Πόλεμος στην Ουκρανία: Ο χάκερ που σπέρνει χάος στη Ρωσία

Ο Ιχόρ έχει δύο MacBooks: «Το ένα το χρησιμοποιώ για τη δουλειά και το άλλο για να επιτίθεμαι σε ρωσικές ιστοσελίδες», μου είπε χαρούμενα. Ο 30χρονος, που δεν μου έλεγε το επώνυμό του, ζει στο Λβιβ στη δυτική Ουκρανία και εργάζεται ως υπεύθυνος προϊόντων για τη Jooble, έναν ουκρανικό ιστότοπο που βοηθά τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο «να βρουν τη δουλειά των ονείρων τους».

Συναντηθήκαμε στο Veronika’s, ένα από τα μοναδικά καφέ που είναι ακόμα ανοιχτά στο κέντρο της πόλης, πριν κατευθυνθούμε στο διαμέρισμά του, γράφει η Wendell Steavenson στον Economist. Ο Ιχόρ ήταν ντυμένος σαν υπερήρωας με μια αθλητική φόρμα φτιαγμένη από έναν φίλο σε σχέδιο του ίδιου: πορτοκαλί με τριγωνικό στήθος διακοσμημένο με μπλε γαλαξίες και κόκκινα κέρατα διαβόλου ραμμένα στην κουκούλα. «Μου αρέσει το πορτοκαλί και είναι άνετο».

Hacking «για όλους»

Όπως όλοι οι Ουκρανοί αυτές τις απελπισμένες μέρες, ο Ιχόρ μίλαγε γρήγορα καθώς περιέγραφε το είδος του hacking που εκτελεί. «Είναι μια τυπική επίθεση ddos, [κατανεμημένης άρνησης υπηρεσίας]. Δεν είναι πυραυλική επιστήμη». Η ιδέα είναι να βάλουν όσα περισσότερες μηχανήματα γίνεται να μπουν σε έναν συγκεκριμένο ιστότοπο της Ρωσίας ή της Λευκορωσίας ταυτόχρονα, προκαλώντας την πτώση του.

Η λίστα στόχων περιλαμβάνει τα πάντα, από την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας και την Εθνική Τράπεζα της Λευκορωσίας, μέχρι το Interfax, το ρωσικό κρατικό ειδησεογραφικό δίκτυο και το Κρεμλίνο. Στοχεύουν επίσης τα υποστηριζόμενα από τη Ρωσία μέσα ενημέρωσης στο Ντόνετσκ και το Λουχάνσκ, τις αυτοανακηρυχθείσες δημοκρατίες στην ανατολική Ουκρανία. Ο Ιχόρ και οι συνάδελφοί του χάκερ, που συνεργάζονται μέσω του Telegram, μιας υπηρεσίας κρυπτογραφημένων μηνυμάτων, έχουν εγκαταστήσει λογισμικό στους υπολογιστές τους το οποίο εκπέμπει πολλαπλά αιτήματα στον εν λόγω ιστότοπο.

Οι χάκερ έχουν αναπτύξει λογισμικό για άτομα με λίγες τεχνολογικές δεξιότητες. «Όλοι μπορούν να το κάνουν».

Οι περισσότεροι ρωσικοί ιστότοποι έχουν αποκλείσει Ουκρανούς χρήστες για να αποτρέψουν αυτού του είδους τις επιθέσεις, επομένως οι χάκερ πρέπει να κρύψουν την τοποθεσία τους χρησιμοποιώντας μέσω VPN. Στην οθόνη του φορητού υπολογιστή του Ιχόρ παρακολούθησα μια πράσινη γραμμή, σαν εικονικό πύραυλο από τα Βαλκάνια στη Ρωσία. «Αυτή η επίθεση [υποτίθεται] έρχεται από τη Σερβία», είπε ο Ιχόρ γελώντας. (Η Σερβία έχει στενούς δεσμούς με τη Ρωσία, αν και προς έκπληξη ορισμένων, ψήφισε υπέρ της καταδίκης της εισβολής στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 2 Μαρτίου.)

Στον υπολογιστή του Ιχόρ, ο λευκός κώδικας που περιέχει τις διευθύνσεις IP των ιστότοπων που παραβιάζονται, κύλισε προς τα πάνω σε μια μαύρη οθόνη. Όταν οι χάκερς καταφέρνουν να καταρρίψουν έναν ιστότοπο, η γραμμή κώδικα αντικαθίσταται από ένα μήνυμα νίκης: «Ρωσικό πολεμικό σκάφος, άντε γαμηθείτε»! Πρόκειται για τη φράση που φέρονται να είπαν οι Ουκρανοί υπερασπιστές του Νησιού του Φιδιού στη Μαύρη Θάλασσα προς τους Ρώσους, όταν οι τελευταίοι τους διέταξαν να παραδοθούν.

Ο κυβερνο-στρατός της Ουκρανίας

Ο αριθμός των χάκερς αυξάνεται συνεχώς. Υπάρχουν περισσότερα από 300.000 μέλη του επίσημου «κυβερνο-στρατού» της Ουκρανίας, μιας ομάδας στο Telegram που αποτελείται από εθελοντές διαδικτυακούς πολεμιστές, η οποία έχει συσταθεί από την κυβέρνηση. Υπάρχει όμως και ένας αυξανόμενος αριθμός ανεπίσημων ομάδων. Μερικοί χάκερς αναπτύσσουν λογισμικό για άτομα με φτωχές τεχνολογικές δεξιότητες. «Όλοι μπορούν να το κάνουν», λέει ο Ιχόρ. Επειδή το λογισμικό είναι αυτοματοποιημένο, δεν χρειάζεται καν να είστε ξύπνιοι. Ο Ιχόρ χρησιμοποιεί ένα πρόγραμμα που ονομάζεται Αμφεταμίνη που διατηρεί το MacBook του ανοιχτό όλη τη νύχτα. «Έτσι οι ιστότοποι καταρρέουν ενώ κοιμάμαι. Το αγαπώ!»

Οι χάκερς επιτίθενται σε εκατοντάδες ιστότοπους κάθε μέρα. Ορισμένοι ιστότοποι καταρρέουν σε λίγα δευτερόλεπτα, άλλοι χρειάζονται αρκετές ώρες. Οι ρωσικοί ιστότοποι αλλάζουν συχνά τις διευθύνσεις IP τους για να αποφύγουν να γίνουν στόχος, αλλά οι ομάδες του Telegram σύντομα βρίσκουν τις νέες. Και τότε τους ξαναχτυπούν.

Ο Ιχόρ χαίρεται όταν αυτό λειτουργεί και του αρέσει να διαβάζει αναρτήσεις στα social media από απογοητευμένους Ρώσους. Η ιδέα, είπε, δεν ήταν να καταστρέψει ολόκληρο το ρωσικό τραπεζικό σύστημα ή να αναστείλει όλες τις κρατικές υπηρεσίες, αλλά να διαταράξει την καθημερινή ζωή στη Ρωσία τόσο πολύ που να αισθάνονται (οι Ρώσοι) ότι τίποτα δεν λειτουργεί, κάτι που «δημιουργεί ένα είδος πανικού στη χώρα».

Jooble

Η Jooble, εταιρεία που λειτουργεί έναν ιστότοπο εύρεσης εργασίας στον οποίο εργάζεται ο Ιχόρ, ιδρύθηκε στην Ουκρανία το 2007 και τώρα έχει 90 εκατομμύρια μηνιαίους χρήστες σε όλο τον κόσμο. Ο Ρομάν Προκόφιεφ, 36 ετών, ένας από τους συνιδρυτές, μου μίλησε στο τηλέφωνο ένα βράδυ από τη δυτική Ουκρανία. Μου είπε ότι τέσσερις ώρες μετά την εισβολή της Ρωσίας, η εταιρεία «πάγωσε» τους ιστοτόπους της στη Λευκορωσία και τη Ρωσία και δημοσίευσε ειδήσεις για τον πόλεμο. Από την εισβολή, περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι έχουν επισκεφθεί αυτές τις σελίδες, είπε.

Οι αγορές της Ρωσίας και της Λευκορωσίας ήταν σημαντικές για το Jooble, αλλά τα χρήματα δεν είναι πλέον το αντικείμενο της επιχείρησης. Προς το παρόν, τα έσοδα από τις ιστοσελίδες της στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη κρατούν το Jooble σταθερό, είπε ο Προκόφιεφ, αλλά πολλοί εργαζόμενοι είναι αποθαρρημένοι και εξαντλημένοι. Βρίσκεται στη διαδικασία δημιουργίας γραφείου στην Πολωνία, όπου εδρεύουν πλέον 26 από το γυναικείο προσωπικό, έχοντας καταφέρει να φύγουν από την Ουκρανία. (Οι Ουκρανοί άνδρες μεταξύ 18 και 60 ετών δεν επιτρέπεται να εγκαταλείψουν τη χώρα.)

«Αυτός ο πόλεμος είναι συνέπεια των πολέμων πληροφοριών, επομένως πρέπει να κερδίσουμε τον πόλεμο πληροφοριών για να τον σταματήσουμε».

Ο Προκόφιεφ περνά κάθε μέρα από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος προσπαθώντας να βοηθήσει τα 500 άτομα προσωπικό της Jooble στην Ουκρανία να φτάσουν σε ασφαλές σημείο. Μου είπε ότι το 95% ήταν καλά, αν και πολλοί ήταν ακόμα στο Κίεβο και δυσκολεύονταν να δουλέψουν αφού συνεχίζουν να τρέχουν σε καταφύγια κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών. Άλλοι έχουν πάει σε χωριά όπου δεν υπήρχε σύνδεση στο διαδίκτυο. Μερικοί είναι παγιδευμένοι σε πόλεις χωρίς ρεύμα. Ο Προκόφιεφ δεν κατάφερε να βρει 17 υπαλλήλους του. Μπορεί μόνο να ελπίζει ότι είναι ζωντανοί, και απλώς δεν μπορούν να επικοινωνήσουν.

Πόλεμος πληροφοριών

Ένα μπάνερ σε όλους τους ιστότοπους της Jooble παροτρύνει τους χρήστες να δωρίσουν χρήματα στον ουκρανικό στρατό (η ίδια η Jooble έχει δώσει 200.000 δολάρια). Οι προγραμματιστές της Jooble έχουν δημιουργήσει δύο ιστότοπους: ο ένας έχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς οι διεθνείς χρήστες μπορούν να βοηθήσουν την Ουκρανία. Ο άλλος ενθαρρύνει τους Ουκρανούς να γράψουν σε φίλους και συγγενείς Ρώσων στρατιωτών και να προσπαθήσουν να τους πείσουν για την ανοησία της εισβολής του Πούτιν.

Οι συνάδελφοι του Προκόφιεφ στέλνουν ανεπιθύμητη αλληλογραφία σε ρωσικές και λευκορωσικές διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με πληροφορίες για τον πόλεμο. «Εγγράφηκα στη mailing list της Jooble», έγραψε ένας Ρώσος ως απάντηση σε ένα mail του ιστοτόπου. «Κάθε μέρα έρχονταν προσφερόμενες θέσεις εργασίας στο email μου, αλλά τώρα που τις ανοίγω, βλέπω αντιπολεμικά μηνύματα με εκκλήσεις για συλλαλητήρια. Όταν κάνω κλικ στην “κατάργηση εγγραφής”, λαμβάνω ξανά τα ίδια μηνύματα.»

«Αυτός ο πόλεμος είναι συνέπεια του πολέμου πληροφοριών», μου είπε ο Προκόφιεφ, αναφερόμενος στη ρωσική προπαγάνδα που πλαισιώνει την εισβολή ως μια ειρηνευτική επιχείρηση για τη διάσωση ρωσόφωνων από ένα υποτιθέμενο ναζιστικό ουκρανικό καθεστώς, «άρα πρέπει να κερδίσουμε τον πόλεμο πληροφοριών για να σταματήσει αυτό.»

Σκοτάδι

Η κυβέρνηση της Ρωσίας έχει μετατρέψει σε έγκλημα να περιγράφει κανείς τις δραστηριότητές της στην Ουκρανία ως «εισβολή» ή «πόλεμο». Οι περισσότεροι ξένοι ανταποκριτές έχουν εγκαταλείψει τη Ρωσία. Το Netflix έχει κλείσει. Η Meta (Facebook και Instagram) και η Google, στην οποία ανήκει το YouTube, ανέστειλαν τις πωλήσεις διαφημίσεων σε Ρώσους πελάτες. Η ρωσική κυβέρνηση έχει μπλοκάρει το Facebook και έχει περιορίσει το Twitter.

Ο Προκόφιεφ ανησυχεί ότι η Ρωσία θα μπορούσε τώρα να απομακρυνθεί από τον κόσμο και να εμποδίσει τους πολίτες της να έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο πέρα ​​από ιστότοπους που έχουν εγκριθεί από το κράτος. «Ακούγεται απίστευτο, αλλά πριν από δέκα μέρες δεν θα πίστευα ποτέ ότι θα γινόταν πόλεμος. Τώρα μπορώ να πιστέψω ότι όλα μπορούν να συμβούν».

Τις τελευταίες ημέρες η Jooble προσάρμοσε τις τακτικές του πληροφοριακού πολέμου, προσπαθώντας να πείσει τους Ρώσους να αντιταχθούν στην εισβολή, αν όχι για χάρη των Ουκρανών, τότε για χάρη του οικονομικού μέλλοντος των παιδιών τους. «Αυτό το μήνυμα λειτουργεί καλύτερα», είπε ο Προκόφιεφ. «Μπορούμε να καταλάβουμε από τις απαντήσεις τους, οι οποίες είναι πιο ήπιες. Κάποιοι μάλιστα μάς ευχαριστούν που τους δώσαμε πληροφορίες».

Πολεμική κινητοποίηση

Οι Ουκρανοί κάνουν ό,τι μπορούν. Όλη η χώρα είναι κινητοποιημένη στην πολεμική προσπάθεια. Σε πολλές περιπτώσεις, δεν υπάρχει πλέον μεγάλη διάκριση μεταξύ των στόχων των ιδιωτών, των ιδιωτικών εταιρειών και του κράτους. Για τον Ιχόρ, η διακοπή λειτουργίας των ρωσικών ιστοσελίδων είναι μόνο ένα μέτωπο από πολλά. Προσπαθεί να πάει την κοπέλα του και την κόρη της στην Ουγγαρία («Της έδωσα το κρυπτο-πορτοφόλι μου, πρόσβαση στους τραπεζικούς μου λογαριασμούς.») Οι γονείς του, η μικρότερη αδερφή και ο αδερφός του έχουν θέσει υπό την κατοχή τους οι Ρώσοι. Έχουν ηλεκτρικό ρεύμα, είπε, αλλά τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας είναι εκτός λειτουργίας, οι τοπικές αγορές παίρνουν μόνο μετρητά και ο πατέρας του, ο οποίος είναι ιδιοκτήτης μιας τυπογραφικής εταιρείας, έχει στην τσέπη του μόλις 500 χρίβνιες (17 δολάρια).

Ο Ιχόρ έχει μεταφέρει πρόσφυγες από την ανατολική Ουκρανία στο διαμέρισμά του, που έχει μόνο ένα υπνοδωμάτιο. Λίγες μέρες πριν, ένα ζευγάρι έφτασε με ένα νεογέννητο μωρό, καθώς και έναν άνδρα που είχε μόλις μεταφέρει την οικογένειά του στα πολωνικά σύνορα και μια οικογένεια από το Χάρκοβο που περιελάμβανε μια έγκυο γυναίκα. «Έτσι είχαμε», μέτρησε στα δάχτυλά του ο Ίχορ, «επτάμισι άνθρωποι να μένουν εδώ». Κοιμήθηκε στην τραπεζαρία.

Και ο Ιχόρ έχει ακόμα τη δουλειά του, δοκιμάζοντας το Jooble σε μια νέα ευρωπαϊκή αγορά. «Πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για να υποστηρίξουμε τις οικογένειές μας και να μπορούμε να στέλνουμε χρήματα στον ουκρανικό στρατό», είπε, χαμογελώντας σε όλα αυτά. «Και κάνω γιόγκα κάθε μέρα». Τον βοηθά να νιώθει λιγότερο θνητός.