Η φετινή διαδικασία για το Νόμπελ Ειρήνης μοιάζει περισσότερο με πολιτικό θρίλερ παρά με παραδοσιακή τιμητική διαδικασία. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο Ντόναλντ Τραμπ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, που δεν διστάζει να ασκήσει ανοιχτή πίεση, να κάνει δημόσιες δηλώσεις υπεροχής και να χρησιμοποιεί κάθε διεθνή επαφή για να διεκδικήσει το πιο διάσημο βραβείο ειρήνης στον κόσμο.
Το Όσλο παρακολουθεί με προσοχή, καθώς οι κινήσεις του Τραμπ δοκιμάζουν τα όρια της ανεξαρτησίας της Επιτροπής Νόμπελ, ενώ οι διπλωματικές ισορροπίες ανά τον κόσμο τίθενται σε αχαρτογράφητα νερά.
Ντόναλντ Τραμπ: Ένας υποψήφιος εκτός …ειρήνης
Κανένας άλλος πολιτικός ηγέτης δεν έχει επιδιώξει τόσο επιθετικά το Νόμπελ Ειρήνης όσο ο Ντόναλντ Τραμπ, αναφέρουν οι Financial Times σε ρεπορτάζ τους.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ επιχειρεί να πείσει ότι το αξίζει «περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον» ενώ έχει χαρακτηρίσει την πιθανή αποτυχία βράβευσής του ως «μεγάλη προσβολή» προς το πρόσωπό του, υπενθυμίζοντας πως «τερμάτισε επτά πολέμους».
Ωστόσο, οι ειδικοί που παρακολουθούν τη διαδικασία του Όσλο εμφανίζονται επιφυλακτικοί.
Όπως σημειώνει η Νίνα Γκρέγκερ, διευθύντρια του Peace Research Institute Oslo, «το να απαιτείς ανοιχτά το βραβείο και να πιέζεις για την απονομή του, δεν είναι η πιο ειρηνική προσέγγιση».
Η πίεση προς τη Νορβηγία
Σύμφωνα με νορβηγικές πηγές, ο Τραμπ δεν περιορίστηκε σε δηλώσεις.
Κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας με τον πρώην γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ και νυν υπουργό Οικονομικών της Νορβηγίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, φέρεται να έθεσε το ζήτημα της βράβευσής του.
Η κυβέρνηση της Νορβηγίας, μέσω του υπουργού Εξωτερικών Έσπεν Μπαρθ Έιντε, αναγκάστηκε να διευκρινίσει δημοσίως ότι η Επιτροπή Νόμπελ είναι απολύτως ανεξάρτητη από την εκτελεστική εξουσία.
Όπως είπε χαρακτηριστικά, «έχουμε αποκτήσει μεγάλη εμπειρία στο να εξηγούμε αυτή την ανεξαρτησία σε πολλές κυβερνήσεις».
Το φάντασμα του Ομπάμα και η εμμονή με την αναγνώριση
Ο Τραμπ φαίνεται να μην έχει ξεπεράσει ποτέ το γεγονός ότι ο προκάτοχός του, Μπαράκ Ομπάμα, έλαβε το Νόμπελ Ειρήνης το 2009 – μόλις λίγους μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας του. «Αν με έλεγαν Ομπάμα, θα μου το είχαν δώσει σε δέκα δευτερόλεπτα», έχει δηλώσει σκωπτικά.
Τουλάχιστον πέντε Ρεπουμπλικανοί βουλευτές έχουν ήδη αποστείλει επιστολές στη Νορβηγική Επιτροπή, προτείνοντάς τον επίσημα για το βραβείο.
Ο Λευκός Οίκος, μέσω της εκπροσώπου Άννα Κέλι, υποστήριξε ότι ο Τραμπ «αξίζει το Νόμπελ πολλές φορές», χαρακτηρίζοντάς τον «Peacemaker-in-Chief», τον «Ειρηνοποιό Αρχηγό».
Το χαρτί της Γάζας και οι διεθνείς αντιδράσεις
Αν και η προεκλογική του ρητορική έχει συχνά προκαλέσει αντιδράσεις, οι πρόσφατες προσπάθειές του να μεσολαβήσει για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα παρουσιάζονται από ορισμένους διπλωμάτες ως «πιθανή βάση για βράβευση».
Ο ίδιος ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, όπως και οργανώσεις οικογενειών Ισραηλινών ομήρων, έχουν απευθύνει έκκληση προς την Επιτροπή να τον τιμήσει, υποστηρίζοντας ότι «κατάφερε όσα θεωρούνταν αδύνατα».
Από την άλλη, ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εκτιμούν ότι ο Τραμπ επιχειρεί να επιταχύνει τη συμφωνία Ισραήλ–Χαμάς πριν από την ανακοίνωση του Νόμπελ, ώστε να επηρεάσει το αποτέλεσμα.
Διπλωματικές ισορροπίες και φόβοι αντιποίνων
Η συζήτηση γύρω από το αν θα λάβει το Νόμπελ Ειρήνης έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό στο Όσλο.
Διπλωμάτες δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο ο Τραμπ, σε περίπτωση μη βράβευσής του, να αντιδράσει με εμπορικά μέτρα ή πολιτικές πιέσεις προς τη Νορβηγία.
Η ένταση ενισχύθηκε από τη διαμάχη για την απόφαση του νορβηγικού κρατικού επενδυτικού ταμείου να αποεπενδύσει από την αμερικανική Caterpillar λόγω της χρήσης των μηχανημάτων της από τον ισραηλινό στρατό.
Η ένταση ενισχύθηκε από τη διαμάχη για την απόφαση του νορβηγικού κρατικού επενδυτικού ταμείου να αποεπενδύσει από την αμερικανική Caterpillar λόγω της χρήσης των μηχανημάτων της από τον ισραηλινό στρατό
Κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι η Επιτροπή μπορεί να επιλέξει έναν «ουδέτερο» νικητή, ώστε να «κατευνάσει» τον Τραμπ — όπως μια ανθρωπιστική οργάνωση που δρα σε εμπόλεμες ζώνες, π.χ. το Emergency Response Rooms στο Σουδάν.
Οι πιθανότητες και τα συμβολικά μηνύματα
Ωστόσο, άλλοι αναλυτές επισημαίνουν ότι τα μέλη της Επιτροπής δεν ανταποκρίνονται καλά σε πιέσεις.
Ενδέχεται, αντίθετα, να επιλέξουν μια «προκλητική» λύση, όπως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ή την Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων – δύο θεσμούς που έχουν βρεθεί στο στόχαστρο της διακυβέρνησης Τραμπ.
Ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης σχολίασε πως «το να δοθεί το Νόμπελ Ειρήνης σε έναν ηγέτη που μετονόμασε το υπουργείο Άμυνας σε ‘Υπουργείο Πολέμου’ θα έστελνε ένα παράδοξο μήνυμα».
Ζούμε στην εποχή του Τραμπ
Παρά τις αντιδράσεις, ένα είναι βέβαιο: ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη καταφέρει να μονοπωλήσει τη συζήτηση για ένα βραβείο που παραδοσιακά ανήκει στη σφαίρα της ηθικής και της ανθρωπιστικής προσφοράς.
Όπως είπε χαρακτηριστικά ένας Νορβηγός ακαδημαϊκός, «είτε το κερδίσει είτε όχι, το Νόμπελ Ειρήνης φέτος ανήκει στον Τραμπ – γιατί όλοι μιλάμε γι’ αυτόν».
