Ιαπωνία: Μια σχιζοφρενική αντιμετώπιση της μετανάστευσης

Είναι να μη σου τύχει. Μιλάμε για τον απόλυτο εφιάλτη. Όταν παραλύεις και με τη σκέψη ακόμα των ερπόντων ζωυφίων αλλά αναγκάζεσαι, για να γλιτώσεις από τις βόμβες του Πούτιν ας πούμε, να περάσεις μια νύχτα σε ένα υγρό υπόγειο γεμάτο αράχνες, κατσαρίδες, πιθανόν και σαρανταποδαρούσες. Ανάλογη είναι η στιγμή που η πραγματικότητα σε αναγκάζει να αναθεωρήσεις μια φιλοσοφία ζωής. Όταν ένας αρνητής των μεταγγίσεων αίματος, για παράδειγμα, βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα «ή παίρνω μια φιάλη ή αποχαιρετώ τον μάταιο τούτο κόσμο».

Ένα ερώτημα υπαρξιακό – επιβίωσης ακριβέστερα – αντιμετωπίζει η κλειστή, συντηρητική και εσωστρεφής κοινωνία της Ιαπωνίας η οποία, ενώ μαστίζεται από την υπογεννητικότητα και την έλλειψη εργατικών χεριών, αδυνατεί να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι θα πρέπει να υποδεχθεί μεταναστευτική βοήθεια. Δεν μιλάμε για εισαγωγές Κορεατισσών παλλακίδων σαν κι αυτές που γίνονταν κατά κόρον προπολεμικά, κατά τη διάρκεια της ιαπωνικής αποικιοκρατίας, αλλά για υποδοχή εργατών από το εξωτερικό. Από φτωχές χώρες, ακόμα και από την Αφρική.

«Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πήραν φωτιά από τους ακτιβιστές που διαδίδουν με φλογερά κείμενα το μήνυμά τους», μεταδίδει ο ανταποκριτής της «Les Echos» στο Τόκιο, Γιαν Ρουσό. Η Ιαπωνία βρίσκεται σε αναβρασμό καθώς οι ξενόφοβοι αρνητές της πολυπολιτισμικότητας διοργανώσουν συγκεντρώσεις και πορείες διαμαρτυρίας κατά της μετανάστευσης ταυτόχρονα σε διάφορες πόλεις σε ολόκληρη τη χώρα στις 26 Οκτωβρίου.

Παραπληροφόρηση

«Ιάπωνες, ενωθείτε!» προτρέπει η αφίσα στην οποία κυριαρχεί ένα μεγάλο «Όχι στη Μετανάστευση!» με κόκκινα γράμματα πάνω από μια εικόνα ενός άθλιου σοκακιού, όπου στέκονται γυναίκες με μαντήλες και σκουρόχρωμοι άνδρες.

Το κίνημα εκμεταλλεύεται τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας που διοργάνωσαν σε διάφορες μεσαίου μεγέθους πόλεις σε όλη τη χώρα μικρές ομάδες πολιτών, οι οποίες είχαν πιστέψει λανθασμένα ότι η κυβέρνηση του Τόκιο προετοιμαζόταν για τη μαζική άφιξη Αφρικανών μεταναστών στον δήμο τους. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για ένα απλό πρόγραμμα πολιτιστικής ανταλλαγής με τέσσερις αφρικανικές πόλεις, το οποίο μετά τις αντιδράσεις και για να μη γίνει ρεζίλι (τα φοβούνται αυτά οι Ιάπωνες) ο Οργανισμός Διεθνούς Συνεργασίας της Ιαπωνίας πανικόβλητος ακύρωσε εσπευσμένως.

Η νέα ηγέτις

Παρά τη συμβολική αυτή νίκη που κατήγαγαν, οι ακτιβιστές κατά της μετανάστευσης θέλουν να διατηρήσουν την πίεση στην προαλειφόμενη νέα πρωθυπουργό Σανάε Τακαΐτσι. Η ηλικίας 64 ετών πολιτικός ορίστηκε επικεφαλής του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος (PLD) στις εσωτερικές εκλογές του Σαββάτου και πιθανότατα στα μέσα Οκτωβρίου θα ορκιστεί η η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Ιαπωνίας.

Δεν θα ήταν δύσκολο για την Σανάε Τακαΐτσι να δηλώσει ότι κλείνει οριστικά τα σύνορα της χώρας στους ξένους μετανάστες δεδομένου ότι πρόκειται για μια συντηρητικών αντιλήψεων πολιτικό, που δηλώνει ότι έχει για πρότυπο τη Μάργκαρετ Θάτσερ. Το ζήτημα είναι ότι ως πρωθυπουργός θα βρεθεί αντιμέτωπη και με τις αρχές της και με την πραγματικότητα. Και ως εκτούτου «θα πρέπει να προσπαθήσει να ανταποκριθεί στη μεγάλη σχιζοφρένεια της χώρας απέναντι στο θέμα της μετανάστευσης», όπως γράφει ο ανταποκριτής της «Les Echos» από το Τόκιο.

Μια υπόθεση ταμπού

«Χωρίς μετανάστες εργαζόμενους, η ιαπωνική κοινωνία δεν είναι πλέον βιώσιμη», δήλωσε κατηγορηματικά στη γαλλική οικονομική εφημερίδα ο Τοσιχίρο Μενζού, καθηγητής στο Διεθνές Πανεπιστήμιο του Κανσάι και ειδικός σε θέματα μετανάστευσης. «Αλλά το θέμα παραμένει ταμπού στη χώρα μας», πρόσθεσε ο καθηγητής.

Το ποσοστό γονιμότητας στην Ιαπωνία εμφανίζει συνεχή πτώση από το 1974, δηλαδή εδώ και μισόν αιώνα. Πλέον στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου δεν γεννιούνται παρά μόνο 680.000 παιδιά ετησίως, ενώ οι baby boomers όχι μόνο γερνούν και συνταξιοδοτούνται, αλλά αρχίζουν να εγκαταλείπουν το μάταιο τούτο κόσμο. Έτσι με τους θανάτους να φθάνουν τα 1,6 εκατ. ετησίως, ο πληθυσμός των Ιαπώνων μειώνεται κατά 1 εκατομμύριο κάθε χρόνο.

Κατασκευές, βιομηχανία, υγεία

«Η έλλειψη εργατικών χεριών πλήττει όλους τους τομείς στους οποίους οι υπεύθυνοι διοίκησης πασχίζουν να ξεπεράσουν τα νομικά προσκόμματα και τις τις γραφειοκρατικές δυσκολίες που θέτει η εκτελεστική εξουσία για να προσλάβουν ξένους εργαζόμενους», γράφει ο Γιαν Ρουσό της «Les Echos».

Έτσι, παρά τις δυσκολίες, στις κατασκευές ένας στους 27 εργαζομένους είναι τώρα ξένος. Πριν από δέκα χρόνια η αναλογία ήταν ένας ξένος στους 246 εργαζομένους. Στα επαγγέλματα υγείας και προσωπικής φροντίδας οι ξένοι εργαζόμενοι πολλαπλασιάστηκαν επί 8 την τελευταία δεκαετία. Και στον αγροτικό τομέα ένας στους 30 απασχολούμενους είναι πλέον οικονομικός μετανάστης, ενώ το 2014 η αναλογία ήταν ένας προς 120 Ιάπωνες.

«Τα νοσοκομεία της Οσάκα, τα εργοστάσια της Toyota, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ, τα κατασκευαστικά έργα της Shimizu Corporation δεν μπορούν πλέον να λειτουργήσουν δίχως το εργατικό δυναμικό από την Κίνα, τη Νοτιοανατολική Ασία ή το Νεπάλ», γράφει ο Γιαν Ρουσό.

Μόνο 3% του πληθυσμού

Κάθε χρόνο οι αλλοδαποί εργαζόμενοι στην Ιαπωνία αυξάνονται κατά 350.000 άτομα. Αλλά είναι προφανές ότι οι εισροές δεν αρκούν για να καλύψουν το κενό. Οι οικονομικοί μετανάστες φθάνουν εφέτος τα 3,77 εκατομμύρια, αριθμός που αντιστοιχεί στο 3% του συνόλου των κατοίκων της χώρας.

«Με το ρυθμό αυτό σε 20 χρόνια θα υπάρχουν 10 εκατομμύρια αλλοδαποί στην Ιαπωνία, περισσότερο από το 10% του συνολικού πληθυσμού», επισημαίνει ο Τοσιχίρο Μενζού. Στην τελευταία μελέτη σχετικά με το θέμα, που δημοσιεύθηκε από την οικονομική εφημερίδα «Nikkei», το 98% των διευθυντών των μεγάλων εταιρειών στην Ιαπωνία υποστηρίζει την αύξηση των εισροών ξένων εργαζομένων. Και το 99,2% δηλώνει ότι θα προσλάβει περισσότερους μετανάστες έως το έτος 2028.

«Η προοπτική αύξησης των ξένων εργαζομένων στην Ιαπωνία παραλύει το Τόκιο», γράφει η «Les Echos». Η κυβέρνηση διαβεβαιώνει διαρκώς ότι δεν εισάγει μετανάστες αλλά μόνο εργαζόμενους με βραχυπρόθεσμες θεωρήσεις των αδειών παραμονής, δίχως προοπτική μόνιμης εγκατάστασης. «Χρειαζόμαστε μια επίσημη και οργανωμένη πολιτική μετανάστευσης, παρότι η έννοια προκαλεί μια αλλεργική αντίδραση στη χώρα», επισημαίνει ο καθηγητής Μενζού.

Κομματικός λαϊκισμός

«Απομονωμένο στα νησιά του, το ιαπωνικό έθνος έχει χτιστεί με μια ισχυρή πολιτιστική, γλωσσική και εθνοτική ομοιογένεια», μεταδίδει ο ανταποκριτής της «Les Echos». «Οι Ιάπωνες δεν αποδέχονται εύκολα την αυξανόμενη παρουσία αλλοδαπών στη χώρα τους, όχι μόνο των μεταναστών εργαζομένων αλλά και των 40 εκατομμυρίων τουριστών που επισκέπτονται κάθε χρόνο την Ιαπωνία για να εκμεταλλευθούν ένα εθνικό νόμισμα που υποτιμάται διαρκώς», γράφει ο γάλλος ανταποκριτής.

Στα κοινωνικά δίκτυα αλλά και σε πολλά μέσα ενημέρωσης οι ξένοι «εισβολείς» στοχοποιούνται ως υπεύθυνοι όλων των δεινών στη χώρα. «Είναι οι κακοί τρόποι τους, ο θόρυβος που κάνουν, ή και η υποτιθέμενη αύξηση της εγκληματικότητας για την οποία κατηγορούνται – μια αύξηση που δεν επιβεβαιώνεται από καμία στατιστική έρευνα», σημειώνει ο Γιαν Ρουσό.

Αξιοποιώντας την εγγενή ξενοφοβία των Ιαπώνων και εκμεταλλευόμενα την αναγκαιότητα των κυβερνώντων κομμάτων (του συντηρητικού PLD συμπεριλαμβανομένου), τα λαϊκιστικά κόμματα της Ιαπωνίας φροντίζουν με κάθε τρόπο να διατηρούν στην επικαιρότητα το μεταναστευτικό.

«Αργά ή γρήγορα»

«Το ακραία ξενοφοβικό Sanseeito, το οποίο κέρδισε 14 έδρες στη Γερουσία τον περασμένο Ιούλιο, ανάγκαζε τους υποψήφιους για την προεδρία του κυβερνητικού PLD για να σκληρύνουν τη στάση τους στο μεταναστευτικό. Στις ομιλίες τους στο συνέδριο του κόμματος όλοι οι διεκδικητές της ηγεσίας (συμπεριλαμβανομένης της Σανάε Τακαΐτσι) αναφέρθηκαν στα «προβλήματα που προκλήθηκαν από αλλοδαπούς», χωρίς όμως να τολμούν να προτείνουν μια ολοκληρωμένη πολιτική μετανάστευσης, όπως σημειώνει ο ανταποκριτής της «Les Echos».

«Είναι κρίμα γιατί η πολιτική ηγεσία της χώρας είναι αναγκασμένη αργά ή γρήγορα σκεφτεί στρατηγικές για την αποδοχή από τον ιαπωνικό λαό των μεταναστών και για την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία, στο μέτρο που αποτελεί τη μοναδική λύση στο δημογραφικό και στο οικονομικό, παραγωγικό πρόβλημα της χώρας», τονίζει ο καθηγητής Τοσιχίρο Μενζού.