Μπορεί η τέχνη να διαφθείρει το χρήμα;

Ολοι γνωρίζουμε τη φράση: «Το χρήμα διαφθείρει την τέχνη». Ο πρωτοποριακός Βρετανός καλλιτέχνης Ντάμιεν Χιρστ αποφάσισε να αλλάξει αυτή την ιδέα. Με το νέο του έργο Νόμσμα, ο Χιρστ προσπαθεί να αποδείξει ότι «η τέχνη μπορεί να διαφθείρει το χρήμα».

Το 2016, ο Χιρστ αποφάσισε να φτιάξει ένα τεράστιο κομμάτι εννοιολογικής τέχνης. «10.000 αντικείμενα τέχνης δημιουργήθηκαν, κάθε ένα μοναδικό, με το χέρι», δήλωσε ο Τζο Χέιγκ, σύμβουλος του Χίρστ στην προσπάθεια προώθησης της ιδέας. Τα αντικείμενα μπορεί να είναι μοναδικά, όμως όλα τα 10.000 έχουν το ίδιο μέγεθος, φτιαγμένα από το ίδιο υλικό και σχεδιασμένα να είναι οπτικά όμοια. Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχει κάποιο καλύτερο από το άλλο.

«Ένα από τα προβλήματα της αγοράς τέχνης είναι πως δεν είναι εύκολο να καθορίσεις την τιμή, ας πούμε, της μπλε περιόδου του Πικάσο,» λέει ο Χέιγκ που είναι ιδρυτής του Heni, επιχείρησης υπηρεσιών τέχνης. «Η ιδέα ήταν να δημιουργηθεί τέχνη που μπορεί να εμπορεύεται ελεύθερα σε ένα σχετικά φανταστικό περιβάλλον, το οποίο είχε αξία γνωστή σε όλους.» Ο Χιρστ συνέλαβε, με άλλα λόγια, μια σειρά από έργα τέχνης που θεωρητικά μπορεί να λειτουργήσουν σαν νόμισμα από μόνα τους.  «Συχνά λέγεται ότι το χρήμα καταστρέφει την τέχνη, όμως αυτή είναι μια προσπάθεια της τέχνης να διαφθείρει το χρήμα.»

Το project συνεχίστηκε για δύο χρόνια μέχρις ότου ο Χιρστ γνώρισε τα NFTs, ένα τύπο ψηφιακού έξυπνου συμβολαίου που τρέχει στην τεχνολογία blockchain. Τα NFTs βρίσκονται στην αγορά από το 2012 και αρχικά χρησιμοποιήθηκαν ως κουπόνια, συνδρομές και για ανταλλαγή ψηφιακών αγαθών σε εικονικούς κόσμους, ενώ μόλις τον τελευταίο χρόνο βρήκαν σοβαρή εφαρμογή στην ψηφιακή τέχνη. «Τότε, αποφάσισε να σχεδιάσει ένα NFT project,» δήλωσε ο Χέιγκ.

Ο καρπός της εργασίας του Χιρστ, ένα project με την ονομασία Νόμισμα, εγκαινιάζεται σήμερα Τετάρτη. Τα έργα τέχνης είναι όλα κομμάτια χαρτιού ιδίων διαστάσεων και έχουν πολύχρωμες κουκίδες πάνω τους. Σε σύγκριση με άλλα NFT, το project του Χιρστ είναι σχετικά απλό. Αυτά τα 10.000 υπογεγραμμένα, με ημερομηνία και τίτλο, αντικείμενα τέχνης, κοστίζουν 2.000 δολάρια έκαστο και  μπορούν να αγοραστούν χρησιμοποιώντας κρυπτονομίσματα, πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες. Το ψηφιακό έργο τέχνης επισυνάπτεται σε ένα NFT. Oι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αγοράσουν ένα κομμάτι από το Νόμισμα για τις επόμενες επτά ημέρες. Προς το τέλος Ιουλίου, οι αγοραστές θα παραλάβουν NFTs για τα έργα τέχνης τους και θα μπορούν να τα αγοράζουν και πωλούν όπως επιθυμούν μέσω του website Heni, ή στος Niftys μια online αγορά. Μετά τη πάροδο δύο μηνών, ο ιδιοκτήτης ενός έργου μπορεί να διαλέξει να εξαργυρώσει το NFT για το πραγματικό έργο, οπότε το ψηφιακό έργο και το NFT θα καταστραφούν, ή να διατηρήσουν το NFT, ενώ μετά την πάροδο ενός έτους ο Χιρστ θα μπορεί να εκθέσει τα έργα τέχνης και μετά να τα καταστρέψει.

Ο Χέιγκ είναι ξεκάθαρος: Δεν πρόκειται απλά για μια υπόθεση που ένας καλλιτέχνης εφαρμόζει ένα NFT σε υπάρχον έργο τέχνης. «Υπάρχουν δύο έργα που δημιουργούνται. Το φυσικό και το ψηφιακό. Στο τέλος, οι συλλέκτες θα διαλέξουν ποιο από τα δύο προτιμούν.» «Στο μυαλό μου αυτό είναι ένα εννοιολογικό έργο τέχνης,» δηλώνει ο Χέιγκ. «Και ο Χιρστ σίγουρα πιστεύει ότι κάθε συμμετέχων σ΄αυτό, συμμετέχει σε ένα έργο τέχνης.»

Δεν είναι η πρώτη φορά, πάντως, που ο Χιρστ προσπάθησε να νομισματοποιήσει την τέχνη με πρωτότυπους τρόπους. Όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers το 2008, ο Χιρστ δημοπράτησε τα έργα του μέσω του Sotheby’s κερδίζοντας περίπου 200 εκατομμύρια δολάρια. Το υπάρχον έργο του Χιρστ με τις ζωγραφισμένες κουκίδες μπορεί να συγκριθεί με το νέο του project Νόμισμα. Αλλωστε, κάθε ζωγραφικό έργο του Χιρστ με κουκίδες –έχει ζωγραφίσει περισσότερα από 1.300 έργα- είναι μοναδικό αλλά παρόμοιο με τα υπόλοιπα. «Κάνει αυτά τα έργα 30 χρόνια τώρα. Όλα είναι διαφορετικά σε μέγεθος και διαφορετικά έργα τέχνης,» τονίζει ο Χέιγκ.
Πιο σημαντικό είναι ότι ενώ τα έργα του Χιρστ με τις κουκίδες είναι πολύ ακριβά και σχετικά δύσκολο και ακριβό να πωληθούν μέσω οίκων δημοπρασιών, οι ιδιοκτήτες των έργων του project Νόμισμα θα μπορούν να αγοράζουν και να πωλούν τα έργα πληρώνοντας προμήθεια 5%.

Δεδομένου ότι η αγορά ψηφιακής τέχνης που συνδέεται με NFTs έχει υποχωρήσει σημαντικά από τα υψηλά επίπεδα των αρχών του έτους, η τρέχουσα συγκυρία ίσως δεν είναι καλύτερη δυνατή. Όμως ο Χιρστ δεν ενδιαφέρεται γιαυτό, δηλώνει ο Χέιγκ.

Τι είναι τα NFTs;

Τα NFTs (non-fungible tokens) αποτελούν μια επανάσταση στη συλλογή έργων τέχνης και συνδέονται αποκλειστικά με την ψηφιακή τέχνη. Η περιγραφή non-fungible σημαίνει ότι είναι μοναδικά και δεν μπορούν να αντικατασταθούν με κάτι άλλο. Σε υψηλό επίπεδο, το περισσότερα NFTs είναι μέρος του Ethereum blockchain. Το Ethereum είναι ένα κρυπτονόμισμα, όμως το blockchain του υποστηρίζει αυτά τα NFTs.

Ποιος είναι ο Ντάμιεν Χιρστ

Ο Damien Steven Hirst είναι Άγγλος καλλιτέχνης, επιχειρηματίας και συλλέκτης τέχνης. Γεννήθηκε το 1965 στο Μπρίστολ. Είναι ένας από τους νέους Βρετανούς καλλιτέχνες, ο οποίος κυριάρχησε στην καλλιτεχνική σκηνή στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τη δεκαετία του 1990.