Στις αρχές του έτους, ο κόσμος συμφωνούσε σε ένα σημείο: αν ο Ντόναλντ Τραμπ προχωρούσε με τους δασμούς, αυτό θα ενίσχυε το δολάριο και θα πυροδοτούσε στασιμοπληθωρισμό. Διευθύνοντες σύμβουλοι, επενδυτές και σχολιαστές έλεγαν όλοι το ίδιο. Οι οικονομολόγοι εκτίμησαν ότι κάθε αύξηση κατά μία ποσοστιαία μονάδα στον δασμολογικό συντελεστή θα μείωνε την ανάπτυξη των ΗΠΑ κατά 0,1% και θα πρόσθετε 0,1% στον πληθωρισμό. Αλλά μέχρι στιγμής, οι συνέπειες ήταν πολύ λιγότερο ανατρεπτικές από ό,τι περίμενε σχεδόν κανείς.
Ορισμένοι αναλυτές εξακολουθούν να πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι απειλές του Τραμπ ήταν ως επί το πλείστον προσποιητές. Ωστόσο, ο πραγματικός δασμολογικός συντελεστής των ΗΠΑ έχει ήδη αυξηθεί από 2,5% σε 15%. Τα έσοδα από δασμούς εισρέουν με ετήσιο ρυθμό άνω των 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων, περίπου τέσσερις φορές μεγαλύτερος από τον ρυθμό που εισέπραξε πέρυσι τέτοια εποχή.
Πολλοί οικονομολόγοι είχαν υποθέσει ότι, μειώνοντας τις εισαγωγές, οι δασμοί θα ενίσχυαν σχεδόν αυτόματα το δολάριο, ως λογιστική ταυτότητα. Αντ’ αυτού, υπέστη τη χειρότερη πτώση του κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους από τις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Αυτή η απροσδόκητη τροπή αποδίδεται πλέον στο γεγονός ότι το δολάριο ξεκίνησε το έτος ιστορικά υπερτιμημένο. Πολλοί ξένοι ήταν σε μεγάλο βαθμό εκτεθειμένοι σε περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια. Τον τελευταίο καιρό, αντισταθμίζουν αυτούς τους κινδύνους και επενδύουν περισσότερο εκτός ΗΠΑ. Πολλές χώρες αποτελούν ολοένα και πιο ελκυστικά μέρη για να τοποθετήσει κανείς χρήματα, εν μέρει επειδή οι απειλές για δασμούς τις ενέπνευσαν να προωθήσουν οικονομικές μεταρρυθμίσεις και να συνάψουν εμπορικές συμφωνίες με μη αμερικανούς εταίρους.
Το μεγαλύτερο μυστήριο είναι γιατί ο στασιμοπληθωριστικός αντίκτυπος των δασμών δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί στα συνολικά δεδομένα. Απολαμβάνουν πράγματι οι ΗΠΑ ένα δωρεάν γεύμα, εισπράττοντας 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε έσοδα από δασμούς χωρίς την αναμενόμενη επιβάρυνση; Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, οι ξένοι εξαγωγείς απορροφούν πράγματι το 20% του κόστους – ένα πολύ μεγαλύτερο μερίδιο από ό,τι σε απάντηση στους δασμούς κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ. Το υπόλοιπο 80%, ωστόσο, εξακολουθεί να πληρώνεται σε περίπου ίσα μερίδια από τις αμερικανικές εταιρείες και τους καταναλωτές.
Η πιθανή απάντηση είναι ότι η αρνητική οικονομική επίδραση των δασμών αντισταθμίζεται από άλλες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της μανίας για τεχνητή νοημοσύνη και περισσότερα κρατικά κίνητρα. Από τον Ιανουάριο, οι εκτιμήσεις για το τι θα δαπανήσουν οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας φέτος για την κατασκευή υποδομών τεχνητής νοημοσύνης έχουν αυξηθεί από 60 δισεκατομμύρια δολάρια σε 350 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι μικρότερες επιχειρήσεις αγωνίζονται επίσης να προλάβουν το κύμα, ενισχύοντας περαιτέρω την ανάπτυξη. Και όλος αυτός ο ενθουσιασμός εξουδετερώνει τον φόβο ότι η αβεβαιότητα της εμπορικής πολιτικής θα μείωνε το ζωηρό πνεύμα και θα πάγωνε τις νέες κεφαλαιακές δαπάνες.
Η αισιόδοξη προοπτική που καθοδηγείται από την τεχνητή νοημοσύνη ενισχύει επίσης την ανάπτυξη διατηρώντας χαλαρές τις χρηματοοικονομικές συνθήκες, ακόμη και με υψηλότερα επιτόκια. Σύμφωνα με έναν νέο δείκτη της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, αυτές οι συνθήκες θα ήταν ουδέτερες, όχι χαλαρές, αν δεν υπήρχε η χρηματιστηριακή αγορά, η οποία συνέχισε να ανεβαίνει φέτος κυρίως λόγω των μετοχών της τεχνητής νοημοσύνης.
Εν τω μεταξύ, η υπόσχεση για φορολογική ελάφρυνση διευκολύνει τις αμερικανικές εταιρείες να απορροφήσουν ένα μεγαλύτερο από το αναμενόμενο μερίδιο του κόστους των δασμών, αντί να το μετακυλίσουν όλο στους καταναλωτές. Το «μεγάλο, όμορφο νομοσχέδιο» του Τραμπ αναμένεται να εξοικονομήσει στις αμερικανικές επιχειρήσεις περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια φέτος και περισσότερα από αυτό το 2026, κυρίως σε φορολογικές ελαφρύνσεις.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι δασμοί δεν έχουν αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο. Το κόστος στην πραγματικότητα αρχίζει να φαίνεται στις υψηλότερες τιμές για τις μεγάλες οικιακές συσκευές, τα αθλητικά είδη και τα παιχνίδια.
Ωστόσο, ο συνολικός πληθωρισμός έχει ελεγχθεί από την πτώση των ενοικίων και των τιμών άλλων ειδών αγαθών, συμπεριλαμβανομένων των μεταχειρισμένων αυτοκινήτων και της ενέργειας. Και αυτές οι τιμές μειώνονται για λόγους που δεν σχετίζονται με τους δασμούς. Οι τιμές των μεταχειρισμένων αυτοκινήτων εξακολουθούν να υποχωρούν από τα υψηλά που δημιουργήθηκαν από τις διαταραχές του εφοδιασμού κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Επομένως, οι οικονομολόγοι δεν έκαναν εντελώς λάθος σχετικά με τους δασμούς. Και ο στασιμοπληθωρισμός μπορεί να υλοποιηθεί, ιδίως εάν ο μέσος πραγματικός συντελεστής συνεχίσει να αυξάνεται. Αλλά μέχρι στιγμής, ακόμη και ένας πολύ υψηλότερος συντελεστής δεν είναι για να υπερνικήσει τις μεγαλύτερες δυνάμεις που στηρίζουν την ανάπτυξη και συγκρατούν τον πληθωρισμό.
Κατά μία έννοια, αυτό που βλέπουμε είναι μια επανάληψη του 2023. Και εκείνη τη χρονιά, πολλοί ανέμεναν ένα μεγάλο σοκ (τότε κυρίως από τις αυξήσεις των επιτοκίων της Fed) που θα επιβράδυνε δραματικά την ανάπτυξη των ΗΠΑ, μόνο και μόνο για να διαπιστώσουν ότι ο αντίκτυπος αντισταθμίστηκε από την άνθηση των δαπανών για την τεχνητή νοημοσύνη και την φαινομενικά άπειρη ικανότητα της κυβέρνησης των ΗΠΑ να συνεχίσει να παρέχει δημοσιονομική στήριξη.
Αυτό που έκανε λάθος ο κόσμος, τότε και τώρα, ξεκινά με τα νοητικά του πλαίσια. Το παλιό λάθος της χρήσης απλών μοντέλων, στα οποία μια εισροή Α που τραβάει την προσοχή οδηγεί σε ευθεία γραμμή στο αποτέλεσμα Β, έχει μεγεθυνθεί σε μεγάλο βαθμό από την παγκόσμια εμμονή με τον Τραμπ. Είναι η μόνη εισροή που κάποιος ενδιαφέρεται πλέον να αναλύσει. Αλλά οι πολύπλοκες οικονομίες σπάνια διαμορφώνονται από έναν μόνο παράγοντα, ούτε καν από ένα σοκ τόσο μεγάλο όσο οι δασμοί του Τραμπ.
Ο συγγραφέας είναι πρόεδρος του Rockefeller International. Το τελευταίο του βιβλίο είναι «Τι πήγε στραβά με τον καπιταλισμό»
