Επικίνδυνα απόβλητα: «Καυτή πατάτα» η διαχείρισή τους

Μηδενική είναι η πρόοδος στην υιοθέτηση των Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (ΒΔΤ) από τις βιομηχανίες όσον αφορά στη διαχείριση των βιομηχανικών επικίνδυνων αποβλήτων (ΒΕΑ). Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν οι μελετητές της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για την 3η αναθεώρηση του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) της Αττικής, η οποία έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Οι ΒΔΤ θεωρούνται οι πιο αποτελεσματικές τεχνικές για την επίτευξη των οριακών τιμών εκπομπών και αποβλήτων και προσδιορίζονται στα κείμενα αναφοράς «Best Available Techniques Reference Documents – BREFS» της ΕΕ, για κάθε κλάδο δραστηριότητας.

Διαβάστε επίσης: Πυρηνικά απόβλητα: Η απάντηση στην ενεργειακή κρίση

Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, σημαντικά βήματα έχουν γίνει μόνο ως προς την ιχνηλασιμότητα των παραγόμενων βιομηχανικών επικίνδυνων αποβλήτων, μέσω του Ηλεκτρονικού Μητρώου Αποβλήτων (ΗΜΑ). Γενικότερα, το ιστορικό της Ελλάδας σχετικά με τα επικίνδυνα απόβλητα έχει ένα …σκοτεινό παρελθόν, καθώς υπάρχει ήδη μια καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ C-584/14), βάσει της οποίας επιβλήθηκε χρηματική ποινή στη χώρα διότι δεν είχε δημιουργήσει ολοκληρωμένο και κατάλληλο δίκτυο εγκαταστάσεων διάθεσης των επικίνδυνων αποβλήτων και δεν είχε θέσει σε εφαρμογή τη διαχείριση των «ιστορικών αποβλήτων», σύμφωνη με τις διατάξεις του δικαίου της ΕΕ. Ιστορικά χαρακτηρίζονται τα επικίνδυνα απόβλητα που έχουν παραχθεί από βιομηχανίες σιδήρου, χάλυβα, θερμικής μεταλλουργίας αλουμινίου, επεξεργασίες μετάλλων και βρίσκονται αποθηκευμένα για χρόνια σε ακατάλληλους χώρους των ίδιων των παραγωγών.

Διαβάστε επίσης: Ανάρπαστη η κοπριά ελλείψει λιπασμάτων

Από την έγκριση του σχετικού Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ) το 2016 παραμένουν σε εκκρεμότητα τόσο η ανάπτυξη δικτύου υποδομών διάθεσης βιομηχανικών επικίνδυνων αποβλήτων, καθώς στη χώρα μας δεν έχουν υλοποιηθεί οι σχετικές εγκαταστάσεις ΧΥΤΕΑ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων), ούτε η διαχείριση των ιστορικών αποβλήτων _ μόνο το 47% αυτών έχει απομακρυνθεί, κυρίως μέσω διασυνοριακών μεταφορών. Σύμφωνα με το ΕΣΔΕΑ περίπου το 18% των ιστορικά αποθηκευμένων ποσοτήτων ΒΕΑ αντιστοιχεί στην Περιφέρεια Αττικής. Έτσι, καθώς ακόμη η χώρα μας δεν έχει συμμορφωθεί, το ελληνικό κράτος εξακολουθεί ανά εξάμηνο να καταβάλλει πρόστιμο στην ΕΕ (30.000 ευρώ ανά ημέρα καθυστέρησης στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας περί αποβλήτων).

Πόσα ΒΕΑ παράγονται στην Ελλάδα απόβλητα

Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία είναι όσα περιλαμβάνονται στο τελευταίο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που εγκρίθηκε το 2020, σύμφωνα με το οποίο το 2018 παρήχθησαν στην Ελλάδα 99.655 τόνοι ΒΕΑ, εκ των οποίων το 36% προήλθαν από βιομηχανίες παραγωγής βασικών μετάλλων και κατασκευής μεταλλικών προϊόντων, κατά την επεξεργασία αερίων που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες.

Η συνολική ποσότητα που αντιστοιχεί σε διαχείριση εντός της χώρας ανέρχεται σε 125.368 τόνους (όπου περιλαμβάνονται και εισαγόμενες ποσότητες 60.630 τόνων), εκ των οποίων ποσοστό 14 % οδηγήθηκε σε διάθεση και 75 % σε ανάκτηση. Επίσης, οι εξαγωγές ΒΕΑ ανήλθαν σε 86.832 τόνους (συμπεριλαμβανομένων και ιστορικών ΒΕΑ), καθώς δεν έχει εξασφαλιστεί η επάρκεια σε εγχώριες εγκαταστάσεις διάθεσης/ αξιοποίησης με αποτέλεσμα να συνεχίζεται η προσωρινή αποθήκευση και η εξαγωγή ποσοτήτων ΒΕΑ μέσω διασυνοριακών μεταφορών. Σύμφωνα με την υπό διαβούλευση ΣΜΠΕ, οι ετήσιες ποσότητες ΒΕΑ στην Περιφέρεια Αττικής εκτιμάται ότι θα φτάσουν τους 47.554 τόνους το 2025 και τους 58.993 τόνους το 2030.

Για την υλοποίηση του 3ου υπό αναθεώρηση Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) της Αττικής, οι μελετητές δεν πρωτοτυπούν και προτείνουν, εκ νέου, την υλοποίηση της αναγκαίας υποδομής για τη διαχείρισή τους (αξιοποίηση υφιστάμενων βιομηχανικών εγκαταστάσεων, νέες εγκαταστάσεις, ΧΥΤΕΑ) με αρμοδιότητα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, του Ενιαίου Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής (ο ΕΔΣΝΑ είναι ο φορέας για τη διαχείριση των απορριμμάτων) και του ιδιωτικού τομέα.

Υπάρχουν κι άλλα επικίνδυνα

Εκτός από τα βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα, υπάρχουν και άλλες κατηγορίες και η διαχείρισή τους περιλαμβάνεται στον νέο σχεδιασμό για την Αττική. Αυτά συνοψίζονται σε όσα περιέχουν αμίαντο, στις συσκευασίες επικίνδυνων ουσιών και σε όσα περιέχουν τα τοξικά πολυχλωριωμένα διφαινύλια/τριφαινύλια (PCB/PCT).

Τα επικίνδυνα απόβλητα που περιέχουν αμίαντο προέρχονται από εργασίες κατεδαφίσεων και αφαίρεσης αμίαντου από διάφορες κτιριακές εγκαταστάσεις και είτε πρέπει να εξάγονται είτε να εναποτίθενται σε ΧΥΤΕΑ σε ειδικά κελιά, αφού πρώτα έχουν συσκευασθεί κατάλληλα. Σύμφωνα με το ΕΣΔΑ, οι ποσότητες που εξήχθησαν το 2018 ανέρχονται σε 1.403 τόνους. Καθώς στη χώρα δεν λειτουργούν ΧΥΤΕΑ, τα επικίνδυνα απόβλητα που περιέχουν αμίαντο αποθηκεύονται ή / και εξάγονται από την χώρα. Για την Περιφέρεια Αττικής, η υφιστάμενη παραγωγή υπολογίζεται σε 527 τόνους (στοιχεία 2018).

Οι συσκευασίες που περιέχουν κατάλοιπα επικινδύνων ουσιών ή έχουν μολυνθεί από αυτές εκτιμώνται, σε πανελλαδικό επίπεδο σε 1.565 τόνοι, εκ των οποίων οι 1.281 τόνοι παρήχθησαν από την βιομηχανία. Εξ αυτών το 81% ανακτήθηκε σε εγχώριες μονάδες και 15% εξάχθηκε εκτός Ελλάδας. Στην Αττική η εκτιμώμενη παραγωγή είναι ίση με 580 τόνους για το έτος 2018.

Τα απόβλητα που περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια/τριφαινύλια (PCB/PCT), σύμφωνα με το ΕΣΔΑ, ήταν 26,3 τόνοι το 2018, εκ των οποίων οι 10 τόνοι προήλθαν από βιομηχανίες παραγωγής βασικών μετάλλων και κατασκευή μεταλλικών προϊόντων. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην υπό διαβούλευση ΣΜΠΕ, τα συγκεκριμένα απόβλητα εξάγονται σε κατάλληλα αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις διάθεσης/επεξεργασίας της ΕΕ, πρόκειται για πολύ μικρή ποσότητα, η οποία βαίνει μειούμενη καθώς το εν λόγω ρεύμα είναι υπό εξάλειψη και γι΄ αυτό σε περιφερειακό επίπεδο δεν κρίνεται σκόπιμη η θέσπιση ειδικών στόχων και δημιουργία χώρων διάθεσης για τα απόβλητα που περιέχουν αμίαντο, αλλά εξετάζεται η δυνατότητα συνδιάθεσης αυτών των αποβλήτων.