Οι συνομιλίες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία που έλαβαν χώρα τον περασμένο μήνα στο Μαϊάμι Μπιτς ανάμεσα σε τρεις ισχυρούς επιχειρηματίες φαινομενικά αφορούσαν τον οδικό χάρτη της ειρήνης.
Ωστόσο οι συνομιλητές κατ΄ιδία σχεδίαζαν πώς η ρωσική οικονομία των 2 τρισ. δολαρίων βγει από το ψυγείο με τις αμερικανικές επιχειρήσεις να παίρνουν τη μερίδα του λέοντος αφήνοντας πίσω τις ευρωπαϊκές, σύμφωνα με έρευνα της Wall Street Journal, που επικαλείται ανώνυμες πηγές.
Στο παραθαλάσσιο κτήμα του, ο δισεκατομμυριούχος εργολάβος που έγινε ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, φιλοξενούσε τον Κίριλ Ντμίτριεφ, επικεφαλής του κρατικού επενδυτικού ταμείου της Ρωσίας και τον επιλεγμένο διαπραγματευτή του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος είχε διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό το έγγραφο που εξέταζαν. Ο Τζάρεντ Κούσνερ, γαμπρός του προέδρου, είχε φτάσει από το κοντινό του σπίτι που βρίσκεται σε ένα νησί γνωστό ως «Καταφύγιο Δισεκατομμυριούχων».
Το σχέδιο Ντμίτριεφ
Ο Ντμίτριεφ, απόφοιτος της Goldman Sachs, προωθούσε ένα σχέδιο σύμφωνα με το οποίο αμερικανικές εταιρείες θα αξιοποιήσουν τα περίπου 300 δισεκ. δολάρια των περιουσιακών στοιχείων της ρωσικής κεντρικής τράπεζας, που είχαν παγώσει στην Ευρώπη, για επενδυτικά έργα μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας και για την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
Αμερικανικές και ρωσικές εταιρείες θα μπορούσαν να συνεργαστούν για την εκμετάλλευση του τεράστιου ορυκτού πλούτου στην Αρκτική. Δεν υπήρχαν όρια σε ό,τι μπορούσαν να επιτύχουν δύο μακροχρόνιοι αντίπαλοι, υποστήριζε ο Ντμίτριεφ εδώ και μήνες: Οι ανταγωνιστικές διαστημικές βιομηχανίες τους, που συναγωνίζονταν η μία την άλλη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, θα μπορούσαν ακόμη και να πραγματοποιήσουν μια κοινή αποστολή στον Άρη με την SpaceX του Ίλον Μασκ.
Για το Κρεμλίνο, οι συνομιλίες στο Μαϊάμι ήταν το αποκορύφωμα μιας στρατηγικής, που εκπονήθηκε πριν από την ορκωμοσία του Τραμπ, για να παρακάμψει τον παραδοσιακό μηχανισμό εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ και να πείσει την κυβέρνηση να δει τη Ρωσία όχι ως στρατιωτική απειλή αλλά ως μια χώρα με άφθονες ευκαιρίες, σύμφωνα με δυτικούς αξιωματούχους ασφαλείας.
Προσφέροντας συμφωνίες πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για σπάνιες γαίες και ενέργεια, η Μόσχα θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τον οικονομικό χάρτη της Ευρώπης ενώ παράλληλα θα δημιουργούσε ρήγμα μεταξύ της Αμερικής και των παραδοσιακών συμμάχων της.
Οι δύο Αμερικανοί επιχειρηματίες συμφωνούν με την μακροχρόνια προσέγγιση του Προέδρου Τραμπ στη γεωπολιτική. Αν γενιές διπλωματών έβλεπαν τις μετασοβιετικές προκλήσεις της Ανατολικής Ευρώπης ως έναν γόρδιο δεσμό που έπρεπε να ξετυλιχθεί με κόπο, ο πρόεδρος οραματιζόταν μια εύκολη λύση: Τα σύνορα έχουν λιγότερη σημασία από τις επιχειρήσεις.
Τη δεκαετία του 1980, είχε προσφερθεί να διαπραγματευτεί προσωπικά ένα γρήγορο τέλος στον Ψυχρό Πόλεμο, ενώ παράλληλα έχτιζε αυτό που είπε στους σοβιετικούς διπλωμάτες ότι θα ήταν ένας Πύργος Τραμπ απέναντι από το Κρεμλίνο, με το κομμουνιστικό τους καθεστώς ως επιχειρηματικό εταίρο.
«Η Ρωσία έχει τόσους πολλούς τεράστιους πόρους, τεράστιες εκτάσεις γης» εξηγεί ο Γουίτκοφ στην Wall Street Journal, περιγράφοντας εκτενώς τις ελπίδες του ότι η Ρωσία, η Ουκρανία και η Αμερική θα γίνονταν όλες επιχειρηματικοί εταίροι. «Αν κάνουμε όλα αυτά, και όλοι ευημερούν και αποτελούν μέρος αυτού, και υπάρχει θετικό για όλους, αυτό φυσικά θα αποτελέσει ένα προπύργιο ενάντια σε μελλοντικές συγκρούσεις εκεί. Επειδή όλοι ευημερούν».
Η αντίδραση των Ευρωπαίων
Όταν διέρρευσε η εκδοχή του σχεδίου των 28 σημείων νωρίτερα αυτόν τον μήνα προκάλεσε διαμαρτυρίες. Ευρώπη και Ουκρανία έσπευσαν να τονίσουν ότι αφορούσε τα σημεία Ρωσικού ενδιαφέροντος παραβιάζοντας σχεδόν όλες τις κόκκινες γραμμές του Κιέβου. Επιπλέον ανησυχούν ότι η Ρωσία μετά τη βίαιη αναδιαμόρφωση των ευρωπαϊκών συνόρων ανταμείβεται με εμπορικές ευκαιρίες.
Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του πρωθυπουργού της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ : «Ξέρουμε ότι δεν πρόκειται για ειρήνη. Πρόκειται για επιχειρήσεις».
Στο Λευκό Οίκο επιχειρήσεις και γεωπολιτική συμπλέουν σε μια ζώνη που δεν θεωρείται γκρίζα. Βασικοί σύμβουλοι του Τραμπ βλέπουν στη μεταπολεμική Ρωσία ευκαιρίες για τις αμερικανικές επιχειρήσεις που μπορούν να γίνουν οι εμπορικοί εγγυητές της ειρήνης. Η Ρωσία σε συνομιλίες με τους Γουίτκοφ και Κούσνερ έχει ξεκαθαρίσει ότι θα προτιμούσε να παρέμβουν αμερικανικές επιχειρήσεις, όχι αντίπαλοι από ευρωπαϊκά κράτη, των οποίων οι ηγέτες έχουν «πει πολλές ανοησίες» για τις ειρηνευτικές προσπάθειες.
Οι προθέσεις του Πούτιν
Ωστόσο η ιστορία θα δείξει αν ο Πούτιν υιοθέτησε αυτή την προσέγγιση για να βάλει τίτλους τέλους στον πόλεμο ή ως τέχνασμα για να κατευνάσει τις ΗΠΑ, παρατείνοντας παράλληλα μια σύγκρουση που πιστεύει ότι είναι η θέση του στην ιστορία για να κερδίσει αργά, αναπόφευκτα.
Σημάδι των προθέσεων μπορεί να είναι ότι μερικοί από τους πιο έμπιστους φίλους του, δισεκατομμυριούχοι που έχουν υποστεί κυρώσεις, οι Γκενάντι Τιμτσένκο, Γιούρι Κοβάλτσουκ και οι αδελφοί Ρότενμπεργκ, Μπόρις και Αρκάντι, έχουν στείλει εκπροσώπους για να συναντηθούν κρυφά με αμερικανικές εταιρείες για να διερευνήσουν συμφωνίες εξόρυξης σπάνιων γαιών και ενέργειας, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν τις συναντήσεις και Ευρωπαίους αξιωματούχους ασφαλείας. Αυτό περιλαμβάνει την αναβίωση του γιγαντιαίου αγωγού Nord Stream, ο οποίος σαμποτάρεται από Ουκρανούς τακτικούς δύτες και υπό κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Νωρίτερα φέτος, η Exxon Mobil συναντήθηκε με τη μεγαλύτερη κρατική ενεργειακή εταιρεία της Ρωσίας, τη Rosneft, για να συζητήσουν την επιστροφή στο τεράστιο έργο φυσικού αερίου Σαχαλίνης, εάν η Μόσχα και η Ουάσινγκτον δώσουν το πράσινο φως.
Οι επιδιώξεις των επιχειρηματιών
Επίσης μια ομάδα επιχειρηματιών κοντά στην κυβέρνηση Τραμπ επιδιώκει να τοποθετηθεί ως νέοι οικονομικοί δεσμοί μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας.
Ο Gentry Beach, φίλος από το κολέγιο του Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ και δωρητής της προεκλογικής εκστρατείας του πατέρα του, βρίσκεται σε συνομιλίες για την απόκτηση μεριδίου σε ένα ρωσικό έργο φυσικού αερίου στην Αρκτική, εάν αυτό απαλλαγεί από τις κυρώσεις. Ένας άλλος δωρητής του Τραμπ, ο Stephen P. Lynch, πλήρωσε 600.000 δολάρια φέτος σε λομπίστα κοντά στον Τραμπ Τζούνιορ, ο οποίος τον βοηθά να επιδιώξει άδεια από το Υπουργείο Οικονομικών για να αγοράσει τον αγωγό Nord Stream 2 από μια ρωσική κρατική εταιρεία.
Ωστόσο δεν υπάρχουν στοιχεία ότι ο Γουίτκοφ, ο Λευκός Οίκος ή ο Κούσνερ γνωρίζουν για αυτές τις προσπάθειες ή τις συντονίζουν. Ένα άτομο που γνωρίζει τη σκέψη του Γουίτκοφ είπε ότι ο απεσταλμένος είναι βέβαιος ότι οποιαδήποτε διευθέτηση με τη Ρωσία θα ωφελήσει την Αμερική γενικά, όχι μόνο μια μερίδα επενδυτών.
Ο Γουίτκοφ , ο οποίος δεν έχει ταξιδέψει στην Ουκρανία φέτος, πρόκειται να επισκεφθεί τη Ρωσία για έκτη φορά την επόμενη εβδομάδα και θα συναντηθεί ξανά με τον Πούτιν. Επέμεινε ότι δεν παίζει με το φαβορί. «Οι Ουκρανοί έχουν πολεμήσει ηρωικά για την ανεξαρτησία τους», είπε, ο οποίος προσπάθησε να εμπνεύσει Ουκρανούς αξιωματούχους με την ιδέα των στρατιωτών να αφοπλίζονται για να κερδίζουν μισθούς κλίμακας Silicon Valley που λειτουργούν αμερικανικά κέντρα δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης. «Είναι πλέον καιρός να εδραιώσουμε όσα έχουν επιτύχει μέσω της διπλωματίας» είπε.
«Η κυβέρνηση Τραμπ έχει συγκεντρώσει στοιχεία τόσο από τους Ουκρανούς όσο και από τους Ρώσους για να διαμορφώσει μια ειρηνευτική συμφωνία που μπορεί να σταματήσει τις δολοφονίες και να τερματίσει αυτόν τον πόλεμο» δήλωσε η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Άννα Κέλι. «Όπως είπε ο Πρόεδρος, η ομάδα εθνικής ασφαλείας του έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο την περασμένη εβδομάδα και η συμφωνία θα συνεχίσει να βελτιώνεται μετά από συνομιλίες με αξιωματούχους και από τις δύο πλευρές».
Αξιωματούχος της κυβέρνησης δήλωσε ότι ο Κούσνερ και ο Γουίτκοφ συναντήθηκαν επίσης με τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας της Ουκρανίας, Ρουστέμ Ούμεροφ, στο Μαϊάμι και μίλησαν με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ο αξιωματούχος είπε ότι ενώ ο Τραμπ «έχει κάνει πολλά νέα, σημαντικά πράγματα σχετικά με τα οικονομικά κίνητρα», αυτός και η ομάδα του έχουν επίσης επικεντρωθεί στις «γεωπολιτικές και στρατιωτικές πραγματικότητες».
Για να κατανοήσει την ιστορία πίσω από τις διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με τη Ρωσία, η Wall Street Journal μίλησε με δεκάδες αξιωματούχους, διπλωμάτες και πρώην και νυν αξιωματικούς πληροφοριών από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Ευρώπη, καθώς και με Αμερικανούς λομπίστες και επενδυτές κοντά στην κυβέρνηση.
Η εικόνα που προκύπτει είναι μια αξιοσημείωτη ιστορία επιχειρηματικών ηγετών που εργάζονται εκτός των παραδοσιακών γραμμών διπλωματίας για να εδραιώσουν μια ειρηνευτική συμφωνία με επιχειρηματικές συμφωνίες.
Ένας επισκέπτης από τη Μόσχα
Ο Γουίτκοφ είχε μόλις λίγες εβδομάδες στη νέα του θέση ως διαπραγματευτής του Προέδρου Τραμπ για τη Ρωσία και την Ουκρανία, όταν το γραφείο του ζήτησε από το υπουργείο Οικονομικών βοήθεια για να επιτρέψει σε έναν Ρώσο επιχειρηματία που έχει υποστεί κυρώσεις να επισκεφθεί την Ουάσινγκτον.
Ο Κιρίλ Ντιμίτριεφ, επενδυτικός τραπεζίτης με πτυχία από το Χάρβαρντ και το Στάνφορντ, μιλούσε την προτιμώμενη γλώσσα του Γουίτκοφ: επιχειρηματικά. Τον προσκάλεσε στη Μόσχα τον Φεβρουάριο και τον συνόδευσε σε μια τρίωρη συνάντηση με τον Πούτιν για να συζητήσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αλλά ήταν persona non grata στις ΗΠΑ, μπλοκαρισμένος από το υπουργείο Οικονομικών το 2022 για τον ρόλο του στην ηγεσία του Κρατικού Ταμείου Πλούτου της χώρας του, το οποίο χαρακτήρισε «μαύρο ταμείο για τον Βλαντιμίρ Πούτιν».
Ο Τραμπ είχε πει στον Γουίτκοφ ότι ήθελε να τελειώσει ο πόλεμος και η κυβέρνηση ήταν πρόθυμη να αναλάβει το ρίσκο να καλωσορίσει τον απεσταλμένο του Πούτιν στην Ουάσινγκτον. Ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ αν και είχε ερωτήσεις τελικά ενέκρινε το αίτημα.
Ο Ντμίτριεφ έφτασε στον Λευκό Οίκο στις 2 Απριλίου και παρουσίασε μια λίστα με επιχειρηματικά έργα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που θα μπορούσαν να επιδιώξουν από κοινού οι δύο κυβερνήσεις. Κάποια στιγμή, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο είπε στον Ντμίτριεφ ότι ο Πούτιν έπρεπε να αποδείξει ότι εννοεί σοβαρά το θέμα της ειρήνης.
Τον Απρίλιο, ο Ντμίτριεφ καλωσόρισε τον Γουίτκοφ στην προεδρική βιβλιοθήκη της Αγίας Πετρούπολης για μια ακόμη τρίωρη συνάντηση με τον Πούτιν. Ο Γουίτκοφ κράτησε τις δικές του σημειώσεις, βασιζόμενος σε έναν μεταφραστή του Κρεμλίνου, και στη συνέχεια ενημέρωσε τον Λευκό Οίκο από την Πρεσβεία των ΗΠΑ. Τον ίδιο μήνα, οι Ευρωπαίοι σύμβουλοι εθνικής ασφάλειας σχεδίαζαν να συναντήσουν τον Γουίτκοφ στο Λονδίνο για να τον ενσωματώσουν στην ειρηνευτική διαδικασία.
Αλλά ήταν απασχολημένος με το άλλο του χαρτοφυλάκιο, διαπραγματευόμενος την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και δεν μπόρεσε να παραστεί ενώ θεωρούσε δυσκίνητη τη διαδικασία να συνομιλεί τηλεφωνικά μέσω της ασφαλούς σταθερής γραμμής που χρησιμοποιούν οι αρχηγοί κρατών της Ευρώπης.
Ο Ντμίτριεφ και ο Γουίτκοφ εν τω μεταξύ συνομιλούσαν τακτικά τηλεφωνικά για ολοένα και πιο φιλόδοξες προτάσεις. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία συζητούσαν σημαντικές συμφωνίες για την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου και τις μεταφορές στην Αρκτική, δήλωσε ο Ντμίτριεφ στην εφημερίδα Journal. «Πιστεύουμε ότι οι ΗΠΑ και η Ρωσία μπορούν να συνεργαστούν ουσιαστικά σε όλα στην Αρκτική», είπε. «Εάν βρεθεί λύση στην Ουκρανία, η οικονομική συνεργασία των ΗΠΑ μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο για τη σχέση μας στο μέλλον».
Οι επιχειρήσεις παίρνουν θέσεις
Αμερικανοί και Ρώσοι επιχειρηματικοί παρέμεινα στο παρασκήνιο αναμένοντας τις συνομιλίες Γούιτκοφ και Ντιμίτριεφ.
Σε μυστικές συνομιλίες, ο ανώτερος αντιπρόεδρος της Exxon Mobil, Neil Chapman, συναντήθηκε με τον επικεφαλής της Rosneft, Igor Sechin, πρώην ιδιωτικό γραμματέα του Πούτιν, στην πρωτεύουσα του Κατάρ, Ντόχα, για να συζητήσουν την επιστροφή της Exxon στο τεράστιο έργο Sakhalin, μια επένδυση που ακινητοποιήθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.
Η Exxon, ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής Todd Boehly και άλλοι έχουν διερευνήσει την αγορά περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν στην Lukoil, τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις στην Lukoil τον Οκτώβριο για να αυξήσουν την πίεση στη Μόσχα, ωθώντας την εταιρεία να θέσει προς πώληση τα περιουσιακά της στοιχεία στο εξωτερικό. Η Elliott Investment Management σκόπευε να αγοράσει μερίδιο σε έναν αγωγό που μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη.
Πιο πρόσφατα, οι επιχειρηματίες που συνδέονται με το Κρεμλίνο, Timchenko, Kovalchuk και Rotenberg προσφέρουν στους Αμερικανούς ομολόγους τους παραχωρήσεις φυσικού αερίου στη Θάλασσα του Οχότσκ, καθώς και ενδεχομένως σε τέσσερις άλλες τοποθεσίες, σύμφωνα με έναν Ευρωπαίο αξιωματούχο ασφαλείας και ένα άτομο που γνωρίζει τις συνομιλίες. Η Ρωσία έχει επίσης αναφέρει ευκαιρίες εξόρυξης σπάνιων γαιών κοντά στα τεράστια ορυχεία νικελίου του Νόριλσκ και σε έως και έξι άλλες τοποθεσίες στη Σιβηρία που παραμένουν ανεκμετάλλευτες, ανέφεραν οι πηγές.
Στα τέλη Ιουλίου, ο Ντμίτρι Μπακάνοφ, επικεφαλής της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας Roscosmos, επισκέφθηκε το Διαστημικό Κέντρο Λίντον Μπ. Τζόνσον της NASA στο Χιούστον, η πρώτη τέτοια επίσκεψη από το 2018, καθώς και τις εγκαταστάσεις κατασκευής διαστημοπλοίων της Boeing και της SpaceX.
Ο δρόμος προς το Μαϊάμι
Τα πιόνια του σκακιού μετακινούνταν στις θέσεις τους. Αλλά όλα εξαρτώνταν, σε κάποιο βαθμό, από το αν ο Γουίτκοφ θα μπορούσε να ξεκλειδώσει τη σύγκρουση που ο προϊστάμενός του είχε υποσχεθεί κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας να επιλύσει σε μία μόνο μέρα.
Τον Οκτώβριο, ο Πρόεδρος Ζελένσκι πέταξε στην Ουάσινγκτον, ελπίζοντας να εξασφαλίσει πυραύλους κρουζ Tomahawk μεγάλης εμβέλειας, αμερικανικής κατασκευής. Ο στρατός του ήθελε να παραλύσει τα ρωσικά διυλιστήρια, πιέζοντας τη Μόσχα να διαπραγματευτεί με καλύτερους όρους.
Μέχρι την άφιξη του ο Τραμπ είχε μιλήσει με τον Πούτιν μια μέρα νωρίτερα και αποφάσισε να μην προσφέρει τους Tomahawks. Αντ’ αυτού, ο Γουίτκοφ ενθάρρυνε Ουκρανούς αξιωματούχους να δοκιμάσουν μια άλλη τακτική. Τι καλό θα έκανε μια χούφτα πυραύλους; Αντ’ αυτού, ενθάρρυνε την Ουκρανία να ζητήσει από τον Τραμπ μια 10ετή απαλλαγή από τους δασμούς. Αυτό θα ενίσχυε την οικονομία τους, είπε.
«Εργάζομαι στον τομέα της διευθέτησης συμφωνιών. Γι’ αυτό είμαι εδώ», δήλωσε στην Journal. «Συνεχίζουμε να χτυπάμε την πόρτα και να σκεφτόμαστε ιδέες».
