Τι είναι η «οικονομία της ζωής»;

Αρκετοί αναγνώστες και φίλοι του ΟΤ παραξενεύτηκαν από τον τίτλο του προηγούμενου άρθρου και θέλησαν να μάθουν τι ακριβώς εννοώ με τον όρο «οικονομία της ζωής…».

Σπεύδω να υπογραμμίσω ότι «η οικονομία της ζωής» είναι ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου του γνωστού Γάλλου οικονομολόγου, διανοούμενου και μαέστρου Ζακ Ατταλί, συμβούλου στις αρχές της δεκαετίας του 1980 του τότε προέδρου Φρανσουά Μιτεράν. Πρόκειται δε για μια πολυσύνθετη έννοια, γεμάτη προκλήσεις και ερωτηματικά, που οδηγούν τον άνθρωπο σε μια νέα κατάσταση και άρα σε διαφορετική απ’ ό,τι στο παρελθόν σχέση με τον θάνατο. Ε ναι, αυτή είναι μια μεγάλη πρόκληση. Και από τον τρόπο με τον οποίον θα αντιμετωπιστεί από λαούς, ηγέτες, ελίτ και επιχειρήσεις, θα εξαρτηθούν σε συλλογικό, ατομικό και εθνικό βέβαια επίπεδο, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες του 21ου αιώνα και όχι μόνον.

Ως δημοσιογράφος έτσι, που γράφει πολύ περισσότερο από ό,τι μιλάει και «φαίνεται», όταν η πανδημία με έκλεισε στο σπίτι, όπως και κάποια άλλα δισεκατομμύρια κόσμο στον πλανήτη, αισθάνθηκα έντονη την ανάγκη να μάθω και να καταλάβω τι συμβαίνει. Η κατάσταση ήταν σοβαρή και έφερνε μέσα της κάτι καινούργιο.

Από την πρώτη στιγμή, το γεγονός αυτό το θεώρησα συναρπαστικό, αλλά και πολύ σημαντικό, ώστε οι πτυχές του να γίνουν ευρύτερα γνωστές. Ετσι ο εγκλεισμός άλλαξε τον τρόπο θεώρησης του χρόνου μου και της σκέψης μου. Το πρώτο πράγμα που θέλησα να ΜΑΘΩ ήταν τι μου συμβαίνει; Τι κινδύνους διατρέχω, τι μπορούν να πάθουν οι οικείοι μου και εν τέλει η περίφημη πανδημία έχει τέλος ή είναι η αρχή μιας μεγάλης πολύ μεγάλης περιπέτειας;

Τους τελευταίους 12 μήνες παρακολούθησα αμέτρητες συζητήσεις σε διάφορα ελληνικά και ξένα τηλεοπτικά και διαδικτυακά μέσα στις τέσσερεις γλώσσες, πέραν της ελληνικής, που γνωρίζω. Διάβασα άνω των 800 άρθρων και σαράντα βιβλία. Ζήτησα τις απόψεις και είχα απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα, από 120 οικονομολόγους, λοιμωξιολόγους, πνευμονολόγους, ψυχολόγους, πολιτικούς, συγγραφείς, ιστορικούς, φιλοσόφους, επιχειρηματίες, συνδικαλιστές και κοινωνιολόγους, που βρίσκονταν σε 22 χώρες. Ζήτησα επίσης προβλέψεις και εκτιμήσεις από έξη δεξαμενές σκέψης φιλελεύθερου και σοσιαλδημοκρατικού προσανατολισμού.

Αναμένω απαντήσεις από μουσικούς, αθλητές, ποδοσφαιριστές, ηθοποιούς και μεγάλους εστιάτορες κυρίως σε Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και Βέλγιο.

Σας καταθέτω και τα περισσότερα από τα ερωτήματά μου. Μπορεί να τελειώσει η πανδημία ή θα έχουμε κάθε τρεις και λίγο νέα προβλήματα με μεταλλάξεις; Πέρα από τα εμβόλια, θα υπάρξει φαρμακευτική αγωγή; Έπρεπε να σταματήσει η παγκόσμια οικονομία και ποιο μπορεί να είναι το μετά την πανδημία κόστος των εγκλεισμών και λοιπών περιοριστικών μέτρων; Πόσους ανέργους θα μετρήσουμε τελικά και για πόσο καιρό; Υπάρχει πιθανότητα επιστροφής στα παλιά ή τελικά ανοίγει μια νέα σελίδα για τη ζωή και τις ανθρώπινες σχέσεις σε όλα τα επίπεδα; Τι πρέπει να λέμε στα παιδιά και τα εγγόνια μας που είναι κάτω από 15 ετών; Ποιες νέες ανισότητες θα προκύψουν από τις αρκετά παράξενες οικονομικές, νομισματικές και κοινωνικές πολιτικές που ακολουθούνται; Την ώρα που το παγκόσμιο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος οδεύει προς τα 300 τρισεκατομμύρια δολάρια, είναι δηλαδή τρεις φορές υψηλότερο από το παγκόσμιο ΑΕΠ, τι θα συμβεί με τις χώρες που έχουν περιορισμένη παραγωγική βάση; Τελικά είναι αποτελεσματική η πολιτική των Κεντρικών Τραπεζών να διατηρούν μηδενικά επιτόκια, την ώρα που οι τιμές των ακινήτων και των μετοχών καλπάζουν διεθνώς; Σε τελική ανάλυση ποιες χώρες θα βγουν κερδισμένες από και ποιες θα χάσουν; Ποια λάθη έκαναν οι αναπτυγμένες χώρες, αντιγράφοντας την Κίνα και όχι τη Νότια Κορέα; Όσο για τη δημοκρατία ποιο είναι το μέλλον της σ’ έναν κόσμο όπου κυριαρχούν και διαδίδονται πολύ εύκολα, οι συνωμοσιολογικές θεωρίες, η βλακεία, η ψευδολογία και η αμάθεια;

Μπορεί ένας νέος να κάνει σχέδια για το αύριο όταν η πανδημία είναι ιστορικός επιταχυντής; Θα μπορούσα να συνεχίσω με άλλα τόσα ερωτήματα. Σταματώ όμως εδώ.

Είναι προφανές ότι η ανθρωπότητα βιώνει έναν εφιάλτη του οποίου κανείς δεν γνωρίζει επακριβώς τις ορατές και μη πραγματικές διαστάσεις. Αναρωτιέμαι δε, μήπως τελικά το πιο σοβαρό και ορατό πρόβλημα του πλανήτη είναι ο υπερπληθυσμός του και όχι η περιλάλητη υπερθέρμανσή του. Για σκεφτείτε το λιγάκι. Σε μια γενιά από σήμερα, θα είμαστε κοντά στα 10 δισεκατομμύρια, όταν πριν από 200 χρόνια ακριβώς δεν ξεπερνούσαμε τα 2 δισεκατομμύρια.

Τότε, το 1821, το μέσο προσδόκιμο ζωής ήταν 29 χρόνια, σήμερα είναι 76 χρόνια. Πέντε φορές πάνω ο πληθυσμός και τρεις φορές περισσότερα τα χρόνια ζωής.

Αν αυτό δεν είναι σοβαρό πρόβλημα προς αντιμετώπιση, τότε ας μας πουν κάποιοι ποιο είναι;

Το ότι οι ιοί τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται σε χώρες με υπερπληθυσμό και πλήττουν στη συνέχεια πληθυσμούς με υψηλό προσδόκιμο ζωής είναι τυχαίο φυσικό φαινόμενο;

Το ότι το Covid-19 ξεκίνησε από τη μεγαλύτερη δικτατορία στον κόσμο και πλήττει τις ελευθερίες και τις οικονομίες των πιο προωθημένων δημοκρατιών του πλανήτη είναι φαινόμενο που ανάγεται στη φυσική τάξη πραγμάτων ή σε κάτι άλλο; Τέλος, μπορούμε να καταλάβουμε ότι η υγεία είναι πηγή πλούτου και όχι άγονη κρατική δαπάνη;

Όλα τα παραπάνω ερωτήματα και άλλα πολλά συνιστούν την οικονομία της ζωής. Όσο για τις απαντήσεις τις ψάχνουμε και αυτό θα πρέπει να κάνουν όλοι όσοι ζουν στις κοινωνίες της γνώσης, όπου η μάθηση είναι εργαλείο αυτό ολοκλήρωσης!