Πορτογαλία – Ισπανία: Ξηρασία μέσα στον χειμώνα απειλεί κοινωνία και οικονομία

Ξηρασία που δεν έχει προηγούμενο -και μάλιστα μέσα στο χειμώνα- βιώνουν Ισπανία και Πορτογαλία με ανυπολόγιστες κοινωνικές αλλά και οικονομικές συνέπειες. Στο μεγαλύτερο μέρος των χωρών αυτών έχει να βρέξει σχεδόν δύο μήνες με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τεράστια προβλήματα στην επάρκεια πόσιμου νερού, στις καλλιέργειες και στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος μέσω υδροηλεκτρικών εργοστασίων.

Πρόκειται για σημαντική προειδοποίηση της φύσης ότι η κλιματική αλλαγή είναι εδώ για να μείνει, με τα προβλήματα αυτά που αντιμετωπίζουν οι συγκεκριμένες χώρες της νότιας Ευρώπης να χτυπούν το καμπανάκι και για άλλες χώρες της Μεσογείου πιο ανατολικά, όπως είναι η Ιταλία αλλά και η Ελλάδα.

Το πρόβλημα είναι μεγάλο και επιδεινώνεται συνεχώς. Από τα 55 φράγματα της Πορτογαλίας, μόνο τα 24 έχουν νερό στο 50% της χωρητικότητάς τους. Επίσης άλλα πέντε είναι γεμάτα μόλις κατά 20% σύμφωνα με στοιχεία του ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου Κοπέρνικος που επικαλείται το Associated Press (ΑΡ).

Μια από τις περιοχές που απειλείται περισσότερο στη χώρα μάλιστα είναι η νοτιότερη επαρχία της Πορτογαλίας η Algarve, που είναι ένας από τους πιο γνωστούς Ευρωπαϊκούς προορισμούς. Ενδεικτικό του προβλήματος είναι ότι πριν από λίγες μόνο ημέρες η κυβέρνηση της Πορτογαλίας προχώρησε σε αναστολή λειτουργίας πέντε υδροηλεκτρικών μονάδων παραγωγής ενέργειας προκειμένου το νερό να διατεθεί για την ύδρευση των νοικοκυριών.

Πρόκειται για σύνθετο παζλ που καλείται να λύσει η Λισσαβόνα σε μια περίοδο που και οι τιμές της ενέργειας έχουν φτάσει στα ύψη και η χώρα –υπό κανονικές συνθήκες- παράγει το 30% των αναγκών της σε ηλεκτρικό ρεύμα από υδροηλεκτρικά εργοστάσια.

Επισήμως, το 45% της Πορτογαλίας έχει κηρυχτεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω «σοβαρής» ή «ακραίας» ξηρασίας, όπως χαρακτηρίζεται από την εθνική μετεωρολογική υπηρεσία της χώρας, την ΙΡΜΑ. Στελέχη της ΙΡΜΑ που μίλησαν στο ΑΡ ανέφεραν ότι η υπηρεσία έχει καταγράψει αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης ξηρασιών τα τελευταία 20 με 30 χρόνια, με πολύ χαμηλές βροχοπτώσεις και υψηλότερες θερμοκρασίες. Πλέον οι επιστήμονες προβλέπουν ότι η Πορτογαλία θα πρέπει να αντιμετωπίσει ετήσια μέση μείωση της τάξης του 20% με 40% στις βροχοπτώσεις –έως τα τέλη αυτή του αιώνα.

Το πρόβλημα με την ξηρασία ξεκίνησε στα τέλη του 2021 και επηρεάζει και την Ισπανία η οποία είδε κι αυτή τις βροχοπτώσεις να μειώνονται την περίοδο αυτή κατακόρυφα. Ήδη το 10% της χώρας έχει κηρυχτεί σε κατάσταση «παρατεταμένης ξηρασίας», αλλά το ποσοστό αυτό δεν δείχνει όλη την εικόνα. Μεγάλες εκτάσεις της χώρας που δεν περιλαμβάνονται στην κατηγοριοποίηση αυτή, ειδικά στα νότια της χώρας, αντιμετωπίζουν λόγω των καιρικών συνθηκών τεράστιες ελλείψεις σε νερό που απειλούν τις σοδειές πάνω στις οποίες βασίζεται μεγάλο μέρος της οικονομίας.

Περίπου το 50% όλων των αγροτικών εκτάσεων της Ισπανίας θεωρείται ότι απειλείται άμεσα από την ξηρασία. Ειδικότερα, κινδυνεύουν μεταξύ άλλων σοδειές σε δημητριακά, ελιές, αλλά και αμπελώνες. Οι νέες προβλέψεις κάνουν λόγο για μείωση στις σοδειές αυτές της τάξης του 6% με 8%, όπως προειδοποίησαν αγροτικές οργανώσεις σύμφωνα με το ΑΡ. Είναι ενδεικτικό ότι δορυφορικές εικόνες δείχνουν τη συγκέντρωση γλυκού νερού στη μεγαλύτερη δεξαμενή της χώρας, στην Almendra στην Castilla y Leon, να έχει υποχωρήσει μόλις στο ένα τρίτο της χωρητικότητάς της. Το 2022 είναι πλέον, σύμφωνα με την κρατική υπηρεσία μετεωρολογίας και κλιματολογίας της Ισπανίας, το δεύτερο πιο «στεγνό» έτος του 21ου αιώνα.

Η κυβέρνηση έχει βάλει μπρος πρόγραμμα να δαπανήσει επιπλέον 570 εκατ ευρώ για τη βελτίωση αρδευτικών συστημάτων, αλλά η έλλειψη βροχοπτώσεων είναι κάτι δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Τα στοιχεία που παρουσιάζει το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο είναι ενδεικτικά. Τους τελευταίους τρεις μήνες του 2021 η Ισπανία είχε κατά μέσο όρο 35% λιγότερες βροχοπτώσεις σε σύγκριση με την περίοδο από το 1981 έως το 2010. Επίσης από τα τέλη του 2021 μέχρι σήμερα η χώρα δεν έχει σχεδόν καθόλου βροχές.

Η εθνική μετεωρολογική υπηρεσία της Ισπανίας, η ΑΕΜΕΤ, σημειώνει ότι από τις αρχές του αιώνα, μόνο το 2005 είχε καταγραφεί Ιανουάριος με σχεδόν καθόλου βροχές. Πλέον η Μαδρίτη εξετάζει το ενδεχόμενο, εάν δεν υπάρξουν βροχοπτώσεις αυτή και την επόμενη εβδομάδα, θα χορηγήσει έκτακτες επιχορηγήσεις στους αγρότες εις βάρος πάντα του προϋπολογισμού. Παράγοντες της ΑΕΜΕΤ από την πλευρά τους προβλέπουν ότι οι κάτω του μέσου όρου βροχοπτώσεις για το τελευταίο εξάμηνο θα συνεχιστούν για αρκετές εβδομάδες ακόμη. Όλοι πλέον επικεντρώνουν στην άνοιξη τις ελπίδες τους για περισσότερη βροχή, αφού το καλοκαίρι αναμένεται και πάλι καυτό.

Η όλη κατάσταση έχει δημιουργήσει και εσωτερικές κόντρες στη χώρα. Η κοιλάδα γύρω από τον ποταμό Guadalquivir στα νοτιοδυτικά της Ισπανίας κηρύχθηκε υπό καθεστώς παρατεταμένης ξηρασίας τον Νοέμβριο. Η περιοχή αποτελεί πλέον το επίκεντρο σφοδρής περιβαλλοντικής διαμάχης για τα δικαιώματα χρήσης του νερού που βρίσκεται κοντά στο Εθνικό Πάρκο Doñana, το οποίο αποτελεί υδροβιότοπο παγκόσμιας κληρονομιάς. Η κυβέρνηση της περιοχής της Ανδαλουσίας θέλει να χορηγήσει δικαιώματα χρήσης νερού σε αγρότες που έχουν γη κοντά στο πάρκο. Ωστόσο, οι επικριτές λένε ότι η κίνηση θα θέσει σε περαιτέρω κίνδυνο ένα σημαντικό καταφύγιο άγριας ζωής που ήδη στερεύει από νερό και ζωή.

Στην υπόθεση έχει παρέμβει και η Κομισιόν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέκρινε το σχέδιο αυτό για επέκταση των δικαιωμάτων άρδευσης για τους αγρότες κοντά σε έναν από τους μεγαλύτερους υγροτόπους της Ευρώπης, υποστηρίζοντας ότι θα θέσει σε περαιτέρω κίνδυνο μεγάλο καταφύγιο άγριας ζωής. Το Εθνικό Πάρκο Doñana, έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και ως καταφύγιο βιόσφαιρας από την πολιτιστική υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών.