Σε καθοδική σπείρα κινδυνεύουν να βρεθούν οι οικονομίες που βγήκανε από το κομμουνιστικό καθεστώς πριν από περισσότερες από τρεις δεκαετίες, εάν οι ηλικιωμένοι ψηφοφόροι και οι πολιτικοί ηγέτες εμποδίσουν τις αλλαγές που απαιτούνται για να αντισταθμίσουν το πλήγμα στην ανάπτυξη από τη γήρανση του πληθυσμού, σύμφωνα με τις προειδοποιήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD).
Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί εμπόδιο για την οικονομική ανάπτυξη και κινητήρια δύναμη για την αύξηση του δημόσιου χρέους σε όλο τον κόσμο, αλλά είναι ιδιαίτερα έντονη σε μέρη της Ευρώπης που καθοδηγούνταν από κομμουνιστικά κόμματα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και τις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Σε πρόσφατη έκθεσή της, η EBRD κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η καθυστερημένη συνταξιοδότηση, η υψηλότερη μετανάστευση και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών για την ενίσχυση της παραγωγικότητας θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιστάθμιση μεγάλου μέρους του πλήγματος στην ανάπτυξη από τη συρρίκνωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας.
Ωστόσο, η αναπτυξιακή τράπεζα προειδοποίησε ότι η πολιτική υποστήριξη για αυτά τα μέτρα μπορεί να αποδειχθεί αδύναμη σε χώρες όπου οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ψηφοφόροι κυριαρχούν, τόσο επειδή αποτελούν μεγαλύτερο μερίδιο του συνολικού εκλογικού σώματος, όσο και επειδή είναι πιο πιθανό να ψηφίσουν από ότι οι νεότεροι.
«Υπάρχει αυτή η πιθανότητα για μια σπείρα όπου οι κοινωνίες γερνούν, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ψηφίζουν περισσότερο, οι ηγέτες είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία, επομένως ο πολιτικός διάλογος μετατοπίζεται προς τις προτιμήσεις των ηλικιωμένων, και αυτό δυσχεραίνει τυχόν μεταρρυθμίσεις στην ηλικία συνταξιοδότησης, δυσχεραίνει τις επενδύσεις στην εκπαίδευση, που είναι θεμέλιο για τη μελλοντική ανάπτυξη», διευκρίνισε στην Wall Street Journal η Μπεάτα Γιάβορτσικ, επικεφαλής οικονομολόγος της EBRD.
Η απειλή δεν περιορίζεται στην Ανατολική Ευρώπη
Αυτή η απειλή δεν περιορίζεται όμως στις πρώην κομμουνιστικές χώρες της Ευρώπης, καθώς ορισμένες άλλες – όπως το Ηνωμένο Βασίλειο – να εξετάζουν τη μείωση της ηλικίας ψήφου στα 16 έτη σε μια προσπάθεια «διόρθωσης των προκαταλήψεων ψήφου που σχετίζονται με την ηλικία», τόνισε η EBRD.
Τα ποσοστά γονιμότητας στις περισσότερες πρώην κομμουνιστικές χώρες είναι κάτω από τα 2,1 παιδιά ανά γυναίκα που θα εξασφάλιζαν έναν σταθερό πληθυσμό. Σε μέρη της κεντρικής Ευρώπης, το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 1,3 και 1,6 παιδιών.
Τα χαμηλά ποσοστά γονιμότητας οδήγησαν σε μείωση του αριθμού των ατόμων σε ηλικία εργασίας, στα οποία βασίζεται ένας αυξανόμενος αριθμός συνταξιούχων για τις συντάξεις τους. Λιγότεροι εργαζόμενοι σημαίνουν επίσης ότι η ετήσια αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος κατά κεφαλήν θα είναι χαμηλότερη κατά μέσο όρο κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2050, υπολογίζει η EBRD.
Αυτό συμφωνεί περίπου με τις εκτιμήσεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης για τις 38 κυρίως πλούσιες χώρες που είναι μέλη του. Ωστόσο, οι πρώην κομμουνιστικές χώρες θα βιώσουν αυτή την επιβράδυνση της ανάπτυξης σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο μέσου εισοδήματος από τα περισσότερα μέλη του ΟΟΣΑ.
Τι σημαίνει αυτό; «Γερνάνε πριν πλουτίσουν», δήλωσε η Γιάβορτσικ.
Υπάρχουν βήματα που μπορούν να ληφθούν για να αποτραπεί αυτή η επιβράδυνση της αύξησης του εισοδήματος. Η EBRD δήλωσε ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να υιοθετήσουν αναδιαρθρώσεις που αυξάνουν τη μετανάστευση, παρατείνουν τον εργασιακό βίο, αναδιαρθρώνουν τις συντάξεις και αξιοποιούν την τεχνολογική καινοτομία για την ενίσχυση της παραγωγικότητας, αν και καμία δεν θα ήταν επαρκής μεμονωμένα.
Η EBRD αναζητά τα αίτια
Ωστόσο, ο εντοπισμός των λύσεων μπορεί να αποδειχθεί πιο απλός από την εφαρμογή τους. Οι πολιτικές που υιοθετούνται από τις κυβερνήσεις στις παλαιότερες κοινωνίες αντικατοπτρίζουν τις προτιμήσεις των ηλικιωμένων ψηφοφόρων, οι οποίοι τείνουν να ευνοούν την πρόωρη συνταξιοδότηση, τις πιο γενναιόδωρες συντάξεις και είναι επιφυλακτικοί απέναντι στη μετανάστευση και την τεχνολογική καινοτομία.
Η αναπτυξιακή τράπεζα εκτιμά ότι πολλές μετακομμουνιστικές χώρες θα χρειαστούν ετήσιες εισροές άνω του 1% του υπάρχοντος πληθυσμού μόνο και μόνο για να διατηρήσουν τον τρέχοντα αριθμό εργαζομένων.
«Τα απαιτούμενα επίπεδα θα ήταν πολύ υψηλότερα από τα ιστορικά πρότυπα και πολύ μεγαλύτερα από αυτό που θα ήταν πολιτικά αποδεκτό», δήλωσε η Γιάβορτσικ.
Οι νέες τεχνολογίες, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, θα πρέπει να ενισχύσουν την παραγωγικότητα των υπόλοιπων εργαζομένων και να αναπληρώσουν μέρος του χαμένου εργατικού δυναμικού, αλλά όχι στο βαθμό που θα αντιστάθμιζε την δημογραφική επιβάρυνση στην ανάπτυξη.
Η EBRD δήλωσε ότι η κινητοποίηση των νεότερων ψηφοφόρων που τάσσονται υπέρ της «μεγαλύτερης ανάληψης κινδύνων» για την υποστήριξη της ανάπτυξης και των μεγαλύτερων επενδύσεων στην εκπαίδευση θα είναι το κλειδί για την εξασφάλιση των αλλαγών που απαιτούνται για την αποτροπή της καθοδικής πορείας.
«Μόνο όσοι είναι πρόθυμοι να υιοθετήσουν τολμηρές μεταρρυθμίσεις σήμερα και να φέρουν τους νεότερους ψηφοφόρους στη συζήτηση θα εξασφαλίσουν κοινή ευημερία για τις επόμενες γενιές», δήλωσε η Γιάβορτσικ.
