Ευρώπη: Πλήγμα για τη βιομηχανία η ακριβή ενέργεια

Περίπου ενάμιση μήνα μετά τις τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, από  το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΣΕΒ, για την εφαρμογή μέτρων που θα μειώσουν το ενεργειακό κόστος για τις βιομηχανίες  αλλά και τρεισήμισι μήνες από τότε που η αντιπροεδρία της κυβέρνησης υπό τον Κωστή Χατζηδάκη έχει στα χέρια της προτάσεις του ΣΕΒ για την εφαρμογή του ιταλικού μοντέλου στήριξης για τη μείωση του ενεργειακού κόστους, ακόμα δεν έχουν υπάρξει σχετικές ανακοινώσεις.

Την ίδια στιγμή η Γερμανία ανακοίνωσε το δικό της πακέτο-μπαζούκας σε μία προσπάθεια να δώσει νέα πνοή στη βιομηχανική βάση της Γερμανίας. Ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι αυτός και άλλοι ηγέτες του κυβερνητικού συνασπισμού συμφώνησαν να εισαγάγουν μια τιμή ηλεκτρικής ενέργειας περίπου 5 λεπτών του ευρώ (6 σεντς ΗΠΑ) ανά κιλοβατώρα από την 1η Ιανουαρίου του 2026 έως το 2028, για να «υποστηριχθούν οι εταιρείες που χρησιμοποιούν πολλή ηλεκτρική ενέργεια και αντιμετωπίζουν διεθνή ανταγωνισμό». Υπογράμμισε επίσης ότι οι συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για έγκριση έχουν «σε μεγάλο βαθμό ολοκληρωθεί». Το μέτρο θα στοχεύσει σε ενεργοβόρες βιομηχανίες όπως η χαλυβουργία, τα χημικά και η αυτοκινητοβιομηχανία – τομείς που έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι δεν μπορούν να ανταγωνιστούν παγκοσμίως με κόστος ενέργειας σχεδόν διπλάσιο από αυτό των ΗΠΑ.

Καθυστερεί η Ιταλία

Παρά τις αρχικές εξαγγελίες η Ιταλία εξακολουθεί να μην εφαρμόζει το πρόγραμμα έκπτωσης στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για τη βιομηχανία, παρότι έχει λάβει την τελική έγκριση της ΕΕ, γεγονός που προκαλεί έντονη δυσφορία στον επιχειρηματικό κόσμο.

«Ελπίζουμε πως η γερμανική πρωτοβουλία θα λειτουργήσει ως καμπανάκι για την ιταλική κυβέρνηση», δήλωσε χαρακτηριστικά στο Montel ο Φάμπιο Ζανάρντι, πρόεδρος της Assofond, επισημαίνοντας ότι το Βερολίνο ετοιμάζεται να ενεργοποιήσει από τον Ιανουάριο πρόγραμμα εκπτώσεων για τη βαριά βιομηχανία.

Ο Ζανάρντι τόνισε ότι το πρόβλημα δεν είναι οι κινήσεις της Γερμανίας, αλλά η αδράνεια της Ρώμης, η οποία έχει καθυστερήσει επί μήνες να πραγματοποιήσει τις αναγκαίες ενέργειες.

Απαιτούμενες αλλαγές, αλλά χωρίς εφαρμογή

Η Ιταλία έχει ανακοινώσει σχέδιο με μειωμένες τιμές για τις επιχειρήσεις υψηλής ενεργειακής έντασης και το αναμόρφωσε μετά από παρατηρήσεις των Βρυξελλών ώστε να ευθυγραμμιστεί με τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων. Παρ’ όλα αυτά, το πρόγραμμα δεν έχει ακόμη τεθεί σε λειτουργία.

«Αν δεν υπάρξει άμεση δράση, το χάσμα ανταγωνιστικότητας κινδυνεύει να γίνει μη αναστρέψιμο», προειδοποιεί ο Ζανάρντι, σημειώνοντας ότι οι ιταλικές επιχειρήσεις πληρώνουν ήδη τα υψηλότερα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη.

Η αναλύτρια ενεργειακής πολιτικής Mary Polovtseva υποστήριξε ότι η Ιταλία σχεδίασε το πρόγραμμα πριν οριστικοποιηθούν οι κανόνες της ΕΕ, σε αντίθεση με τη Γερμανία που είχε στη διάθεσή της πιο ξεκάθαρες κατευθύνσεις. Έτσι, η Ρώμη αναγκάζεται σήμερα να «επιστρέψει στο μηδέν».

Οι ευθύνες της ΕΕ και τα διαφορετικά μέτρα για Γερμανία – Ιταλία

Σύμφωνα με τον Massimo Medugno της Assocarta, η Γερμανία εξασφάλισε ένα ευνοϊκό τριετές πλαίσιο στήριξης, ενώ η Ιταλία βρέθηκε αντιμέτωπη με καθυστερήσεις λόγω της παρέμβασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ανέβαλε την εφαρμογή του προγράμματος κατά έναν χρόνο.

Ο δικηγόρος Lorenzo Parola αποδίδει τις καθυστερήσεις αποκλειστικά στην Επιτροπή, υποστηρίζοντας ότι «η Γερμανία δεν αντιμετωπίζει τα ίδια εμπόδια».

Με τις χονδρικές τιμές ηλεκτρισμού στην Ιταλία να φθάνουν τα 116 €/MWh – τις υψηλότερες στην Ευρώπη – η χώρα μπορεί να προσφέρει μέσω του Energy Release μόνο 65 €/MWh, όταν η Γερμανία εξετάζει όριο στα 50 €/MWh.

Η Polovtseva εξηγεί ότι αυτό οφείλεται στις διαφορετικές δημοσιονομικές δυνατότητες των χωρών: «Η Γερμανία έχει περισσότερα διαθέσιμα κεφάλαια από την Ιταλία».

Η Γερμανία χαράζει αυτόνομη ενεργειακή στρατηγική

Η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι από τον Ιανουάριο του 2026 θα παρέχει σταθερή τιμή 50 €/MWh για τρία χρόνια σε βασικούς βιομηχανικούς κλάδους, όπως η χαρτοποιία, η χημική βιομηχανία, ο χάλυβας, το γυαλί και η αυτοκινητοβιομηχανία.

Κατά το ilsole24ore.com, η πρωτοβουλία αυτή προκαλεί έντονες αντιδράσεις σε χώρες όπως η Ιταλία, που δεν έχουν το ίδιο δημοσιονομικό περιθώριο, δημιουργώντας ανισορροπίες στην ενιαία αγορά της ΕΕ.

Το Ηνωμένο Βασίλειο ενισχύει επίσης τη βιομηχανία του

Εκτός ΕΕ, και το Ηνωμένο Βασίλειο υιοθετεί νέες παρεμβάσεις: από το 2026 η αποζημίωση Network Charging Compensation ανεβαίνει στο 90%, ενώ οι ενεργοβόρες βιομηχανίες θα απαλλάσσονται πλήρως από επιβαρύνσεις ΑΠΕ και αγοράς χωρητικότητας. Το νέο British Industrial Competitiveness Scheme στοχεύει στη μόνιμη μείωση του ενεργειακού κόστους έως το 2027.

Εντεινόμενη ανησυχία για την ανταγωνιστικότητα στην Ιταλία

Ο πρόεδρος της Assocarta, Lorenzo Poli, προειδοποιεί ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να μετατραπεί σε «ανταγωνιστικά κατακερματισμένο χώρο», όπου κράτη με περισσότερους πόρους μπορούν να επιδοτούν πιο γενναία τη βιομηχανία τους.

Παρόμοιες ανησυχίες εκφράζει και η Assofond, τονίζοντας ότι οι ιταλικές επιχειρήσεις πληρώνουν ήδη τις υψηλότερες τιμές ενέργειας, με σημαντικές επιπτώσεις στις επενδύσεις.

Ο Zanardi σημειώνει ότι η Ιταλία περιμένει ακόμη την εφαρμογή του Energy Release και των επιστροφών κόστους ETS — μέτρα που θα παρείχαν άμεση ανάσα.

Στον κλάδο της κεραμικής, ο Augusto Ciarrocchi της Confindustria Ceramica ζητά αναθεώρηση του ETS και εθνικές παρεμβάσεις για μείωση κόστους ενέργειας, ενώ ο κλάδος του γυαλιού, μέσω του Marco Ravasi (Assovetro), υποστηρίζει πως χωρίς δίκαιες τιμές ενέργειας, το ανταγωνιστικό χάσμα δεν μπορεί πλέον να καλυφθεί.

Η Federacciai, εκπροσωπώντας τον χάλυβα, κατηγορεί τις Βρυξέλλες ότι έθεσαν περιορισμούς στο ιταλικό Energy Release, καθυστερώντας ένα εργαλείο που δεν αποτελεί επιδότηση αλλά προκαταβολή. Ο πρόεδρος Antonio Gozzi ζητά «ενιαία ευρωπαϊκή τιμή ενέργειας και κοινό ταμείο για την αποανθρακοποίηση», προειδοποιώντας για «βαθιές ανισότητες» στην αγορά.

Καμπανάκι για ανταγωνιστικότητα και απανθρακοποίηση

Η ενεργειακή κρίση της Ευρώπης έχει διευρύνει το χάσμα κόστους με τους παγκόσμιους ανταγωνιστές και επιβραδύνει τις προσπάθειες εξηλεκτρισμού κατοικιών, μεταφορών και βαριάς βιομηχανίας.

Η τελευταία έκθεση Electricification Observer της Morningstar επισημαίνει ότι οι υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας πλήττουν τους τομείς των χημικών, του χάλυβα και άλλων παραδοσιακών τομέων, ενώ τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να υιοθετήσουν τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

Ο Tancrede Fulop, ανώτερος αναλυτής μετοχών στη Morningstar, δήλωσε: «Η Ευρώπη βρίσκεται σε δύσκολη θέση, καθώς η οικονομία της επωμίζεται μεγάλο μέρος του βάρους της απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα. Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας παραμένουν απαγορευτικά υψηλές, καθιστώντας τεχνολογίες όπως οι αντλίες θερμότητας μη προσιτές και υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα της ηπείρου έναντι της Κίνας και των ΗΠΑ».

Σημείωσε ότι μόνο το 23% της κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρώπη είναι σήμερα εξηλεκτρισμένο και προβλέπεται να φτάσει μόλις το 25% έως το 2030, πολύ κάτω από το 32% που απαιτείται για τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ.

Αυτό το έλλειμμα θα μπορούσε να αυξήσει την πίεση για την καθυστέρηση σημαντικών πολιτικών, όπως η σταδιακή κατάργηση των δωρεάν βιομηχανικών δικαιωμάτων άνθρακα το 2026 και η έναρξη της τιμολόγησης του άνθρακα για την οικιακή θέρμανση το 2027.

Τα επίπεδα εξηλεκτρισμού ποικίλλουν επίσης σημαντικά σε ολόκληρη την περιοχή.

Η Morningstar προβλέπει υποτονική αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά 1,1% ετησίως έως το 2030 στην ΕΕ, κάτω από το 1,4% που αναμένεται στις ΗΠΑ.

Η κατανάλωση μόλις που θα ξεπεράσει τα επίπεδα του 2019, υπονομεύοντας τις φιλοδοξίες για τόνωση της οικονομίας μέσω της ηλεκτροδότησης.

Τα κέντρα δεδομένων

Η Βόρεια Ευρώπη, η Γαλλία και η Ιβηρική Χερσόνησος αναμένεται να προσελκύσουν περισσότερα κέντρα δεδομένων και βιομηχανικά έργα απαλλαγής από τον άνθρακα, αν και μεγάλο μέρος αυτών φαίνεται να έχει ληφθεί υπόψη στις αγορές μετά τα ισχυρά κέρδη των ισπανικών εταιρειών κοινής ωφέλειας.

Η πρόβλεψη της Morningstar για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για το 2030 είναι 8% χαμηλότερη από την εκτίμηση των αναλυτών, λόγω των ακυρώσεων έργων πράσινου υδρογόνου και της αποβιομηχάνισης της Ευρώπης. Η παραγωγή χημικών προϊόντων στην ΕΕ αναμένεται να μειωθεί κατά 10% έως το 2030.

Η Morningstar αναμένει μόνο 0,6 μεγατόνους παραγωγής πράσινου υδρογόνου έως το 2030, πολύ κάτω από τον στόχο των 10 Mt της ΕΕ. Παρόλα αυτά, θεωρεί την Air Liquide ελκυστική.

Το ποσοστό ηλεκτροδότησης της Ευρώπης θα αυξηθεί μόνο στο 25% έως το 2030, επιτυγχάνοντας μείωση των εκπομπών κατά 43% από τα επίπεδα του 1990, κάτω από τον στόχο του 55% που έχει θέσει η ΕΕ.

Οι μεταφορές

Τα ηλεκτρικά οχήματα αναμένεται να φτάσουν το 45% των πωλήσεων αυτοκινήτων έως το 2030, αλλά η χρήση ενέργειας από τις μεταφορές θα γίνεται μόνο κατά 5% ηλεκτρικά, μειώνοντας τις συνολικές εκπομπές CO₂ μόνο κατά 5%.

Βασικά Συμπεράσματα

• Ο εξηλεκτρισμός στην ΕΕ και στις ΗΠΑ έχει παραμείνει στάσιμος στο χαμηλό επίπεδο του ~20% από το 2000, λόγω των μεταφορών και για τις δύο περιοχές, αλλά και της εκτίναξης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ. Αντιθέτως, στην Κίνα υπερδιπλασιάστηκε φτάνοντας το 27%, χάρη στην ισχυρή βιομηχανική ανάπτυξη και την αστικοποίηση.
• Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ και στις ΗΠΑ έχουν μειωθεί κατά 28% και 20% αντίστοιχα από το 2000, κυρίως λόγω της στροφής προς καθαρότερη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
• Αντιθέτως, οι εκπομπές CO₂ στην Κίνα εκτινάχθηκαν κατά 212%, λόγω της μεγάλης αύξησης στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα.
• Παρότι η έκθεση προβλέπει ότι τα αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα (BEVs) θα αντιπροσωπεύουν το 45% των πωλήσεων αυτοκινήτων στην Ευρώπη έως το 2030, ο εξηλεκτρισμός των μεταφορών θα αυξηθεί μόλις κατά 5% έως τότε, εξαιτίας της αδράνειας του υφιστάμενου στόλου κινητήρων εσωτερικής καύσης και της υψηλής αποδοτικότητας των BEVs.
• Η πρόσθετη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας λόγω των πωλήσεων ηλεκτρικών οχημάτων έως το 2030 θα φτάσει τις 74 TWh σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 2,8% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του 2023.
• Οι συνολικές εκπομπές CO₂ από τον τομέα των μεταφορών θα μειωθούν μόλις κατά 5% έως το 2030, εξαιτίας της αδράνειας του στόλου οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης.
• Προβλέπουν σύνθετο ετήσιο ρυθμό αύξησης (CAGR) 1,1% στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ την περίοδο 2024–2030, κάτω από το 1,4% που αναμένουμε στις ΗΠΑ, κυρίως λόγω χαμηλότερης ανάπτυξης των data centers.
• Ο εξηλεκτρισμός στην ΕΕ θα αυξηθεί από 23% το 2023 σε 25% το 2030, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Morningstar— επίπεδο πολύ χαμηλότερο από το 32% που θεωρείται αναγκαίο για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης της Ένωσης.
• Κατά συνέπεια, οι εκτιμήσεις δείχνουν μείωση των εκπομπών CO₂ κατά 41% μεταξύ 1990 και 2030, έναντι του στόχου 55% που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.