Η ρωσική αυτοκρατορία πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι ένας δεινόσαυρος: μεγάλος, αρπακτικός και ετοιμοθάνατος, σύμφωνα με δημοσίευμα του Barron’s.
Τα έσοδα από το τεράστιο δίκτυο πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας αποτελούν σχεδόν το ήμισυ των συνολικών εσόδων από εξαγωγές και πάνω από το 30% των εσόδων του προϋπολογισμού της, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που απαιτούνται για τη χρηματοδότηση του πολέμου της στην Ουκρανία. Ωστόσο, οι δυτικές κυρώσεις στον τομέα του πετρελαίου, η διείσδυση του σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ και ο ΟΠΕΚ, που επιδιώκει την αύξηση της παραγωγής, καταστρέφουν τα έσοδα της χώρας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Κάθε μέρα, η εξόρυξη σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ παράγει πάνω από 8 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 80 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, που αντιστοιχούν σε περίπου 8% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου και πάνω από 20% της παγκόσμιας παραγωγής φυσικού αερίου ετησίως.
Για να ανταγωνιστούν για μερίδιο αγοράς, τα μέλη του ΟΠΕΚ μεταπήδησαν φέτος από τη μείωση της παραγωγής στην πλημμύρα της αγοράς με φθηνό πετρέλαιο. Στόχος τους είναι να φτάσουν τα 2,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα τους επόμενους μήνες, και μόνο τον περασμένο μήνα αύξησαν την παραγωγή κατά 500.000 βαρέλια την ημέρα. Οι τιμές του πετρελαίου έπεσαν 2% αυτή την εβδομάδα, αφού ο ΟΠΕΚ ανακοίνωσε ότι πιθανόν θα αυξήσει ξανά την παραγωγή τον Οκτώβριο.
Η πτωτική τάση των τιμών
Οι τιμές του πετρελαίου βρίσκονται σε μακροπρόθεσμη πτωτική τάση: η μέση ετήσια τιμή ανά βαρέλι του δείκτη αναφοράς Brent, η οποία κυμάνθηκε γύρω στα 81 δολάρια το 2024, προβλέπεται να μειωθεί στα 66 δολάρια το 2025 και στα 58 δολάρια το 2026. Για τη Ρωσία, κάθε μείωση κατά 10 δολάρια ανά βαρέλι αντιπροσωπεύει απώλεια δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων σε δυνητικά έσοδα κάθε χρόνο.
Αφού η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο και η ΕΕ και οι G-7 επέβαλαν ανώτατο όριο τιμών στις παγκόσμιες εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου, η Κίνα, η Ινδία και άλλοι αγοραστές άσκησαν την ισχύ τους στην αγορά για να επιτύχουν μόνιμη έκπτωση τουλάχιστον 11,5 δολαρίων ανά βαρέλι από το Brent. Αυτό έρχεται να προστεθεί στην προβλεπόμενη πτώση των τιμών του Brent κατά 15 δολάρια ανά βαρέλι το 2025 και κατά άλλα 8 δολάρια ανά βαρέλι το 2026. Συνολικά, τα διαφυγόντα έσοδα της Ρωσίας θα ανέλθουν σε 69 δισεκατομμύρια δολάρια το 2025 και 90 δισεκατομμύρια δολάρια το 2026.
Η μείωση των εσόδων από την ενέργεια
Τα έσοδα της Ρωσίας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο έχουν ήδη μειωθεί κατά 20% φέτος σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Η μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία της Ρωσίας, η κρατική Rosneft, προβλέπει πτώση των τιμών από 45 δολάρια ανά βαρέλι στο τέλος του 2025 σε 43 δολάρια το 2026.
Αυτή η τάση των τιμών επηρεάζει το ΑΕΠ της χώρας, καθώς οι τιμές πλησιάζουν το κόστος παραγωγής. Οι επίσημες στατιστικές της Ρωσίας ανέφεραν συρρίκνωση 9% το πρώτο εξάμηνο του 2025 στην παραγωγή της κατηγορίας των φυσικών πόρων, η οποία αποτελείται κυρίως από πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εξέδωσε προειδοποίηση τον Ιούλιο ότι η παραγωγική ικανότητα πετρελαίου της Ρωσίας ενδέχεται να μην είναι βιώσιμη.
Το μέσο κόστος παραγωγής της Σαουδικής Αραβίας κυμαίνεται γύρω στα 10 δολάρια ανά βαρέλι. Το κόστος της Ρωσίας είναι 42 δολάρια ανά βαρέλι στην ξηρά και 44 δολάρια στην ανοικτή θάλασσα — 32 δολάρια ανά βαρέλι πριν από τους φόρους. Και αυτά είναι μόνο μέσοι όροι. Η μείωση των φόρων θα μπορούσε να βοηθήσει στη διατήρηση της κερδοφορίας της παραγωγής, αλλά τότε η ρωσική κυβέρνηση θα έχανε τα έσοδα που χρειάζεται για να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Το σοβαρό πολιτικό λάθος της Ρωσίας
Στις αρχές του πολέμου, η Ρωσία διέπραξε ένα σοβαρό πολιτικό λάθος. Έκοψε την παροχή φυσικού αερίου σε μια προσπάθεια να αναγκάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση να σταματήσει να υποστηρίζει την Ουκρανία. Με αυτόν τον τρόπο, οι ρωσικές αρχές έχασαν περίπου 100 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου. Η έκρηξη των αγωγών Nord Stream μήνες αργότερα ήταν ασήμαντη: οι αγωγοί ήταν ήδη εκτός λειτουργίας.
Ο εκβιασμός της Ρωσίας με το φυσικό αέριο τελικά απέτυχε. Το φυσικό αέριο από τη Νορβηγία και το υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ αντικατέστησαν το ρωσικό φυσικό αέριο. Η Ρωσία πιθανότατα έχασε μόνιμα το μερίδιο αγοράς της, το οποίο μειώθηκε από 45% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ το 2021, σε 19% το 2024, και σε 13% το 2025, σύμφωνα με τις προβλέψεις. Τον Μάιο, η ΕΕ αποφάσισε να καταργήσει πλήρως τον εφοδιασμό με ρωσικό αέριο μέσω αγωγών και έως το τέλος του 2027. Η Ρωσία θα χάσει για πάντα την πρώην αγορά των 150 δισ. κυβικών μέτρων και θα στερηθεί 60 δισ. δολάρια ετησίως.
Ανεξαρτησία από τη ρωσική ενέργεια
Οι ΗΠΑ προσπαθούν να το επιτύχουν αυτό εδώ και δεκαετίες. Η κυβέρνηση Ρήγκαν ξεκίνησε τις προσπάθειες να πείσει τους Ευρωπαίους να αποφεύγουν το ρωσικό δίκτυο πετρελαϊκών και αεριοσωλήνων και να μην εξαρτώνται ενεργειακά, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Τα γεγονότα από το 2022 έφεραν τις ΗΠΑ στο στόχο τους. Το ευρωπαϊκό εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο και η αποτυχημένη εκβίαση της Ρωσίας με το φυσικό αέριο φαίνεται τελικά να οδηγούν την Ευρώπη στην ανεξαρτησία από τη ρωσική ενέργεια.
Το πιο χαρακτηριστικό σύμβολο της φθίνουσας δυναστείας του ρωσικού πετρελαίου είναι το 65 ετών δίκτυο πετρελαιαγωγών: 2.500 μίλια σκουριασμένων σωλήνων από τη Σιβηρία έως τη Δυτική Ευρώπη, αδρανείς από την επιβολή του εμπάργκο πετρελαίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που μεταφέρουν μόνο 0,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα στις Ουγγαρία και Σλοβακία. Το ευρύτερο δίκτυο των ρωσικών αγωγών — μήκους άνω των 6.100 μιλίων — παραμένει άδειο ή κατεστραμμένο.
