ότι οι χώρες θα μπορούν να χρησιμοποιούν φθηνότερες διεθνείς αντισταθμίσεις άνθρακα, που διαχειρίζεται ο ΟΗΕ, προκειμένου να επιτύχουν περίπου το 3% του στόχου του 2040. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πώς ακριβώς θα λειτουργήσει αυτό, ειδικά μετά από ένα προηγούμενο πείραμα με διεθνείς πιστώσεις στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο που αποδείχθηκε καταστροφικό.

Από το προσχέδιο του εγγράφου είναι γνωστό ότι, σε αντίθεση με προηγούμενες προσπάθειες, η είσοδος στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ θα τους επιτραπεί μόνο από το δεύτερο μισό της δεκαετίας. Οι χώρες υποδοχής που παρέχουν πιστώσεις πρέπει επίσης να έχουν τις δικές τους κλιματικές φιλοδοξίες σύμφωνα με τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού .

Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με το εάν θα υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες πιστώσεις υψηλής ποιότητας και πόσο θα κοστίζουν. Οι κανόνες του Άρθρου 6 του ΟΗΕ, οι οποίοι οριστικοποιήθηκαν τον περασμένο Νοέμβριο, πιθανότατα θα πρέπει επίσης να καταργηθούν σταδιακά πριν από τ0 2050, επειδή ο στόχος της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα έως τότε δεν επιτρέπει τη χρήση τους.

Πολιτικά εμπόδια

Ο στόχος του 2040 θα μπορεί να τεθεί σε ισχύ μόνο εφόσον περάσει από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των 27 της ΕΕ και του κοινοβουλίου και υπάρχουν ήδη εντάσεις σχετικά με το επίπεδο φιλοδοξίας και το πόσο γρήγορα πρέπει να επιτευχθεί συμφωνία.

Ορισμένοι ευρωπαίοι ηγέτες, μεταξύ των οποίων ο Εμανουέλ Μακρόν, έθιξαν το ζήτημα του στόχου στη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες την προηγούμενη εβδομάδα, τονίζοντας την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι η απαλλαγή από τον άνθρακα και η ανταγωνιστικότητα συμβαδίζουν.

Ο τσέχος πρωθυπουργός Πέτρ Φιάλα απέρριψε κατηγορηματικά το ποσοστό μείωσης των εκπομπών κατά 90%, ζητώντας έναν πιο ρεαλιστικό στόχο. Μόνο η Γαλλία και κάποιες ακόμη μικρότερες χώρες είναι αρκετές για να εκτροχιάσουν τον στόχο.

Διεθνείς υποχρεώσεις

Ένας από τους λόγους για τους οποίους η Κομισιόν επισημαίνει πως πρέπει να υποβάλει τον στόχο της για το 2040 τώρα είναι για να μπορέσει να υποβάλει στον ΟΗΕ ένα ενημερωμένο σχέδιο για το κλίμα του 2035, γνωστό ως Εθνικά Καθορισμένη Συνεισφορά ή NDC, μέχρι τον Σεπτέμβριο. Οι χώρες πρόκειται να συναντηθούν στη Βραζιλία για την COP30 δύο μήνες αργότερα για να συζητήσουν πόσο μακριά βρίσκεται ακόμα ο κόσμος από τον κλιματικό στόχο.

Η επιτροπή θέλει να καταλήξει στον στόχο της για το 2035 χαράσσοντας μια γραμμή μεταξύ 2030 και 2040, η οποία θα ισοδυναμούσε με μια φιλοδοξία μείωσης των εκπομπών κατά περίπου 72,5%.

Η πρόκληση είναι ότι η Εθνικά Καθορισμένη Συνεισφορά απαιτεί ομόφωνη έγκριση από τα κράτη μέλη, επομένως ενδεχόμενες αμφιβολίες που παραμένουν θα μπορούσαν να αναγκάσουν την ΕΕ να υποβάλει έναν μικρότερο στόχο, πιθανόν απειλώντας να βλάψει τη φήμη της ΕΕ ως ηγέτιδος στον τομέα του κλίματος.

Εξαιρέσεις