Στη τραγική ιστορία της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η 9η Σεπτεμβρίου του 2008 ξεχωρίζει ως σημείο καμπής του πανικού.
Η Lehman Brothers, μια από τις πιο ιστορικές επενδυτικές τράπεζες της Wall Street, είδε τη μετοχή της να πέφτει κατά 45% εν μέσω ξέφρενων φημών για την επικείμενη κατάρρευσή της.
Οι προσπάθειες εύρεσης διασώστη ή εισροής κεφαλαίων ήταν αδύναμες και οι επενδυτές συνειδητοποίησαν ότι η Lehman μπορεί να μην επιβίωνε. Η αντίδραση της αγοράς ήταν γρήγορη και βίαιη: ο βιομηχανικός δείκτης Dow Jones βυθίστηκε πάνω από 280 μονάδες μέχρι το κλείσιμο, εξαφανίζοντας σχεδόν όλα τα κέρδη από το ράλι ανακούφισης της προηγούμενης ημέρας για τη διάσωση των Fannie Mae/Freddie Mac.
Μια εβδομάδα αργότερα, στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, η Lehman Brothers υπέβαλε αίτηση πτώχευσης, πυροδοτώντας μια ακόμη βαθύτερη κατάρρευση της αγοράς. Η 9η Σεπτεμβρίου σηματοδοτεί έτσι την στιγμή που η πτώση της Lehman μετατράπηκε από πιθανή σε αναπόφευκτη, με τις παγκόσμιες αγορές να προετοιμάζονται για την απόλυτη κρίση.
Το ιστορικό
Η Lehman Brothers ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα στις ΗΠΑ, απασχολώντας 25.000 άτομα παγκοσμίως όταν κατέρρευσε. Είχε 639 δισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία και 613 δισεκατομμύρια δολάρια σε υποχρεώσεις. Η τράπεζα έγινε σύμβολο των υπερβολών της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η οποία κατακλύστηκε από την κατάρρευση των ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου που σάρωσε τις χρηματοπιστωτικές αγορές και κόστισε έως και 10 τρισεκατομμύρια δολάρια σε χαμένη οικονομική παραγωγή, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις.
Η τράπεζα υπέβαλε αίτηση πτώχευσης στις 15 Σεπτεμβρίου 2008.
Εκατοντάδες υπάλληλοι απολύθηκαν. Ήταν μια θλιβερή υπενθύμιση ότι τίποτα δεν διαρκεί, ούτε καν ο πλούτος της Wall street.
Ιστορία της Lehman Brothers
Η Lehman Brothers είχε ταπεινή καταγωγή, εντοπίζοντας τις ρίζες της σε ένα παντοπωλείο που ίδρυσαν οι βαυαρο-εβραίοι μετανάστες αδελφοί Χένρι, Εμάνουελ και Μάγιερ Λέιμαν στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα το 1850. Οι αγρότες πλήρωναν για τα προϊόντα τους με βαμβάκι, γεγονός που οδήγησε την εταιρεία στο εμπόριο βαμβακιού. Οι αδελφοί επέκτειναν το πεδίο εφαρμογής της επιχείρησης σε εμπορία εμπορευμάτων και χρηματιστηριακές υπηρεσίες. Η εταιρεία στη συνέχεια ξεκίνησε δραστηριότητες επενδυτικής τραπεζικής το 1899, σύμφωνα με το Χρονολόγιο Lehman Brothers του Harvard Business School.
Εμανουέλ και Μάγιερ Λέιμαν
Η εταιρεία άκμασε τις επόμενες δεκαετίες καθώς η οικονομία των ΗΠΑ εξελίχθηκε σε μια διεθνή δύναμη. Αλλά η Lehman αντιμετώπισε πολλές προκλήσεις όλα αυτά τα χρόνια. Η εταιρεία επέζησε από τις πτωχεύσεις των σιδηροδρόμων του 1800, τη Μεγάλη Ύφεση, δύο παγκόσμιους πολέμους, μια έλλειψη κεφαλαίου όταν αποσχίστηκε από την American Express (AXP) το 1994 σε μια αρχική δημόσια προσφορά (IPO) και την κατάρρευση της Long Term Capital Management και την αθέτηση χρέους της Ρωσίας το 1998, αναφέρει η μελέτη του Yale School of Management. “The Lehman Brothers Bankruptcy A: Overview”.
Παρά την ικανότητά της να επιβιώσει από προηγούμενες καταστροφές, η κατάρρευση της αγοράς κατοικίας των ΗΠΑ τελικά γονάτισε τη Lehman, καθώς η ορμητική της εισβολή στην αγορά στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου αποδείχθηκε ένα καταστροφικό βήμα.
Ο κύριος ένοχος
Η εταιρεία επεκτάθηκε σε τίτλους που υποστηρίζονται από στεγαστικά δάνεια (MBS) και σε ομολογίες χρέους (CDO) μαζί με πολλές άλλες χρηματοπιστωτικές εταιρείες. Με την φούσκα της στεγαστικής αγοράς στις ΗΠΑ να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, η Lehman απέκτησε πέντε δανειστές στεγαστικών δανείων μαζί με την BNC Mortgage και την Aurora Loan Services το 2003 και το 2004, οι οποίες ειδικεύονταν σε δάνεια Alt-A. Αυτά τα δάνεια χορηγήθηκαν σε δανειολήπτες χωρίς πλήρη τεκμηρίωση κάτι που εμπεριστατώνεται σε άρθρο του International Journal of Accounting Research, το 2016.
Οι εξαγορές της Lehman φάνηκαν προφητικές στην αρχή. Οι δραστηριότητες στον τομέα των ακινήτων επέτρεψαν να αυξηθούν κατά 56% τα έσοδα της μονάδας κεφαλαιαγορών από το 2004 έως το 2006. Η εταιρεία τιτλοποίησε στεγαστικά δάνεια ύψους 146 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2006 – αύξηση 10% από το 2005. Η Lehman ανέφερε κέρδη ρεκόρ κάθε χρόνο από το 2005 έως το 2007. Το 2007, ανακοίνωσε καθαρά κέρδη 4,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων με έσοδα 19,3 δισεκατομμυρίων δολαρίω, όπως ανέφερε το CNBC, τότε.
Ο κολοσσιαίος λάθος υπολογισμός
Τον Φεβρουάριο του 2007, η τιμή της μετοχής της Lehman έφτασε στο ρεκόρ των 86,18 δολαρίων ανά μετοχή, δίνοντάς της κεφαλαιοποίηση αγοράς σχεδόν 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αλλά μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2007, οι ρωγμές στην αγορά κατοικίας των ΗΠΑ είχαν ήδη γίνει εμφανείς. Οι αθετήσεις των στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου άρχισαν να αυξάνονται σε υψηλό επταετίας.
Στις 14 Μαρτίου 2007, μια μέρα μετά τη μεγαλύτερη ημερήσια πτώση της μετοχής σε πέντε χρόνια λόγω ανησυχιών ότι οι αυξανόμενες αθετήσεις θα επηρέαζαν την κερδοφορία της Lehman, η εταιρεία ανακοίνωσε ρεκόρ εσόδων και κερδών για το πρώτο τρίμηνο του οικονομικού της έτους. Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, η Lehman δήλωσε ότι οι κίνδυνοι που θέτουν οι αυξανόμενες καθυστερήσεις στις κατοικίες ήταν καλά περιορισμένοι και θα είχαν μικρό αντίκτυπο στα κέρδη της εταιρείας, όπως αναφέρει case study της Professional Risk Managers’ International Association (PRMIA), to 2021.
Η αρχή του τέλους
Η μετοχή της Lehman υποχώρησε απότομα καθώς ξέσπασε η πιστωτική κρίση τον Αύγουστο του 2007 με την κατάρρευση δύο hedge funds της Bear Stearns. Κατά τη διάρκεια αυτού του μήνα, η εταιρεία κατάργησε 1.200 θέσεις εργασίας που σχετίζονται με στεγαστικά δάνεια και έκλεισε τη μονάδα BNC. Ανέστειλε επίσης τις δραστηριότητες χονδρικής και ανταποκρίσεως δανεισμού από τον δανειστή Alt-A, Aurora. Ακόμα και όταν η διόρθωση στην αγορά κατοικίας των ΗΠΑ κέρδισε δυναμική, η Lehman συνέχισε να είναι σημαντικός παράγοντας στην αγορά στεγαστικών δανείων, αναφέρει η μελέτη της PRMIA.
Το 2007, η Lehman προέβη σε αναδοχή περισσότερων MBS από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία, συσσωρεύοντας ένα χαρτοφυλάκιο 85 δισεκατομμυρίων δολαρίων – τέσσερις φορές το μετοχικό κεφάλαιο των μετόχων της.
Το τέταρτο τρίμηνο του 2007, η μετοχή της Lehman ανέκαμψε, καθώς οι παγκόσμιες αγορές μετοχών έφτασαν σε νέα υψηλά και οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων σταθερού εισοδήματος σημείωσαν προσωρινή ανάκαμψη. Ωστόσο, η εταιρεία δεν εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να μειώσει το τεράστιο χαρτοφυλάκιο στεγαστικών δανείων της, κάτι που αποδείχθηκε η τελευταία της ευκαιρία.
Οδεύοντας προς την αποτυχία
Το 2007, το μεγάλο χαρτοφυλάκιο τίτλων στεγαστικών δανείων την έκανε εξαιρετικά επισφαλή. ευάλωτη στην επιδείνωση των συνθηκών της αγοράς. Στις 17 Μαρτίου 2008, οι μετοχές της έπεσαν κατακόρυφα σχεδόν κατά 48% λόγω ανησυχιών ότι θα ήταν η επόμενη εταιρεία που θα αποτύγχανε μετά την σχεδόν κατάρρευση της Bear Stearns.
Μέχρι τον Απρίλιο, αφού μια έκδοση προνομιούχων μετοχών -η οποία ήταν μετατρέψιμη σε μετοχές της Lehman με premium 32% σε σχέση με την ταυτόχρονη τιμή της- απέδωσε 4 δισεκατομμύρια δολάρια, η εμπιστοσύνη στην εταιρεία επέστρεψε εν μέρει. Ωστόσο, η μετοχή συνέχισε την πτώση της καθώς οι διαχειριστές hedge fund άρχισαν να αμφισβητούν την αποτίμηση του χαρτοφυλακίου στεγαστικών δανείων της Lehman, σύμφωνα με τον συγγραφέα Ντέιβιντ Μπέλμοντ του «Διαχείριση Κινδύνου και Χρηματοδότησης Hedge Funds: Προσαρμογή σε μια Νέα Εποχή»,
Στις 7 Ιουνίου 2008, η Lehman ανακοίνωσε ζημίες 2,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το δεύτερο τρίμηνο, την πρώτη της ζημία από τότε που αποσχίστηκε από την American Express, και ανέφερε ότι συγκέντρωσε άλλα 6 δισεκατομμύρια δολάρια από επενδυτές στις 9 Ιουνίου.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα Μπέλμοντ: «Η εταιρεία δήλωσε επίσης ότι είχε αυξήσει το απόθεμα ρευστότητάς της σε περίπου 45 δισεκατομμύρια δολάρια, μείωσε το ακαθάριστο ενεργητικό της κατά 147 δισεκατομμύρια δολάρια, μείωσε την έκθεσή της σε στεγαστικά δάνεια κατοικιών και επιχειρήσεων κατά 20% και μείωσε τη μόχλευση από έναν συντελεστή 32 σε περίπου 25».
Ρίτσαρντ Φουλντ
Απεγνωσμένες προσπάθειες διάσωσης και κατάρρευση
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η διοίκηση της Lehman έκανε ανεπιτυχείς προσφορές σε πιθανούς συνεργάτες. Η μετοχή έπεσε κατά 77% την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου 2008, καθώς οι επενδυτές αμφισβήτησαν το σχέδιο του διευθύνοντος συμβούλου (CEO) Ρίτσαρντ Φουλντ να διατηρήσει την εταιρεία ανεξάρτητη πουλώντας μέρος της μονάδας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων της και αποσχίζοντας περιουσιακά στοιχεία εμπορικών ακινήτων. Οι ελπίδες ότι η Τράπεζα Ανάπτυξης της Κορέας θα αποκτούσε μερίδιο στην Lehman διαψεύστηκαν στις 9 Σεπτεμβρίου, καθώς η κρατική νοτιοκορεατική τράπεζα ανέστειλε τις συνομιλίες.
Τα καταστροφικά νέα οδήγησαν σε πτώση 45% της μετοχής της Lehman, και τα συμβόλαια ανταλλαγής πιστωτικού κινδύνου (credit-default swaps) για το χρέος της εταιρείας αυξήθηκαν στο ιστορικό υψηλό των 610 μονάδων βάσης, ανέφερε το Reuters τότε.
Οι πελάτες των hedge funds άρχισαν να εγκαταλείπουν την εταιρεία, με τους βραχυπρόθεσμους πιστωτές να ακολουθούν το παράδειγμά τους. Η εύθραυστη οικονομική θέση της Lehman αποτυπώθηκε καλύτερα από τα θλιβερά αποτελέσματα της έκθεσης του τρίτου τριμήνου του οικονομικού έτους της 10ης Σεπτεμβρίου.
Αντιμετωπίζοντας ζημία 3,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία περιλάμβανε υποτίμηση 5,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η εταιρεία ανακοίνωσε μια εκτεταμένη στρατηγική προσπάθεια εταιρικής αναδιάρθρωσης. Η Moody’s ανακοίνωσε επίσης μια αναθεώρηση των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας της Lehman και διαπίστωσε ότι ο μόνος τρόπος για να αποφύγει η Lehman μια υποβάθμιση της αξιολόγησης θα ήταν να πουλήσει ένα πλειοψηφικό μερίδιο σε έναν στρατηγικό εταίρο. Μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου, η μετοχή υπέστη μια ακόμη τεράστια πτώση (42%) λόγω αυτών των εξελίξεων, αναφέρει ο Μπέλμοντ.
Με τα μετρητά της να μειώνονται μέχρι το τέλος εκείνης της εβδομάδας, η Lehman έχανε γρήγορα χρόνο. Το Σαββατοκύριακο της 13ης Σεπτεμβρίου, η Lehman, η Barclays και η Bank of America (BAC) κατέβαλαν μια ύστατη προσπάθεια να διευκολύνουν την εξαγορά της πρώτης, αλλά δεν τα κατάφεραν. Τη Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου, η Lehman κήρυξε πτώχευση, με αποτέλεσμα η μετοχή να υποχωρήσει κατά 93% από το προηγούμενο κλείσιμό της στις 12 Σεπτεμβρίου.
Η κατάρρευση της Lehman αναστάτωσε τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές για εβδομάδες, δεδομένου του μεγέθους και της θέσης της στις ΗΠΑ και παγκοσμίως. Στο αποκορύφωμά της, η Lehman είχε χρηματιστηριακή αξία σχεδόν 46 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία εξανεμίστηκε τους μήνες που προηγήθηκαν της πτώχευσής της. Πολλοί αμφισβήτησαν την απόφαση να επιτραπεί στην Lehman να καταρρεύσει, σε σύγκριση με τη σιωπηρή υποστήριξη της κυβέρνησης προς την Bear Stearns, η οποία εξαγοράστηκε από την JPMorgan Chase (JPM) τον Μάρτιο του 2008.
