Λειψυδρία: Συναγερμός για το νερό στην Αττική

Λευκός καπνός βγήκε από τη χθεσινή σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) με ζητούμενο τη κήρυξη της Αττικής σε κατάσταση λειψυδρίας.

Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές της Αρχής, έπειτα από μαραθώνια σύσκεψη άνω των πέντε ωρών, ο πρόεδρός της κ. Κωνσταντίνος Τσιμάρας και τα δύο μέλη του Κλάδου Υδάτων κ.κ. Πρόδρομος Βλάμης και Βασίλης Δεδούσης αποφάσισαν να αποστείλουν στον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σταύρο Παπασταύρου, ο οποίος θα λάβει και την τελική απόφαση, τη θετική τους γνωμοδότηση. Την κήρυξη της Αττικής σε κατάσταση λειψυδρίας είχε ζητήσει με επιστολή της η ΕΥΔΑΠ.

Η ξηρασία έχει αξιοσημείωτα μεγάλη διάρκεια, και δικαιολογεί πλήρως την αυξημένη ανησυχία από πλευράς ΕΥΔΑΠ

Η γνωμοδότηση για τη λειψυδρία

Τα μέλη της Αρχής, εκτός από τα στοιχεία που είχε παραθέσει η επιχείρηση, εξέτασαν και το γνωμοδοτικό σημείωμα του καθηγητή του Τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) κ. Χρήστου Μακρόπουλου.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στη γνωμοδότησή του ο καθηγητής επιβεβαίωνε ότι η περιοχή ευθύνης της ΕΥΔΑΠ, ήτοι το λεκανοπέδιο Αττικής, βρίσκεται σε παρατεταμένη περίοδο ξηρασίας, συγκρίσιμη μάλιστα με τη μεγάλη κρίση του 1988-1994, με ιδιαίτερη επιδείνωση στη λεκάνη του Ευήνου.

Σε κάθε περίπτωση, η ξηρασία έχει αξιοσημείωτα μεγάλη διάρκεια, και δικαιολογεί πλήρως την αυξημένη ανησυχία από πλευράς ΕΥΔΑΠ. Όπως επισημαίνεται προς την Αρχή, ο κίνδυνος λειψυδρίας για τα επόμενα 2 με 5 χρόνια είναι ορατός και δικαιολογεί αυξημένη ανησυχία, επαγρύπνηση και επίσπευση δράσεων θωράκισης του υδροσυστήματος – αλλά όχι πανικό.

Ανάγκη για περισσότερα έργα αποθήκευσης νερού

Μάλιστα, τονίζεται ότι η ήδη εμφανής κλιματική μεταβλητότητα —που σύμφωνα με τα επικρατέστερα σενάρια κλιματικής αλλαγής πιθανόν θα ενισχυθεί— δείχνει ότι η χώρα χρειάζεται περισσότερα και μεγαλύτερα έργα αποθήκευσης νερού που να ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες απαιτήσεις διαχείρισης των υδατικών πόρων.

Πάντως, ο καθηγητής αφήνει και μια χαραμάδα αισιοδοξίας καθώς οι βροχοπτώσεις του Οκτωβρίου και των πρώτων εβδομάδων του Νοεμβρίου, ανά τη χώρα, εμφανίζουν αισθητά βελτιωμένη εικόνα συγκριτικά με τα έτη 2022–2024. Υπό αυτό το δεδομένο, προτείνεται στενή παρακολούθηση της κατάστασης και τακτική επανεκτίμηση της πορείας του τρέχοντος υδρολογικού έτους. Σε κάθε περίπτωση, δεν αναιρείται η ανάγκη για άμεσα μέτρα.

Ελλείμματα υδάτων

Η κατάσταση για την Αττική γίνεται ακόμη πιο εμφανής εάν αποτυπωθεί με τη σκληρή γλώσσα των αριθμών.

Η υδρευτική και αρδευτική ζήτηση που καλείται να υποστηρίξει το εξωτερικού υδροσύστημα (ΕΥΣ) της Αθήνας είναι περίπου 465 hm3/έτος. Από αυτά, η τρέχουσα υδρευτική ζήτηση της Αθήνας είναι γύρω στα 405 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίων (hm3/έτος). Το αν θα προκύψουν ελλείμματα ύδρευσης στην Αθήνα τα επόμενα 3-5 έτη ή το μέγεθός τους αποτελεί ζητούμενο για τους επιστήμονες.

Κάνουν όμως στατιστικές εκτιμήσεις, βάσει σεναρίων πιθανής εξέλιξης των εισροών και της ζήτησης νερού. Έτσι, συμπεραίνεται ότι δεν αποκλείεται μια μικρή πιθανότητα εμφάνισης ελλειμμάτων μεταξύ 20 και 30 hm³/έτος, μια ποσότητα που αντιστοιχεί στη ζήτηση της Αθήνας για έναν μήνα.

Αξίζει να επισημανθεί ότι ακόμη και ελλείμματα της τάξης των 30 hm³ ανά έτος, αν και αποτελούν σχετικά μικρό ποσοστό της συνολικής ζήτησης, θα μπορούσαν να επιβάλουν περιορισμούς στη διανομή νερού, ακόμη και πλήρων διακοπών για ορισμένες ώρες της ημέρας – υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα ήταν δυνατή η κάλυψή τους μέσω της διαχείρισης της ζήτησης ή με ενεργοποίηση εναλλακτικών πηγών υδροδότησης.

Θετικές οι δράσεις της ΕΥΔΑΠ

Στη γνωμοδότησή του το ΕΜΠ, σύμφωνα με πληροφορίες, κρίνει ορθές τις έως σήμερα κινήσεις της ΕΥΔΑΠ (μείωση οικολογικής παροχής Ευήνου, εντατική λειτουργία της Υλίκης, ενεργοποίηση νέων γεωτρήσεων) και εισηγείται τη συνέχισή τους.

Tο ΕΜΠ τονίζει την ανάγκη εκτεταμένης αναβάθμισης του Υδραγωγείου Μόρνου,

Προτείνει επίσης πρόσθετα βραχυπρόθεσμα μέτρα, (π.χ. διερεύνηση μεγαλύτερων αντλήσεων από Υλίκη, αξιοποίηση των εφεδρικών γεωτρήσεων Βασιλικών-Παρορίου, χρήση πλωτών αντλιοστασίων στον Μόρνο κλπ.).

Ανάγκη στοχευμένων βραχυπρόθεσμων μέτρων

Αν απαιτηθεί, προτείνεται να εξεταστεί από το Δημόσιο η προοπτική προσωρινής διακοπής παροχής αρδευτικού νερού, συνοδευόμενη από μεγάλες αποζημιώσεις για τους αγρότες. Οι ανάγκες σε αρδευτικό νερό που παρέχονται από το σύστημα της Αθήνας κατά μήκος του καναλιού του Μόρνου υπολογίζονται σε περίπου 30 hm3/έτος.

Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του καθηγητή κ. Χρήστου Μακρόπουλου προς τη ΡΑΑΕΥ, πρωτοβουλίες για τη μείωση της κατανάλωσης των νοικοκυριών στην Αττική (όπως ενημερωτικές καμπάνιες αντίστοιχες με εκείνες της περιόδου 1988–1994) δεν αναμένεται να έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο.

Αυτό οφείλεται στο ότι η ειδική κατανάλωση, ιδίως στους μεγάλους δήμους του Λεκανοπεδίου, βρίσκεται ήδη σε σχετικά χαμηλά επίπεδα (περίπου 100 λίτρα ανά κάτοικο ημερησίως). Για αυτό απαιτούνται στοχευμένα μέτρα που να εστιάζουν κυρίως στον περιορισμό εξωτερικών χρήσεων νερού που δεν είναι αναγκαίες (πότισμα κήπων, πισίνες κλπ).

Μεσοπρόθεσμα μέτρα εντός 2-5 ετών

Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, το ΕΜΠ τονίζει την ανάγκη εκτεταμένης αναβάθμισης του Υδραγωγείου Μόρνου, με επείγουσες διαδικασίες, ώστε να μειωθούν απώλειες 10% που σήμερα οδηγούν σε απώλειες περίπου 50 hm3/έτος και αύξηση της παροχετευτικότητας.

Θεωρεί επίσης σημαντική την επιτάχυνση έργων επαναχρησιμοποίησης νερού, συμπεριλαμβανομένων λύσεων για την Ψυττάλεια, καθώς και συνέχιση των έργων μείωσης απωλειών στο εσωτερικό δίκτυο, αν και οι σημερινές διαρροές που φτάνουν το 15% θεωρούνται αντίστοιχες του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Για τα μακροπρόθεσμα έργα – όπως ο «Εύρυτος», δηλαδή η μερική εκτροπή των Κρικελιώτη και Καρπενησιώτη προς τον Εύηνο, οι αφαλατώσεις κ.ά. – κρίνεται ότι αποτελούν, κατ’ αρχάς, τεχνικά εφικτές παρεμβάσεις. Παράλληλα, εκτιμάται ότι πρέπει να μελετηθούν και έργα αναβάθμισης των αρδευτικών δικτύων και εκσυγχρονισμού των μεθόδων άρδευσης στη λεκάνη του Βοιωτικού Κηφισού, που αποτελεί τον βασικό τροφοδότη της Υλίκης.

Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του ΕΜΠ προς τη ΡΑΑΕΥ, για όλα τα έργα (βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα), απαιτείται μια συνολική τεχνοοικονομική μελέτη σκοπιμότητας-βιωσιμότητας από το Δημόσιο και την ΕΥΔΑΠ.