Αθ. Παπανδρόπουλος : Πανδημία και οικονομία της ζωής

Ξεκινάμε από τα νέα. Όλες οι εκτιμήσεις ερευνητικών κέντρων, ασφαλιστικών εταιριών, δημογραφικών οργανισμών και οικονομικών ινστιτούτων είναι ξεκάθαρες: το προσδόκιμο ζωής στον αναπτυγμένο κόσμο οδεύει προς τα 100 χρόνια. Κατά πάσαν πιθανότητα δε αυτό θα είναι γεγονός περί το 2050.

Την ίδια χρονιά, ο παγκόσμιος πληθυσμός δεν θα βρίσκεται μακριά από τα 10 δισεκατομμύρια ψυχές, με τον μισό από αυτόν τον κόσμο να κατοικεί στην Αφρική, την Ινδία και την Κίνα. Η δε Ευρώπη, την ίδια χρονιά είναι ζήτημα αν μαζί με τη Ρωσία θα κατοικείται από 800 εκατομμύρια ανθρώπους. Θα αντιπροσωπεύει δηλαδή το 8% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Αυτές οι εκτιμήσεις, οι οποίες για παράδειγμα μας λένε ότι η Ελλάδα το 2050 μετά βίας θα έχει 8 εκατομμύρια κατοίκους, με την Τουρκία δίπλα της να ξεπερνά τα 95 εκατομμύρια και τη βόρεια Αφρική απέναντί της να πλησιάζει τα 160 εκατομμύρια, στον πολύ κόσμο δεν λένε σχεδόν τίποτε. Τον αφήνουν δε και παγερά αδιάφορο.

Κατά τέτοιο όμως δεν πρέπει να συμβαίνει με έναν δημοσιογράφο. Ο ρόλος του δεν είναι να παριστάνει τον διασκεδαστή ή τον εισαγγελέα. Πέρα από το να καταγράφει γεγονότα και να προσπαθεί να τα ερμηνεύει, ο δημοσιογράφος θα πρέπει και να προειδοποιεί. Ιδιαίτερα δε όταν οι καιροί αλλάζουν και μάλιστα πολύ γρήγορα.

Σήμερα, λοιπόν, βρισκόμαστε σε μια εξαιρετικά κρίσιμη εποχή για τον καθένα από μας. Οι ανατροπές που με αφετηρία την πανδημία θα διαμορφώσουν την πραγματικότητα, πολύ πιο γρήγορα από ό,τι υπολογίζει κανείς, είναι εντυπωσιακές. Αδιαφορούν δε για την περιρρέουσα γελοιότητα αυτών που δεν βλέπουν, δεν θέλουν να ακούν, αρνούνται να καταλάβουν.

Τρόπος ζωής, αντιλήψεις για τη ζωή και το θάνατο, συμπεριφορές στην εργασία, στην αγορά, στις ανθρώπινες σχέσεις, προστασίες της υγείας και του περιβάλλοντος, είναι μια σειρά από σοβαρά προβλήματα, που ήδη έχουν αναδυθεί και θα αφορούν 10 δισεκατομμύρια κόσμο.

Πριν 200 χρόνια, όταν οι Έλληνες της εποχής αποτίναξαν τον οθωμανικό ζυγό, ήσαν δεν ήσαν 700.000, σ’ έναν πλανήτη με ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους. Σήμερα είμαστε 15 φορές περισσότεροι σ’ έναν πλανήτη με 7,5 δισεκατομμύρια ψυχές. Αυτό κάτι δεν λέει;

Δυστυχώς όμως, στον πλανήτη αυτόν, όπου το γενικό προσδόκιμο ζωής από 28 χρόνια το 1821 πέρασε στα 73 χρόνια φέτος, λίγοι είναι αυτοί που συνειδητοποιούν ότι η υγεία είναι πλουτοπαραγωγική πηγή. Το απίστευτο κόστος της πανδημίας, θέλω να ελπίζω ότι θα αφυπνίσει κάποιους λήπτες αποφάσεων και θα καταλάβουν ότι η υγεία και η προστασία της δεν είναι βάρος αλλά πηγή πλούτου.

Υπό αυτή την έννοια η Covid-19 είναι, κατά τη γνώμη μου, ένας ιστορικός επιταχυντής. Είναι όμως ένας επικίνδυνος επιταχυντής. Μπορεί να έχει σημαντικές θετικές πλευρές, αλλά κρύβει και καταστροφικές συνέπειες.

Όμως, από ιστορικής σκοπιάς, οι επιταχυντές της οικονομίας, και της κοινωνίας έχουν πολεμικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι η μετά την πανδημία περίοδος δεν θα είναι καθόλου μια επιστροφή στα παλιά. Ακριβώς το αντίθετο θα συμβεί. Θα πρόκειται για μια προσαρμογή στο καινούργιο, πτυχές του οποίου παραμένουν κρυφές ακόμα. Ότι συμβαίνει μετά από έναν πόλεμο θα συμβεί και με την πανδημία.

Μέσα σε αυτή την συγκυρία, η μάχη ανάμεσα στο καινούργιο και το παλιό θα είναι ανελέητη. Πολλά είναι αυτά που θα εξαρτηθούν από το χρόνο ως προς την έκβασή της. Και ο τελευταίος στις περιπτώσεις αυτές έχει την αξία του. Στην περίπτωση που εξετάζουμε όμως, η αξία αυτή συνδέεται με την αποκαλούμενη από τον γνωστό οικονομολόγο Ζακ Ατταλί «οικονομία της ζωής».

Από τις καταβολές της, η ανθρωπότητα έχει να αντιμετωπίσει τον φόβο, την αρρώστια, τον πόνο, τον θάνατο. Συμβαίνει δε η σχέση της με τον θάνατο να προσδιορίζει έναν πολιτισμό.

Σύμφωνα με την έννοια που του δίνει η όχι, μια κοινωνία αναπτύσσεται και προοδεύει ή τελικά εξαφανίζεται. Οι επιδημίες, λοιπόν, υποδηλώνουν και το πολιτιστικό του υπόβαθρο. ενός λαού, μιας κοινωνίας

Είναι σαφές, λοιπόν, ότι οι επιδημίες και οι πανδημίες, διαμορφώνουν νέες τάσεις και συμπεριφορές, διαφορετικές γεωπολιτικές σχέσεις, καινούργιες ελίτ και πρωτόγνωρες οικονομικο-κοινωνικές συνθήκες.

Αυτές τις τάσεις και κατευθύνσεις θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε με σειρά άρθρων μας, ανοίγοντας στο μέτρο του δυνατού μια άλλη σελίδα στη θεώρηση της πραγματικότητας.