Στην καρδιά της ελληνικής οικονομίας, εκεί όπου λειτουργεί η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων, η πρόσβαση στη χρηματοδότηση παραμένει ένα μεγάλο εμπόδιο.
Παρά την εικόνα συνολικής αποκλιμάκωσης των επιτοκίων στην ευρωζώνη, τα διαθέσιμα στοιχεία των τελευταίων μηνών δείχνουν ότι οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις εξακολουθούν να δανείζονται με κόστος αισθητά υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Πρόκειται για μια ασύμμετρη πίεση που διαχέεται σε όλο τον παραγωγικό ιστό και προκαλεί πρόβλημα στις επενδύσεις, στην παραγωγικότητα, στο κόστος λειτουργίας και στην εξωστρέφεια.
Τα τελευταία στοιχεία της ΤτΕ δείχνουν ότι τον Σεπτέμβριο, το επιτόκιο νέων δανείων προς μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις διαμορφώθηκε στο 4,19%, ελαφρώς χαμηλότερο από τον Αύγουστο αλλά ακόμη υψηλό σε σχέση με τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Την ίδια στιγμή, η ΕΚΤ καταγράφει ότι τα αντίστοιχα επιτόκια μικρών επιχειρηματικών δανείων στην ευρωζώνη κινούνται γύρω στο 3,6–3,8%. Η διαφορά μπορεί να μοιάζει μικρή σε απόλυτους αριθμούς, όμως μεταφράζεται σε σημαντικό κόστος για μια επιχείρηση που στηρίζεται στη ρευστότητα για κεφάλαιο κίνησης ή επενδύσεις.
Στην έκθεση του ΟΟΣΑ για τη χρηματοδότηση των ΜμΕ το 2025 σημειώνεται ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να εμφανίζει υψηλό κόστος δανεισμού και συγκέντρωση πιστώσεων σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις.
Στο ίδιο περιβάλλον, το συνολικό μέσο επιτόκιο νέων δανείων (επιχειρήσεων και νοικοκυριών) στην Ελλάδα βρισκόταν τον Αύγουστο 2025 στο 4,45%, με spread επιτοκίου–καταθέσεων στις 4,14 ποσοστιαίες μονάδες – ένα από τα υψηλότερα της ευρωζώνης. Η εικόνα αυτή δεν αφορά μόνο τα μεγάλα εταιρικά σχήματα· αφορά κυρίως τις μικρές επιχειρήσεις που αποτελούν το 99% του ελληνικού επιχειρηματικού χάρτη και έχουν τη μεγαλύτερη εξάρτηση από το τραπεζικό σύστημα για τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων τους.
Διαρθρωτικές ανισορροπίες
Η ανάκαμψη του τραπεζικού συστήματος είναι αναμφίβολη. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχουν υποχωρήσει στα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας 15ετίας, οι τράπεζες καταγράφουν ισχυρή κερδοφορία και τα καθαρά περιθώρια επιτοκίου έχουν ενισχυθεί. Αυτή η θετική εικόνα συνυπάρχει με τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι ΜμΕ, οι οποίες δανείζονται με όρους όχι απλώς αυστηρούς αλλά συχνά αποτρεπτικούς.
Η διαχρονική επιφυλακτικότητα των τραπεζών απέναντι στις μικρές επιχειρήσεις, κυρίως λόγω των χαμηλότερων εξασφαλίσεων, των ασταθών ισολογισμών και του μεγαλύτερου ρίσκου, μεγαλωνει την απόσταση από τις ευρωπαϊκές πρακτικές. Στην έκθεση του ΟΟΣΑ για τη χρηματοδότηση των ΜμΕ το 2025 σημειώνεται ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να εμφανίζει υψηλό κόστος δανεισμού και συγκέντρωση πιστώσεων σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Οι ΜμΕ, αντίθετα, αντιμετωπίζουν δυσκολότερους όρους, τόσο στα επιτόκια όσο και στις εξασφαλίσεις.
Την ίδια στιγμή, η ευρωπαϊκή έρευνα SAFE της ΕΚΤ δείχνει ότι οι ΜμΕ σε όλη την Ευρωζώνη δεν έχουν επωφεληθεί στον ίδιο βαθμό από τη μείωση των επιτοκίων. Μόλις 1% των μικρών επιχειρήσεων αναφέρει ότι είδε μείωση στα επιτόκια τραπεζικού δανεισμού το πρώτο τρίμηνο του 2025, ενώ οι περισσότερες καταγράφουν αυστηροποίηση άλλων όρων χρηματοδότησης.
Η Ελλάδα, με δεδομένη τη δομή της τραπεζικής αγοράς και το ιστορικό πιστωτικών κινδύνων, εμφανίζεται ακόμη πιο «σφιχτή» σε αυτό το πλαίσιο.
Η παραγωγική βάση πληρώνει το κόστος
Η επίδραση των υψηλών επιτοκίων δεν περιορίζεται στη λογιστική επιβάρυνση. Όταν μια επιχείρηση δανείζεται ακριβότερα, οι πρώτοι τομείς που επηρεάζονται είναι το κεφάλαιο κίνησης, η επένδυση σε τεχνολογία και ανανέωση εξοπλισμού, ο ψηφιακός και πράσινος μετασχηματισμός και, σε πολλές περιπτώσεις, η επέκταση σε νέες αγορές.
Οι ελληνικές ΜμΕ είναι υπεύθυνες για πάνω από το 60% της απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και περίπου το 55% της προστιθέμενης αξίας. Όταν οι επιχειρήσεις αυτές δεν μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια με βιώσιμο κόστος, ολόκληρη η οικονομία κινδυνεύει να επιβραδύνει την αναπτυξιακή της δυναμική. Το επενδυτικό κενό, που παραμένει υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ, συνδέεται άμεσα με αυτήν την εικόνα.
Η παραγωγικότητα, ήδη χαμηλή συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, δυσκολεύεται να βελτιωθεί όταν το κόστος χρήματος λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας.
Ακόμη και στον εξαγωγικό τομέα, όπου οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν δείξει αξιοσημείωτη αντοχή και ευελιξία, η πρόσβαση σε χρηματοδότηση είναι κρίσιμος παράγοντας. Για πολλές μικρές και μεσαίες εξαγωγικές επιχειρήσεις, οι επενδύσεις σε ποιότητα, πιστοποίηση, logistics και δικτύωση απαιτούν κεφάλαια.
Απαιτητικό περιβάλλον
Τα δεδομένα του 2025 δείχνουν ότι η οικονομία κινείται σε μια λεπτή ισορροπία. Η ανάπτυξη παραμένει θετική, οι προοπτικές για επενδύσεις ενισχύονται με το Ταμείο Ανάκαμψης και τη δημοσιονομική σταθερότητα να έχει βελτιωθεί.
Όμως, το τραπεζικό κόστος για τις μικρές επιχειρήσεις δεν συμβαδίζει ε αυτήν την πορεία. Μια οικονομία που επιδιώκει υψηλότερη παραγωγικότητα και εξωστρέφεια, στηρίζεται σε έναν επιχειρηματικό κορμό που δανείζεται με όρους πιο αυστηρούς από το ευρωπαϊκό περιβάλλον.
Οι επενδύσεις παραμένουν στο επίκεντρο της συζήτησης για το νέο παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Όμως, όσο οι μικρές επιχειρήσεις καλούνται να λειτουργήσουν με ακριβό χρήμα, η μετάβαση αυτή θα γίνεται αργά και με πολλά εμπόδια. Η διάχυση των χαμηλότερων επιτοκίων στις πραγματικές συνθήκες της αγοράς και κυρίως η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις πιστοδοτήσεις μικρών επιχειρήσεων, θα αποτελέσει ίσως ένα από τα σημαντικότερα τεστ της επόμενης περιόδου.
