Γιατί είναι τόσο υψηλός ο πληθωρισμός σήμερα;

Οι πληθωριστικές πιέσεις αποτελούν έναν από τους βασικότερους πονοκεφάλους για τις Κεντρικές Τράπεζες και τις κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, πλήττοντας επιχειρήσεις και νοικοκυριά, που βλέπουν το κόστος να είναι ολοένα και μεγαλύτερο.

Μέσα στο κλίμα αυτό η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επιχειρεί να εξηγήσει τι συμβαίνει, απαντώντας επί της ουσίας στον μέσο Ευρωπαίο, τόσο για την ακρίβεια που βλέπει στα ράφια των σούπερ μάρκετ, όσο και για τις αιτίες πίσω από τις αποφάσεις της.

Εξηγώντας η ΕΚΤ γράφει:

Ίσως έχετε παρατηρήσει ότι τα καύσιμα για το αυτοκίνητό σας, το κομμωτήριο και τα ψώνια στο παντοπωλείο έχουν ακριβύνει τελευταία. Ενώ ορισμένα πράγματα είναι φθηνότερα από ό,τι πριν από έναν χρόνο, συνολικά πληρώνουμε περισσότερα για τις αγορές μας. Αυτό είναι ο πληθωρισμός.

Γιατί οι τιμές ανεβαίνουν ταχύτερα από ό,τι στο παρελθόν;

Έπειτα από χρόνια πολύ χαμηλού πληθωρισμού, τον Αύγουστο, τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2021 ο πληθωρισμός έφθασε στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 13 ετών. Αυτή η εξέλιξη οφείλεται σε τρεις κύριους λόγους: την ταχεία επανεκκίνηση της οικονομίας μας, τις υψηλότερες τιμές της ενέργειας που ωθούν τον πληθωρισμό προς τα πάνω και αυτό που οι στατιστικολόγοι αποκαλούν «επίδραση της βάσης σύγκρισης».

Η επανεκκίνηση της οικονομίας μας εξελίσσεται γρήγορα

Η επανεκκίνηση της οικονομίας μας εξελίσσεται γρήγορα καθώς αίρονται ολοένα και περισσότεροι περιορισμοί. Οι άνθρωποι άρχισαν πάλι να ταξιδεύουν και να πηγαίνουν σε εστιατόρια. Αγοράζουν περισσότερα, ξοδεύοντας κάποια από τα χρήματα που δεν μπορούσαν να ξοδέψουν στη διάρκεια της καραντίνας. Όταν μια οικονομία αναπτύσσεται, τότε οι επιχειρήσεις αυξάνουν ευκολότερα τις τιμές χωρίς να χάνουν πελάτες. Και αυτό είναι κάτι που παρατηρούμε σήμερα. Οι άνθρωποι πάντως θα αναπληρώσουν τελικά την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών που είχαν αναβάλει στη διάρκεια της πανδημίας.

Οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στην ταχύτατα αυξανόμενη ζήτηση, καθώς αποκαθιστούν τις αλυσίδες προσφοράς που επλήγησαν σοβαρά από την πανδημία. Προκλήσεις, όπως η έλλειψη εμπορευματοκιβωτίων, κάνουν δυσκολότερη και ακριβότερη τη μεταφορά των εμπορευμάτων. Όσο περισσότερο διαρκούν οι δυσκολίες αυτές, τόσο πιθανότερο είναι οι επιχειρήσεις να μετακυλήσουν αυτό το κόστος στους πελάτες τους με τη μορφή υψηλότερων τιμών.

Η πανδημία άλλαξε επίσης τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και εργαζόμαστε και, επομένως, τα πράγματα που μας είναι απαραίτητα. Οι καταναλωτές αγοράζουν συγκεκριμένα προϊόντα, όπως ηλεκτρονικά είδη και προμήθειες για επισκευαστικές εργασίες στις κατοικίες τους, σε μεγαλύτερες ποσότητες από ό,τι είχαν προγραμματίσει οι επιχειρήσεις που τα πωλούν. Σημαντικά υλικά, όπως οι ημιαγωγοί, είναι ξαφνικά δυσεύρετα. Όταν οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τον ρυθμό στον οποίο οι άνθρωποι θέλουν να αγοράζουν πράγματα, τότε οι τιμές αυξάνονται. Αυτό είναι κάτι που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «νόμο της προσφοράς και της ζήτησης».

Θα χρειαστεί ορισμένος χρόνος, αλλά αυτή η ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης θα εξασθενήσει σταδιακά, καθώς οι επιχειρήσεις θα παράγουν περισσότερα μικροτσίπ και θα κατασκευάζουν νέα σκάφη.

Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας ωθούν τον πληθωρισμό προς τα πάνω

Το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και η ηλεκτρική ενέργεια έχουν ακριβύνει σε όλο τον κόσμο. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τις τιμές της ενέργειας: οι ασθενέστεροι άνεμοι στο Ηνωμένο Βασίλειο είχαν ως αποτέλεσμα να μην λειτουργήσουν οι ανεμογεννήτριες, οι ξηρασίες στη Βραζιλία οδήγησαν σε μικρότερη παραγωγή ενέργειας από τα φράγματα και ο κρύος χειμώνας του περασμένου έτους μας άφησε με χαμηλότερα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ζήτηση, όλα αυτά προκάλεσαν ταχεία άνοδο των τιμών. Επειδή μεγάλο μέρος των δαπανών των επιχειρήσεων και των ανθρώπων σχετίζεται με την ενέργεια, η τιμή του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας έχει μεγάλη σημασία για τον συνολικό πληθωρισμό: η πρόσφατη αύξηση του πληθωρισμού οφειλόταν κατά το ήμισυ στις υψηλότερες τιμές της ενέργειας. Δεδομένου ότι επηρεάζονται από τόσα πολλά πράγματα, δεν είναι ασυνήθιστο οι τιμές της ενέργειας να παρουσιάζουν σημαντικές αυξομειώσεις.

Ο πληθωρισμός είναι υψηλός σήμερα επειδή ήταν πολύ χαμηλός πέρυσι

Για να υπολογίσουμε τον πληθωρισμό, συγκρίνουμε τον τρόπο με τον οποίο οι τιμές μεταβάλλονται από το ένα έτος στο άλλο. Οι τιμές ήταν εξαιρετικά χαμηλές στην κορύφωση της πανδημίας πέρυσι, εν μέρει λόγω της μείωσης του φόρου επί των πωλήσεων στη Γερμανία. Η σύγκριση των σημερινών υψηλότερων τιμών με αυτά τα πολύ χαμηλά επίπεδα υποδεικνύει ότι οι διαφορές θα φαίνονται μεγάλες. Αυτό αναφέρεται ως «επίδραση της βάσης σύγκρισης» και θα εξασθενήσει αρκετά γρήγορα.

Οπότε τι θα γίνει με τον πληθωρισμό το επόμενο έτος;

Αναμένουμε ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί εντός του 2022. Η προσφορά θα μπορέσει σταδιακά να καλύψει τη ζήτηση, οι αγορές αναμένουν ότι οι τιμές της ενέργειας θα μειωθούν το επόμενο έτος και οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης δεν θα περιλαμβάνονται πλέον στην ετήσια σύγκριση τιμών βάσει της οποίας υπολογίζεται ο πληθωρισμός.

Ωστόσο, επειδή η πανδημία ήταν πρωτοφανής στη σύγχρονη εποχή, η ανάκαμψη ενδέχεται να είναι και αυτή διαφορετική. Μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος για την αποκατάσταση των τεράστιων διαταράξεων στις αλυσίδες προσφοράς. Οι τιμές της ενέργειας ενδέχεται να συνεχίσουν να αυξάνονται και λόγω της μετάβασης στην πράσινη οικονομία.

Επίσης, παρακολουθούμε προσεκτικά τους μισθούς, διότι οι τιμές και οι μισθοί αλληλοεπηρεάζονται. Οι εργαζόμενοι και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ζητούν επί του παρόντος μισθολογικές αυξήσεις για την αντιστάθμιση του υψηλότερου κόστους διαβίωσης. Αυτό είναι φυσιολογικό. Ωστόσο, εάν οι μισθοί συνεχίσουν να αυξάνονται, οι επιχειρήσεις ενδέχεται να αποσβέσουν το υψηλότερο κόστος τους με την αύξηση των τιμών, γεγονός που δίνει ακόμη μεγαλύτερη ανοδική ώθηση στις τιμές. Εάν οι άνθρωποι και οι επιχειρήσεις αρχίσουν να αναμένουν ότι ο υψηλότερος πληθωρισμός θα έχει διάρκεια, τότε ο πραγματικός πληθωρισμός θα μπορούσε και αυτός να αυξηθεί. Για τους οικονομολόγους αυτό είναι μια «δευτερογενής επίδραση». Ωστόσο, μέχρι στιγμής, δεν έχει καταγραφεί μεγάλη αύξηση των μισθών.

Τι μπορεί να κάνει η ΕΚΤ για όλα αυτά;

Έχουμε την πεποίθηση ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί εντός του 2022. Επειδή η νομισματική πολιτική λειτουργεί με κάποια χρονική υστέρηση, δεν μπορεί να βοηθήσει ενάντια σε βραχύβιες απότομες αυξήσεις των τιμών. Η αύξηση του κόστους δανεισμού, σε μια εποχή που οι υψηλότεροι λογαριασμοί ενέργειας και καυσίμων συμπιέζουν τα εισοδήματα των ανθρώπων και τα κέρδη των επιχειρήσεων, θα δημιουργούσε άσκοπα αντίξοους παράγοντες για την ανάκαμψη.

Και τα υψηλότερα επιτόκια δεν μπορούν να επιλύσουν τα ζητήματα της ανισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, των υψηλών τιμών της ενέργειας και των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης: δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τη διαθεσιμότητα περισσότερων εμπορευματοκιβωτίων ή να αυξήσουν το απόθεμα ημιαγωγών ή την προσφορά καυσίμων. Η νομισματική πολιτική μπορεί όμως να διασφαλίσει ότι οι τιμές δεν θα αυξάνονται διαρκώς με τόσο γρήγορο ρυθμό. Επομένως, εξετάζουμε προσεκτικά τις προοπτικές για τον πληθωρισμό τα επόμενα έτη.

Στην ΕΚΤ έχουμε αναλάβει την αποστολή να διασφαλίζουμε τη σταθερότητα των τιμών, πράγμα που σημαίνει ότι στοχεύουμε σε ρυθμό πληθωρισμού 2 % μεσοπρόθεσμα. Αυτό ωφελεί τους πολίτες σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ: οι σταθερές τιμές βοηθούν να διασφαλιστεί ότι η οικονομία αναπτύσσεται, ότι οι θέσεις εργασίας είναι ασφαλείς και ότι εσείς μπορείτε να είστε σίγουροι πως τα χρήματά σας θα έχουν αύριο περίπου την ίδια αξία όπως σήμερα.