H εποχή του blockchain

Πριν από μόλις 13 χρόνια στις 31 Οκτώβριου του 2008 ο Satoshi Nakamoto (ψευδώνυμο) δημοσίευσε το πρώτο άρθρο που περιέγραφε ένα κατανεμημένο σύστημα διομότιμης δικτύωσης, το Bitcoin Blockchain, που έμελλε να αλλάξει συθέμελα το τρόπο με τον οποίο θα μπορούμε να συναλλασσόμαστε αγαθά και υπηρεσίες.

Η τεχνολογία του blockchain συνδύασε υπάρχοντες αλγορίθμους και αρχές κατανεμημένων συστημάτων ώστε να λύσει το πρόβλημα του «βυζαντινού στρατηγού», ένα από τα παλαιότερα προβλήματα κατανεμημένων συστημάτων το οποίο αναπτύχθηκε για να περιγράψει μια κατάσταση στην οποία, προκειμένου να αποφευχθεί η καταστροφική αποτυχία ενός συστήματος, οι φορείς του συστήματος πρέπει να συμφωνήσουν σε μια συντονισμένη στρατηγική, αλλά σε αυτό το σύστημα δεν υπάρχει βέβαιος τρόπος να γνωρίζουμε αν κάποιος φορέας είναι έμπιστος και θα μεταφέρει την σωστή πληροφορία.

Εδώ και εκατοντάδες χρόνια ο τρόπος με τον οποίο η ανθρωπότητα προσέγγιζε αυτό το πρόβλημα ήταν να δημιουργήσει μια έμπιστη οντότητα η οποία θα ήταν υπεύθυνη να διαφυλάττει καθώς και να διακυβερνάει τα πολύτιμα αγαθά ή πληροφορίες των ανθρώπων. Στην περίπτωση των αγαθών και χρήματων αυτή η οντότητα είναι το τραπεζικό σύστημα.

Το κατανεμημένο σύστημα Blockchain κατάφερε να δημιουργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο μπορεί να επιτευχθεί εμπιστοσύνη μεταξύ των ετέρων του συστήματος χωρίς την ανάγκη μιας κοινής αρχής. Για τον λόγο αυτό οι τεχνολογίες Blockchain αναπτύσσονται με ραγδαίους ρυθμούς και ενώ αρχικά δημιουργήθηκαν για να απαλείψουν το τραπεζικό σύστημα βρήκαν απήχηση σε μια πληθώρα από άλλους τομείς, οι οποίοι έχουν ανάγκη από συστήματα που είναι αμετάβλητα στις κακόβουλες ενέργειες, διαφανή προς τους χρήστες και κατανεμημένα.

Καθώς μιλάμε για μια καινούρια τεχνολογία που με αργά αλλά πολύ καίρια βήματα εγκαθιδρύεται και έχει χρήση στον πραγματικό κόσμο είναι λογικό η επιστημονική κοινότητα να έχει στρέψει ένα μεγάλο μέρος της προσοχής της, στην μελέτη αλλά και δημιουργία λύσεων σε διάφορους τομείς που μπορούν να επωφεληθούν αλλά και να βελτιωθούν από αυτές τις τεχνολογίες.

Στο εργαστήριο κατανεμημένων συστημάτων του τμήμα των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ υπό την αιγίδα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Συστημάτων Επικοινωνιών & Υπολογιστών ερευνούμε και αναπτύσσουμε συστήματα τα οποία έχουν σκοπό την επίλυση προβλημάτων με την χρήση τεχνολογιών Blockchain. Συγκεκριμένα μερικοί από τους τομείς οπού επικεντρώθηκε το ερευνητικό ενδιαφέρον είναι η διαχείριση της πνευματικής ιδιοκτησίας στην μουσική βιομηχανία, η διαχείριση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων για χρήση σε Know your Customer(KYC, διαπίστευσης πελάτη) συστήματα.

Η μουσική βιομηχανία παλεύει με ορισμένους βαθιά ριζωμένους πόνους που συνδέονται με τη διαχείριση πνευματικών δικαιωμάτων και την κατανομή δικαιωμάτων, όπου η ψηφιακή επανάσταση καθώς και οι πλατφόρμες stream όχι απλά δεν βοήθησαν αλλά επιδείνωσαν.

Υπήρξαν αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες να βρεθούν τρόποι αντιμετώπισής, η πιο σημαντική από αυτές ήταν το Global Repertoire Database (GRD), ένα έργο συνεργασίας από μια ποικιλόμορφη ομάδα οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων δισκογραφικών εταιριών, εταιρειών λογισμικού, οργανισμών συλλογικής διαχείρισης (CMOs) και πολυεθνικών συνδικάτων. Το GRD διαλύθηκε το 2014 μετά από τέσσερα χρόνια ανάπτυξης και συγκρούσεων, αφήνοντας πίσω του ένα χρέος 13,7 εκατομμυρίων δολαρίων. Ένας από τους κύριους λόγους για την προβληματική διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων των μουσικών έργων είναι ο αριθμός των εμπλεκόμενων φορέων καθώς και ο ανοργάνωτος και μη ενιαίος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ τους.

Δεδομένης της φύσης του οικοσυστήματος καθώς και της πλήρους ψηφιοποίησης της δημιουργίας και διανομής των μουσικών έργων, οι λύσεις της μουσικής βιομηχανίας για τη διαχείριση πνευματικών δικαιωμάτων και τη διαχείριση των δικαιωμάτων έχουν στραφεί σε σύγχρονες λύσεις. Μία από τις πιο υποσχόμενες τεχνολογίες για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων είναι το blockchain.

Οι βασικές αρχές του blockchain όπως η διαφάνεια, η αποκέντρωση και η σταθερότητα μπορούν να παρέχουν ένα πιο ισχυρό και προσβάσιμο σύστημα για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας δημιουργήσαμε ένα σύστημα blockchain για τη διαχείριση και διακυβέρνηση των μουσικών δικαιωμάτων. Αυτό το σύστημα στοχεύει στον εξορθολογισμό της όλης διαδικασίας διαχείρισης μουσικών δικαιωμάτων, από τη δήλωση ιδιοκτησίας των πνευματικών δικαιωμάτων έως την άμεση διάδοση ενημερωμένων πληροφοριών σε όλους τους ενδιαφερόμενους, συμπεριλαμβανομένου ενός μηχανισμού επίλυσης συγκρούσεων μεταξύ ενδιαφερομένων οργανισμών σε ένα δίκτυο blockchain που παρέχει απαράμιλλες βελτιώσεις στις οργανωτικές διαδικασίες.

Τα Know Your Customer (KYC) συστήματα βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη διαχείριση ταυτότητας πελάτων και αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των προσπαθειών των οργανωτικών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Ιδιαίτερα τη σήμερον ημέρα, όπου πολλές εφαρμογές στη χρηματοοικονομική τεχνολογία αναπτύσσονται με την χρήση  blockchain, οι διαδικασίες KYC θα πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια να συνδυαστεί η έγκυρη διαχείριση ταυτότητας με τεχνικές διατήρησης της ιδιωτικότητας, προκειμένου να είναι σε θέση να συμμορφώνονται με κανονισμούς όπως π.χ. Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR).

Σε αυτόν τον ερευνητικό τομέα προσπαθούμε να αναλύσουμε τις μέχρι τώρα απαιτήσεις των συστημάτων KYC και να δώσουμε λύσεις με την χρήση Blockchain. Ειδικότερα, το κίνητρο της τρέχουσας έρευνας είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή νέων, αποτελεσματικών διαδικασιών KYC που θα εκτελούνται σε αποκεντρωμένη λειτουργία μέσω blockchain. Για το λόγο αυτό, σχεδιάσαμε μια καθολική αρχιτεκτονική που χρησιμοποιεί εξαιρετικά αποκεντρωμένες τεχνολογίες όπως το InterPlanetary File System (IPFS) και το Quorum Permissioned blockchain που επιτρέπει, μέσω των αναπτυγμένων έξυπνων συμβολαίων (smart contracts), την υλοποίηση διαδικασιών KYC πολλαπλών μερών πάνω στο blockchain.

Αυτές οι ερευνητικές δραστηριότητες αποτελούν ένα μικρό μέρος της ερευνητικής δουλειάς που διεξάγεται στο ΕΜΠ. Η ερευνητική δραστηριότητα στο ΕΜΠ κινείται στην αιχμή και έχει να προσφέρει πληθώρα από λύσεις και μελέτες σε καινούργιες τεχνολογίες όπως το Blockchain, Cloud Computing, IoT. Σε ένα κόσμο όπου η τεχνολογία αποτελεί το πιο νευραλγικό κομμάτι της κοινωνίας είναι σημαντικό να υπάρχει η κατάλληλη μελέτη και ερευνά για την κατανόηση και την εξέλιξη της. Το ΕΜΠ όπως και άλλα μεγάλα πανεπιστήμια και ινστιτούτα στην Ελλάδα αποτελούν τους μεγαλύτερους αρωγούς για την επίτευξη αυτών τον στόχων.

Ο Αλέξανδρος Ψύχας είναι υποψήφιος διδάκτορας. ερευνητής στο ΕΠΙΣΕΥ Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών & Υπολογιστών