Kodak: Ο αγώνας επιβίωσης ενός άλλοτε κραταιού γίγαντα

Η Eastman Kodak, εταιρεία-σύμβολο της αμερικανικής βιομηχανίας για περισσότερο από έναν αιώνα, βρίσκεται για δεύτερη φορά αντιμέτωπη με μια υπαρξιακή κρίση.

Η πρόσφατη προειδοποίηση σχετικά με την ικανότητά της να συνεχίσει τη λειτουργία της, σε συνδυασμό με την προσπάθεια στροφής στην παραγωγή φαρμακευτικών συστατικών, αποτελούν τη νέα εικόνα ενός ομίλου που βρίσκεται σε φάση επανεφεύρεσης.

Στις οικονομικές καταστάσεις του δεύτερου τριμήνου του 2025, η εταιρεία ανακοίνωσε ζημία 26 εκατομμυρίων δολαρίων και εξέδωσε επίσημη προειδοποίηση, εκφράζοντας «ουσιαστική αμφιβολία» για τη βιωσιμότητά της. Αιτία αποτελούν οι επικείμενες υποχρεώσεις χρέους ύψους περίπου 500 εκατομμυρίων δολαρίων που λήγουν εντός του επόμενου έτους, ενώ η ρευστότητά της έχει μειωθεί σημαντικά. Εκπρόσωπος της Kodak ανέφερε πως η προειδοποίηση αποτελεί τυπική διαδικασία γνωστοποίησης και εξέφρασε την πεποίθηση ότι η εταιρεία θα καταφέρει να αναχρηματοδοτήσει τις υποχρεώσεις της.

Ως απάντηση στην κρίση, η διοίκηση υπό τον διευθύνοντα σύμβουλο Τζιμ Κοντινένζα προωθεί σχέδιο για τον τερματισμό του συνταξιοδοτικού προγράμματος Kodak Retirement Income Plan (KRIP), με στόχο την απελευθέρωση περιουσιακών στοιχείων που θα καλύψουν το χρέος. Παράλληλα, η Kodak στρέφει τις προσπάθειές της στον τομέα των προηγμένων υλικών και χημικών, με έμφαση στην είσοδο στην αγορά φαρμακευτικών προϊόντων.

Αξιοποιώντας την τεχνογνωσία της στη χημική μηχανική, η εταιρεία έλαβε πρόσφατα έγκριση από τον FDA για τις εγκαταστάσεις της στο Ρότσεστερ, γεγονός που της επιτρέπει να παράγει και να διαθέτει ρυθμιζόμενα φαρμακευτικά προϊόντα. Το πρώτο βήμα είναι η παραγωγή διαλύματος για εργαστηριακή χρήση, με απώτερο στόχο την παρασκευή πιο σύνθετων ενέσιμων διαλυμάτων.

Η πτώση

Η επικρατούσα άποψη θέλει την Kodak να καταρρέει επειδή «έχασε το τρένο» της ψηφιακής φωτογραφίας. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι πιο σύνθετη. Η Kodak όχι μόνο γνώριζε την έλευση της ψηφιακής εποχής, αλλά υπήρξε και μία από τις πρωτοπόρους της. Η αποτυχία της δεν ήταν τεχνολογική, αλλά στρατηγική, αποτέλεσμα μιας βαθιά ριζωμένης εταιρικής κουλτούρας που δυσκολευόταν να αποδεσμευτεί από το ιδιαίτερα κερδοφόρο παρελθόν της.

Το 1975, ο μηχανικός της Kodak, Στιβ Σάσον, εφηύρε την πρώτη ψηφιακή φωτογραφική μηχανή. Η αντίδραση της διοίκησης ήταν χαρακτηριστική: «χαριτωμένο, αλλά μην το πεις σε κανέναν». Ο φόβος δεν προερχόταν από άγνοια, αλλά από την απειλή που συνιστούσε η «φωτογραφία χωρίς φιλμ» για το επιχειρηματικό μοντέλο της εταιρείας. Το μοντέλο αυτό βασιζόταν στις φθηνές φωτογραφικές μηχανές και στα υψηλά περιθώρια κέρδους από την επαναλαμβανόμενη πώληση φιλμ και χημικών επεξεργασίας. Αυτός ο τομέας αποτελούσε μια «αγελάδα μετρητών» που η εταιρεία δίσταζε να θυσιάσει.

Η διοίκηση αντιμετώπιζε την ψηφιακή τεχνολογία ως μέσο για να πουλήσει περισσότερες εκτυπώσεις φωτογραφιών, όχι ως ένα νέο οικοσύστημα διαμοιρασμού και επικοινωνίας. Υποτίμησε την ταχύτητα με την οποία οι καταναλωτές θα υιοθετούσαν τις νέες τεχνολογίες και δεν προέβλεψε ότι η άνοδος των κινητών τηλεφώνων με κάμερα, με αποκορύφωμα το iPhone το 2007, θα καθιστούσε την εκτύπωση σε μεγάλο βαθμό περιττή.

Ενώ η Kodak θεωρούσε ότι ανταγωνίζεται τις Canon και Nikon, στην πραγματικότητα οι πραγματικοί της αντίπαλοι ήταν οι Apple, Samsung και Google, εταιρείες που τελικά κυριάρχησαν στην αγορά. Η άκαμπτη γραφειοκρατική δομή της αποδείχθηκε ακατάλληλη για τον ταχύτατο κόσμο των ηλεκτρονικών ειδών ευρείας κατανάλωσης, οδηγώντας τελικά στην πτώχευση του 2012.

Ένα ακόμα λιθαράκι

Ένας σημαντικός, αν και συχνά παραγνωρισμένος, παράγοντας στην παρακμή της Kodak ήταν η ευρύτερη στροφή της αμερικανικής εταιρικής διακυβέρνησης προς τη μεγιστοποίηση της αξίας για τους μετόχους. Αυτή η προσέγγιση, που κυριάρχησε από τη δεκαετία του 1970, έδωσε προτεραιότητα στις βραχυπρόθεσμες οικονομικές επιδόσεις έναντι της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας.

Η πίεση της Wall Street για επίτευξη τριμηνιαίων στόχων κερδοφορίας δημιούργησε αντικίνητρο για την ανάληψη της δαπανηρής και αβέβαιης μετάβασης στην ψηφιακή τεχνολογία, η οποία υπόσχονταν χαμηλότερα περιθώρια κέρδους σε σχέση με το φιλμ. Η εστίαση μετατοπίστηκε στην προστασία των κερδών από το φιλμ, μια επιλογή που ικανοποίησε τους μετόχους βραχυπρόθεσμα, αλλά αποδείχθηκε επιζήμια μακροπρόθεσμα.

Αυτή η δυναμική ενισχύθηκε από τη δομή ιδιοκτησίας της Kodak, όπου θεσμικοί επενδυτές όπως η BlackRock Inc. κατέχουν σημαντικά μερίδια. Η διοίκηση ήταν υπόλογη σε επενδυτές των οποίων ο βασικός στόχος ήταν η οικονομική απόδοση, συχνά εις βάρος των μακροπρόθεσμων στρατηγικών επενδύσεων που απαιτούσε η επιβίωση της επιχείρησης.

Η σχέση μεταξύ εταιρείας και εργαζομένων υποχώρησε προς όφελος των μετόχων και των στελεχών, των οποίων οι αμοιβές συνδέονταν όλο και περισσότερο με την απόδοση της μετοχής. Για την Kodak (και όχι μόνο), αυτό σήμαινε ότι οι αποφάσεις δεν λαμβάνονταν πλέον για επενδύσεις στις ριζικές αλλαγές που απαιτούσε η νέα ψηφιακή πραγματικότητα.