Την απόφαση της Ελλάδας να καταθέσει πρόταση την Τρίτη 29 Ιουλίου στην ΕΕ για την συμμετοχή της στο χρηματοδοτικό κανονισμό SAFE ανακοίνωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης τη Δευτέρα και ενώ στη Βουλή ήταν σε εξέλιξη η συζήτηση για το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας για την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας των Ενόπλων Δυνάμεων.
Σύμφωνα με την ανάρτηση Μητσοτάκη «η πατρίδα μας, στο πλαίσιο του προγράμματος ReARM Europe, θα συμμετάσχει στον νέο χρηματοδοτικό μηχανισμό SAFE της ΕΕ. Αύριο καταθέτουμε επισήμως την πρότασή μας για ένταξη στον μηχανισμό SAFE, διεκδικώντας χαμηλότοκα δάνεια ύψους τουλάχιστον 1,2 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της εθνικής μας άμυνας και της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας».
Όπως ανέφερε «η ένταξή μας στον SAFE ενισχύει έναν ήδη δυναμικό σχεδιασμό στο πλαίσιο του Μακροπρόθεσμου Προγράμματος Αμυντικών Εξοπλισμών (ΜΠΑΕ), το οποίο ενώ είχε ήδη διαμορφωθεί στα 28,8 δισ. ευρώ, πλέον αυξάνεται στα 30 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025-2036. Η επέκταση του εξοπλιστικού προγράμματος ενισχύει την ελληνική αμυντική και τεχνολογική βιομηχανία, δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες για επενδύσεις, παραγωγικές συνεργασίες και νέες θέσεις εργασίας, αυξάνει την προστιθέμενη εγχώρια αξία και οδηγεί σε μεγαλύτερη εθνική αυτονομία».
Οι ανακοινώσεις Πιερρακάκη για το SAFE
Στο θέμα του SAFE στάθηκε κατά την ομιλία του και ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, υποστηρίζοντας πως «η κυβέρνηση αντιμετωπίζει την ενίσχυση της άμυνας ως στρατηγική επιλογή πρώτης γραμμής. Και το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών καλείται να υποστηρίξει αυτή την επιλογή, επιτυγχάνοντας μια λεπτή ισορροπία: Να θωρακίσουμε τη χώρα απέναντι σε κάθε εξωτερική πρόκληση και ταυτόχρονα να ενισχύσουμε την καθημερινότητα του πολίτη».
Επιεβαιώνοντας πως η καταθέτει «επισήμως στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την αρχική εκδήλωση ενδιαφέροντος για χαμηλότοκα δάνεια τουλάχιστον 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ από τον νέο Μηχανισμό SAFE. Πρόκειται για ένα ευρωπαϊκό εργαλείο, που ενισχύει τα κράτη-μέλη στην προσπάθειά τους να προχωρήσουν σε κοινές αμυντικές προμήθειες, μέσα από μακροπρόθεσμα, χαμηλότοκα δάνεια».
Εξήγησε δε πως «ο σχεδιασμός για την περίοδο 2025–2036 αυξάνεται από 28,8 σε 30 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι ετήσιες παραλαβές εξοπλισμού θα ενισχυθούν από 2,3 δισ. ευρώ το 2026 σε περίπου 2,6 δισ. ευρώ από το 2028 και μετά».
Ο Δένδιας και το SAFE
Ανακοινώσεις που έρχονται μετά τις δηλώσεις του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Δένδια στις 21 Ιουλίου στην Επιτροπή της Βουλής πως το κομμάτι “SAFE” του “ReArm Europe” «αφορά δανεισμό. Χαμηλότοκο δανεισμό, πράγματι, με περίοδο χάριτος και μακρά εξόφληση».
Τόνιζε ωστόσο ότι «άν δείτε στο ΜΠΑΕ το πρόγραμμα πληρωμών που ήδη ισχύει, ο δημοσιονομικός χώρος πληρωμών που έχει το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας έναντι προηγούμενων υποχρεώσεων – όχι προγραμμάτων που τρέχουμε τώρα με το Μακροπρόθεσμο – θα δείτε ότι στα επόμενα τρία χρόνια (θυμίζω το “SAFE” είναι για τέσσερα χρόνια), ο δημοσιονομικός χώρος είναι μη υφιστάμενος και δημιουργείται ένας ελάχιστος δημοσιονομικός χώρος το τέταρτο έτος, που στην πραγματικότητα δεν έχει έννοια πια γιατί δεν προλαβαίνεις».
Και έδειχνε ευθέως τον Πιερρακάκη λέγοντας πως «εάν το Υπουργείο Οικονομικών μας δώσει επιπλέον δημοσιονομικό χώρο σε αυτά τα τέσσερα χρόνια, τότε για εμάς, στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, θα μπορούσε να έχει έννοια ο κανονισμός. Εάν αυτό δεν γίνει, δεν μπορώ να κάνω κάτι. Δεν έχει έννοια τι θέλω, τι δεν θέλω. Δεν μπορώ, δεν υπάρχει δημοσιονομικός χώρος».
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Δένδιας είχε ασκήσει δριμύα κριτική για το SAFE χαρακτηρίζοντας τον κανονισμό «κερκόπορτα» για τη συμμετοχή της Τουρκίας στην Άμυνα της ΕΕ, ενώ εξαρχής ήταν επιφυλακτικός για το τι μπορεί να προσφέρει σε δανεισμό στην Ελλάδα.
Διαρροές που αναφέρονταν στα όσα είπε ο Δένδιας στην κλειστή συνεδρίαση στην Επιτροπή της Βουλής στις αρχές Ιουνίου επιβεβαίωναν την δυσπιστία του Υπουργού Εθνικής Άμυνας για το πρόγραμμα SAFE, αφού όπως ανέφεραν πληροφορίες είχε δηλώσει ότι η Ελλάδα δεν προτίθεται να συμμετάσχει στον κανονισμό με τον ίδιο να δίνει προτεραιότητα στην αξιοποίηση του ReArm και δη της ρήτρας διαφυγής, που δημιουργεί δημοσιονομικό χώρο, αντίθετα με το SAFE που είναι πρόγραμμα δανεισμού και απαιτεί δημοσιονομικό χώρο.
Ο Δένδιας επιμένει «το δάνειο είναι δάνειο»
Ο Δένδιας στην Ολομέλεια της Βουλής τη Δευτέρα, δεν εμφανίστηκε να αίρει τις αντιρρήσεις του για το SAFE. Επέμεινε μάλιστα ότι «το δάνειο είναι δάνειο», σημειώνοντας προς τους βουλευτές που ρωτούσαν γιατί δεν ανακοινώθηκε η πρόθεση της Ελλάδας να ενταχθεί εξαρχής, πως «θα είχε έννοια να τα συγκρίνετε με τα επιτόκια του Δημοσίου που χάρη στην επιτυχία αυτής της Κυβέρνησης είναι ούτως ή άλλως χαμηλά. Άρα το κέρδος από τις δυο διαφορές των επιτοκίων μην το θεωρείτε τόσο φοβερό». Παρέλειψε όμως να αναφερθεί σε δύο σημαντικές αλλαγές, δηλαδή την περίοδο χάριτος των 10 ετών και δεύτερον την απαλλαγή από ΦΠΑ.
Υπογράμμισε δε πως αυτό που θα έπρεπε να θεωρείται φοβερό είναι «η ζημιά από την υπέρβαση του δημοσιονομικού ορίου», διότι όπως τόνισε η χώρα χάνει την αξιοπιστία της.
Συνέχισε δε λέγοντας πως «επέλεξε η Κυβέρνηση τη συμμετοχή στο SAFE. Και μας έδωσε σε κατάλογο το Υπουργείο Οικονομικών, μικρό γιατί συνολικά είναι 1,2 δισεκατομμύριο το σύνολό του, περαιτέρω δημοσιονομικό περιθώριο. Σε αυτό το επιπλέον δημοσιονομικό περιθώριο θα φέρουμε εμπροσθοβαρώς οπλικά συστήματα τα οποία είναι ήδη στο Μακροπρόθεσμο Εξοπλιστικό. Δεν πρόκειται να βάλουμε κάτι καινούργιο εδώ».
Οι αριθμοί και οι προσδοκίες
Και επειδή οι αριθμοί που έχουν ανακοινωθεί και αναφέρονται σε δαπάνες 30 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Άμυνα, είναι τεράστιοι για τα δεδομένα της χώρας και έχουν σαν αποτέλεσμα να προκαλούνται για μία ακόμα φορά μεγάλες προσδοκίες όσον αφορά την εγχώρια αμυντική βιομηχανία, οι μεγάλοι παράγοντες της συγκεκριμένης αγοράς, εμφανίζονται συγκρατημένοι και θέτουν συγκεκριμένα ερωτήματα.
Πιο συγκεκριμένα πηγές από το χώρο της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας που έχουν παρουσία δεκαετιών στο χώρο, θυμίζουν ότι στο εγκεκριμένο Μακροπρόθεσμο Προγραμματισμό Αμυντικών Εξοπλισμών, υπάρχουν προγράμματα τα οποία ναι μεν έχουν εγκριθεί, δεν έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση τους δε. Σημειώνουν δε ότι τέτοια προγράμματα θα μπορούσαν να ενταχθούν στο SAFE ώστε να εξασφαλίσουν ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης. Υπενθυμίζουν δε πως τα δάνεια αυτά είναι χαμηλότοκα και εξαιρούνται από ΦΠΑ. Είναι γνωστό ότι βάση του ΦΠΑ αποτελεί πόρο για τον κοινοτικό προϋπολογισμό, δηλαδή έχει ρόλο κοινοτικού πόρου στο πλαίσιο της χρηματοδότησης της ΕΕ, αλλά εισπράττεται εθνικά με τις διαδικασίες που ορίζει το Κράτος-μέλος. Η απαλλαγή του ΦΠΑ για τα προγράμματα SAFE, αποτελεί μια σημαντική παραχώρηση της ΕΕ προς τα κράτη-μέλη, η οποία δεν φαίνεται να εξετάστηκε ενδελεχώς από το ΥΠΕΘΑ.
Σε αυτό το πλαίσιο θεωρούν ότι η κυβέρνηση μπορεί να τραβήξει πιο μπροστά προγράμματα που υπάρχουν ήδη στο ΜΠΑΕ και να κερδίσει πολύτιμο χρόνο έως το 2036, όπως ανέφερε ο Δένδιας.
Η καθυστέρηση για το SAFE
Στο ερώτημα γιατί η Ελλάδα καθυστέρησε να λάβει αποφάσεις, εκτιμήσεις παραγόντων της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας είναι πώς η προϋπόθεση για να ενταχθείς στο SAFE, θα πρέπει το 65% του προγράμματος να είναι ευρωπαϊκό, ίσως να χαλάει τους σχεδιασμούς για προμήθειες από τρίτες χώρες. Κάτι που ίσως να ανάγκαζε την Αθήνα να εμφανίσει τους προμηθευτές που φωτογράφιζε στο ΜΠΑΕ.
Εκτιμούν πως η θέση ενδεχομένως να άλλαξε μετά τις ανακοινώσεις της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για τη συμφωνία με τον Ντόναλντ Τραμπ, που προβλέπει 600 δισεκατομμύρια σε επενδύσεις και αμυντικό εξοπλισμό από τις ΗΠΑ, χωρίς να διευκρινίζει πόσα θα δαπανηθούν στο δεύτερο σκέλος, καθώς μπορεί να ανοίγει το δρόμο για χρηματοδότηση και αγορών από τις ΗΠΑ με χρηματοδότηση μέσω του SAFE.
Σημείωναν δε ότι η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει ανοιχτά προγράμματα από τις ΗΠΑ που είναι υποχρηματοδοτούμενα ή αναζητούν χρηματοδότηση, αναφέροντας μεταξύ άλλων την αναβάθμιση των F-16 Block 50, στα οποία θα είναι μέσα και η ΕΑΒ, την προμήθεια όπλων, πυρομαχικών, την αναβάθμιση των υποβρυχίων. Προγράμματα που η Αθήνα έχει πει ότι τα θέλει αλλά δεν διαθέτει τα κονδύλια. Εξάλλου, η λίστα αυτή είχε υποβληθεί από τον Δένδια στη Βουλή, όταν ανέλαβε το Υπουργείο.
Οι ελληνικές εταιρείες και το SAFE
Όσον αφορά τη δυνατότητα ελληνικές εταιρείες να αξιοποιηθούν και να λάβουν μερίδιο του 1,2 δις. που αναφέρεται ως η ελάχιστη διεκδίκηση της Ελλάδας στο SAFE, οι ίδιες πηγές σημειώνουν ότι αυτό μπορεί να γίνει με την προϋπόθεση ότι προκειμένου ένα πρόγραμμα να φτάσει το 65% της Ευρωπαϊκής παραγωγής που απαιτείται θα μπορούσε να διαπραγματευτεί με τις μεγάλες εταιρείες να εντάξουν και τις ελληνικές εταιρείες στην εφοδιαστική τους αλυσίδα (supply chain). Πχ στην αναβάθμιση αρμάτων, υποβρυχίων κλπ.
Στην ιδιαίτερα δύσκολη εξίσωση του παιχνιδιού των εξοπλιστικών βάζουν την αύξηση των αμυντικών δαπανών στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ στο 5%, τη δέσμευση της φον ντερ Λάιεν ότι Ευρωπαϊκές χώρες θα προμηθευθούν αμυντικό εξοπλισμό από τις ΗΠΑ και στο πλαίσιο της ισχυροποίησης της Ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, με δεδομένη την απαίτηση του 65% Ευρωπαϊκής κατασκευής, να απαιτήσουν τη συμμετοχή των Ευρωπαϊκών εταιρειών αμυντικής βιομηχανίας, που είναι έτοιμες να δώσουν προϊόντα ή να μπουν σε μεγάλες προμήθειες της επόμενης 15ετίας, εξοπλίζοντας τους στρατούς όλων των χωρών με έτοιμα προϊόντα.
To SAFE και το χρέος
Αρμόδιες πηγές υπενθυμίζουν ότι το SAFE ναι μεν αφορά χαμηλότοκα δάνεια, ωστόσο αυτά εγγράφονται στο χρέος. Οπότε όλοι θα πρέπει να συνυπολογίσουν τι σημαίνει το όριο του 5% του ΑΕΠ στις αμυντικές δαπάνες ως ΝΑΤΟική υποχρέωση και πώς αυτό επιδρά στο προφίλ χρέους.
Παράγοντες της αγοράς ασκούν κριτική στην κυβέρνηση ότι εμφανίστηκε απροετοίμαστη και καθυστέρησε στις ανακοινώσεις – ενώ οι εξαγγελίες της ΕΕ είχαν γίνει από το Μάρτιο – ώστε να προλάβει την προετοιμασία των σχεδίων καθώς και το ότι όλοι μιλούν για επιπλέον προμήθειες και όχι για την υποστήριξη των μειζόνων οπλικών συστημάτων που κάνει η Αθήνα εν προκειμένω.
Σημειώνουν δε ότι τα κονδύλια που έχουν εγκριθεί για προμήθειες μέχρι σήμερα, π.χ. για Rafale, F-35, αναβάθμιση των F-16, φρεγάτες έχουν δημιουργήσει στη χώρα υποχρέωση για υπερδιπλάσια κονδύλια που απαιτούνται για την υποστήριξη τους τα επόμενα 30 χρόνια. Και θέτουν το ερώτημα γιατί να μη θέλει η Αθήνα να δανειστεί, με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους, ώστε να συντηρεί τα συστήματα που αγοράζει και να τα διατηρεί αξιόμαχα, αλλά μιλά για νέα προγράμματα; Εκτιμώντας πως κανείς δεν είχε δει τη δέσμευση που δημιουργείται μετά την αγορά ενός εξοπλιστικού που αφορά τη συντήρηση και έρχεται με τις συμβάσεις υποστήριξης.
Υπενθυμίζουν δε ότι το SAFE δεν αφορά μόνο τις νέες προμήθειες αλλά και για την υποστήριξη.
Οι υποδομές υποστήριξης
Στο κάδρο των κονδυλίων που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί το SAFE παράγοντες τις αγοράς βάζουν και τις υποδομές που απαιτούνται για τα νέα εξοπλιστικά, όπως πχ για τη στάθμευση των F-35, την αναβάθμιση των εγκαταστάσεων του ναύσταθμου για τις φρεγάτες και μία σειρά άλλων κατασκευαστικών έργων, που θα μπορούσαν κάλλιστα να ανατεθούν σε ελληνικές εταιρείες με εμπειρία και αξιοπιστία στις υποδομές. Παράλληλα η εξαίρεση από ΦΠΑ, θα μπορούσε να μεγιστοποιήσει το όφελος τόσο για το Δημόσιο όσο και για τις ελληνικές εταιρείες που θα συμμετείχαν δίνοντας σημαντική χρηματοδοτική ανάσα.
Φέρνουν σαν παράδειγμα ακόμα το παράδειγμα του Στεφανοβίκειου και της καταστροφής της βάσης ελικοπτέρων μετά τον Ντάνιελ, το οποίο επίσης θα μπορούσε να ενταχθεί στον κανονισμό στην κατηγορία της δημιουργίας και προστασίας κρίσιμων υποδομών.
Συστήματα διττής χρήσης
Την ίδια στιγμή υπογραμμίζουν πως η Ελλάδα θα μπορούσε να αξιοποιήσει το SAFE για την αγορά συστημάτων διττής χρήσης που θα ενίσχυαν τομείς όπως η πυρόσβεση, η κυβερνοασφάλεια, η ακτοφυλακή και το λιμενικό που αφορούν το προσφυγικό και το μεταναστευτικό, ακόμα και τις αεροδιακομιδές ασθενών. Ειδικά στο θέμα της κυβερνοασφάλειας, υπάρχουν πάρα πολλές ελληνικές εταιρείες που θα μπορούσαν να συμμετέχουν, αφού ο τομέας της πληροφορικής είναι ένας ιδιαίτερα δυναμικός τομέας της ελληνικής οικονομίας, με υψηλή προστιθέμενη αξία, όπως αποδείχθηκε και με την ανάθεση έργων άνω των 2,5 δις ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Είναι επίσης απορίας άξιο γιατί τα αρμόδια Υπουργεία (Περιβάλλοντος &Ενέργειας, Υποδομών & Μεταφορών, Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Προστασίας του Πολίτη, Ναυτιλίας και Πολιτικής Προστασίας τουλάχιστον) είναι ηχηρά απόντα από την αναζήτηση πόρων μέσω του SAFE, αφού τα αντικείμενά τους είναι σαφώς διττής χρήσης (προστασία κρίσιμων υποδομών, κυβερνοχώρος, στρατιωτική κινητικότητα, στρατηγικές αερομεταφορές, τεχνητή νοημοσύνη κ.α.). Και στο ίδιο πλαίσιο κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το ενδεχόμενο τα χρήματα να κατευθυνθούν για μία ακόμα φορά για αγορές από το εξωτερικό, χωρίς να μείνει σχεδόν τίποτα στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία.
Όλες οι παραπάνω περιπτώσεις είναι επιλέξιμες και υλοποιήσιμες εντός του χρονικού πλαισίου του SAFE.
Το χρονοδιάγραμμα
Σύμφωνα με τον Κανονισμό (EE) 2025/1106 του Συμβουλίου της 27ης Μαΐου 2025 για τη θέσπιση του μέσου δράσης για την ασφάλεια στην Ευρώπη (SAFE) μέσω της Ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας, «ένα κράτος μέλος που επιθυμεί να λάβει χρηματοδοτική συνδρομή στο πλαίσιο του μέσου SAFE αποστέλλει αίτημα στην Επιτροπή έως τις 30 Νοεμβρίου 2025. Το αίτημα συνοδεύεται από ένα επενδυτικό σχέδιο για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (το «σχέδιο»)». Θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε το «επενδυτικό σχέδιο» του ΥΠΕΘΑ για την ελληνική αμυντική βιομηχανία, «δεόντως αιτιολογημένο και τεκμηριωμένο» όπως επιτάσσει ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός….
Τα ποσά είναι εντυπωσιακά, τα εξοπλιστικά φέρνουν ψήφους, ωστόσο τα ερωτήματα από τους παράγοντες της αγοράς επίσης παραμένουν στο τραπέζι και εξακολουθούν να ζητούν απαντήσεις.
Πηγή: in.gr
