Από τον αποκλεισμό στη συμμετοχή

Η 1η Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία, δεν είναι μόνο μια ευκαιρία να τιμηθεί η προσφορά των μεγαλύτερων γενεών, αλλά και μια στιγμή προβληματισμού για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στη σύγχρονη κοινωνία. Στην εποχή της πληροφορίας και των social media, οι πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας βρίσκονται συχνά εκτεθειμένοι στην παραπληροφόρηση, χωρίς να διαθέτουν πάντα τα απαραίτητα εργαλεία για να την αναγνωρίσουν και να την αντιμετωπίσουν.

Ωστόσο, ο όρος «Τρίτη ηλικία» παραπέμπει συχνά σε παθητικότητα και περιθωριοποίηση. Για τον λόγο αυτό, προτείνουμε τον όρο «ενεργοί πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας», αναδεικνύοντας ότι οι άνθρωποι αυτοί συνεχίζουν να έχουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία, μεταφέροντας εμπειρία και σοφία, αλλά και διεκδικώντας ισότιμη συμμετοχή στην ψηφιακή εποχή.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο στην Ελλάδα έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, φτάνοντας σχεδόν το 60%. Παρά την πρόοδο, η εξοικείωση με τα ψηφιακά μέσα παραμένει άνιση: πολλοί δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν μια αξιόπιστη πηγή από μια ψευδή είδηση, γεγονός που τους καθιστά πιο ευάλωτους σε fake news και παραπληροφόρηση.

Οι μεγαλύτερες γενιές δεν πρέπει να μείνουν στο περιθώριο της ψηφιακής επανάστασης. Χρειάζονται ενδυνάμωση, όχι απλώς εκπαίδευση. Για τον λόγο αυτό, το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υλοποιεί το ευρωπαϊκό πρόγραμμα MELISE (Media Literacy for Seniors), με στόχο να καλύψει αυτό το κενό. Οι δράσεις του MELISE έχουν ήδη τύχει ευρωπαϊκής αναγνώρισης, καθώς βραβεύθηκαν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων.

Η ανάγκη για παρεμβάσεις όπως το MELISE δεν αφορά μόνο την προστασία των πολιτών μεγαλύτερης ηλικίας από την παραπληροφόρηση· έχει και βαθύτερες κοινωνικές και δημοκρατικές διαστάσεις:

• Κοινωνική ένταξη και ισότητα: Η πρόσβαση στην έγκυρη πληροφόρηση δεν πρέπει να είναι προνόμιο των νεότερων. Ο μιντιακός γραμματισμός μειώνει τον κοινωνικό αποκλεισμό και ενισχύει την ισότιμη συμμετοχή.
• Δημοκρατική ανθεκτικότητα: Οι πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας αποτελούν σημαντικό τμήμα του εκλογικού σώματος. Η ενδυνάμωσή τους λειτουργεί ως «φράγμα» απέναντι στη διασπορά ψευδών ειδήσεων.
• Διαγενεακή διάσταση: Η ψηφιακή ενδυνάμωση δημιουργεί γέφυρες γνώσης με τις νεότερες γενιές και ενισχύει τον κοινωνικό διάλογο.
• Υγεία και καθημερινότητα: Η αξιόπιστη πληροφόρηση προστατεύει από ψευδείς συμβουλές υγείας, παραπλανητικές διαφημίσεις και διαδικτυακές απάτες, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής.

Το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας είναι σαφές: η ενημέρωση και η γνώση ανήκουν σε όλους. Η ενίσχυση του μιντιακού γραμματισμού των ενεργών πολιτών μεγαλύτερης ηλικίας δεν είναι απλώς κοινωνικό καθήκον· είναι θεμέλιο για μια δημοκρατία που θέλει να παραμείνει υγιής, δίκαιη και ανθεκτική απέναντι στην παραπληροφόρηση.