Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επαναβεβαίωσε ότι η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας–Κύπρου μέσω του Great Sea Interconnector παραμένει στρατηγική προτεραιότητα, όμως δεν προτίθεται να προχωρήσει σε νέα ανάλυση κόστους–οφέλους ούτε να δώσει στη δημοσιότητα μελέτη βιωσιμότητας, παρά το αυξανόμενο κόστος και τα χρηματοδοτικά κενά.
Την ίδια ώρα, Αθήνα και Λευκωσία επανεξετάζουν τις επιλογές τους, σε ένα έργο που βρίσκεται σε μετέωρη φάση λόγω υπερβάσεων κόστους, αβεβαιότητας γύρω από τα οφέλη για τους καταναλωτές και γεωπολιτικών πιέσεων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η απάντηση της Κομισιόν σε ερώτηση ευρωβουλευτή
Σε ερώτησή του ο ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ και του ΕΛΚ, Μιχάλης Χατζηπαντέλας, ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να τοποθετηθεί εκ νέου για τον Great Sea Interconnector, υπό το φως των καθυστερήσεων στην υλοποίηση της διασύνδεσης Ελλάδας–Κύπρου, παρότι το έργο είναι ενταγμένο στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος και χρηματοδοτείται από την ΕΕ.
Ρώτησε αν η Κομισιόν σκοπεύει να προχωρήσει σε επικαιροποιημένη ανάλυση κόστους–οφέλους και να δημοσιεύσει μελέτη βιωσιμότητας, δεδομένης της εκτίναξης του κόστους, των χρηματοδοτικών κενών και των γεωπολιτικών εμποδίων, αλλά και να υποδείξει εναλλακτικές λύσεις για την κατασκευή και βιώσιμη λειτουργία της γραμμής.
Στην απάντησή του, ο Επίτροπος Ενέργειας και Στέγασης, Κάντρι Σίμσον Γιόργκενσεν, διευκρίνισε ότι η ανάλυση κόστους–οφέλους διενεργείται στο στάδιο που ένα έργο αιτείται καθεστώς Έργου Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI), κάτι που έχει ήδη συμβεί για τον GSI, και ότι η έγκρισή του ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος συνιστά αναγνώριση πως τα οφέλη υπερτερούν του κόστους.
Ως προς τη δημοσιοποίηση ανάλυσης βιωσιμότητας, υπογράμμισε ότι τέτοιες μελέτες μπορεί να περιέχουν εμπιστευτικά στοιχεία και δεν δημοσιεύονται, αφήνοντας ουσιαστικά κλειστό το παράθυρο για επιπλέον διαφάνεια προς την αγορά και τους πολίτες.
Κόστος, καθυστερήσεις και αβεβαιότητα
Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά της η κυπριακή εφημερίδα Φιλελεύθερος, ο Γιόργκενσεν χαρακτήρισε «σύνηθες» τα έργα PCI να αντιμετωπίζουν υψηλότερο από το αναμενόμενο κόστος, ειδικά μετά τα τελευταία χρόνια διαταραχών στις εφοδιαστικές αλυσίδες και έντασης των γεωπολιτικών κινδύνων. Παράλληλα, σημείωσε ότι τα οφέλη των έργων αυτών έχουν ενισχυθεί, τόσο για την ασφάλεια εφοδιασμού όσο και για τη δυνατότητα απορρόφησης περισσότερης ενέργειας από ΑΠΕ, κάτι που για την Κύπρο σημαίνει έξοδο από την πλήρη ηλεκτρική απομόνωση.
Στην πράξη, όπως αναφέρουν ξένα δημοσιεύματα, η διασύνδεση Ελλάδας–Κύπρου βρίσκεται σε δύσκολη φάση: το συνολικό κόστος του GSI έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω, με εκτιμήσεις να ανεβάζουν τον λογαριασμό από περίπου 1,9 δισ. ευρώ σε επίπεδα άνω των 3 δισ. ευρώ, ενώ παραμένει σημαντικό χρηματοδοτικό κενό παρά τη συνδρομή 657 εκατ. ευρώ από τον μηχανισμό CEF (Connecting Europe Facility) και πόρους από το κυπριακό Σχέδιο Ανάκαμψης.
Η απόρριψη δανείου από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και οι ενστάσεις της Λευκωσίας ως προς το κατά πόσο το έργο θα μειώσει πραγματικά τους λογαριασμούς των Κυπρίων καταναλωτών ενίσχυσαν τις φωνές που θεωρούν ότι το πρότζεκτ δεν είναι οικονομικά βιώσιμο με τους σημερινούς όρους.
Γεωπολιτικές πιέσεις και παύση εργασιών
Οι τεχνικές και χρηματοδοτικές προκλήσεις συνδέονται με ένα περίπλοκο γεωπολιτικό πλαίσιο στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου η Τουρκία αντιδρά σε υποδομές που αναβαθμίζουν τον ενεργειακό ρόλο Ελλάδας και Κύπρου. Το 2024 τουρκικά πολεμικά πλοία ουσιαστικά παρεμπόδισαν ερευνητικές εργασίες πλοίου που χαρτογραφούσε τη διαδρομή του υποβρύχιου καλωδίου, ενώ το 2025 η ελληνική κυβέρνηση «πάγωσε» την πρόοδο του έργου μετά το μπλοκάρισμα πληρωμών προς τον κατασκευαστή καλωδίων, οδηγώντας σε νέα περίοδο αβεβαιότητας για το αν και πότε θα συνεχιστεί η υλοποίηση.
Παράλληλα, η υπόθεση έχει αποκτήσει και διαστάσεις θεσμικής και πολιτικής έντασης, με διαφωνίες ανάμεσα σε Αθήνα και Λευκωσία γύρω από την κατανομή του κόστους, την αναγνώριση δαπανών του ΑΔΜΗΕ και την τελική αρχιτεκτονική της διασύνδεσης, την ώρα που αναδύεται και πιθανό αμερικανικό επενδυτικό ενδιαφέρον για να «αναστηθεί» το πρόγραμμα. Αυτό το μίγμα οικονομικών, τεχνικών και γεωπολιτικών παραγόντων εξηγεί γιατί, παρά την επίσημη στήριξη της Κομισιόν, ο GSI παραμένει μετέωρος.
Η στρατηγική διάσταση για ΕΕ, Ελλάδα και Κύπρο
Στην απάντησή του, ο Επίτροπος υπενθύμισε ότι ο τερματισμός της ηλεκτρικής απομόνωσης της Κύπρου αποτελεί μία από τις οκτώ βασικές ενεργειακές οδούς που έχει προσδιορίσει η Επιτροπή, εντάσσοντας τον GSI στον πυρήνα της ευρωπαϊκής στρατηγικής για ανθεκτικά και διασυνδεδεμένα δίκτυα. Υπογράμμισε ότι η Κομισιόν συνεργάζεται στενά με τις ελληνικές και κυπριακές Αρχές και τον φορέα υλοποίησης του έργου, με στόχο ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ασφάλεια των επενδύσεων και θα αναδεικνύει την ενωσιακή διάσταση του καλωδίου ως γέφυρα και προς τρίτες χώρες.
Η πρόσφατη έγκριση της νέας λίστας με 235 έργα PCI και PMI, στην οποία η Κύπρος εξασφαλίζει θέση για τον GSI και άλλα μεγάλα ενεργειακά πρότζεκτ, δείχνει ότι σε πολιτικό επίπεδο η ΕΕ συνεχίζει να «ποντάρει» στη διασύνδεση Ελλάδας–Κύπρου ως κρίκο ενός ευρύτερου μεσογειακού δικτύου. Ωστόσο, η τελική έκβαση θα κριθεί από την ικανότητα των εμπλεκομένων να κλείσουν το χρηματοδοτικό κενό, να διαχειριστούν τις γεωπολιτικές τριβές και να πείσουν ότι οι υποσχόμενες μειώσεις στο ενεργειακό κόστος και η ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού δικαιολογούν το αυξημένο ρίσκο και τις καθυστερήσεις.
