UNCTAD – Οι επιθετικές κινήσεις των τραπεζών θα οδηγήσουν σε παγκόσμια ύφεση

Οι κινήσεις της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής στις προηγμένες οικονομίες κινδυνεύουν να βυθίσουν τον κόσμο σε μια παγκόσμια ύφεση και παρατεταμένη στασιμότητα, προκαλώντας χειρότερη ζημιά από τη χρηματοπιστωτική κρίση το 2008 και το σοκ COVID-19 το 2020, προειδοποιεί η UNCTAD στην Έκθεση Εμπορίου και Ανάπτυξης 2022, που δόθηκε σήμερα  στη δημοσιότητα.

Σύμφωνα με την έκθεση, οι ραγδαίες αυξήσεις των επιτοκίων και η δημοσιονομική σύσφιξη στις προηγμένες οικονομίες σε συνδυασμό με τις κλιμακωτές κρίσεις που προκύπτουν από την πανδημία της COVID και τον πόλεμο στην Ουκρανία έχουν ήδη μετατρέψει την παγκόσμια επιβράδυνση σε ύφεση με την επιθυμητή ήπια προσγείωση να φαίνεται απίθανη.

Διαβάστε  επίσης – ΟΟΣΑ: Στα 2,8 τρισ. δολάρια το κόστος για την παγκόσμια οικονομία από τον πόλεμο

Το «χαμένο στοίχημα»

Επισημαίνεται επίσης, ότι σε μια δεκαετία εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων, οι κεντρικές τράπεζες υπολείπονταν συνεχώς των στόχων για τον πληθωρισμό και δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν υγιέστερη οικονομική ανάπτυξη. Οποιαδήποτε πεποίθηση ότι θα μπορέσουν να μειώσουν τις τιμές βασιζόμενοι σε υψηλότερα επιτόκια χωρίς να δημιουργήσουν ύφεση είναι -σύμφωνα με τη έκθεση- ένα «χαμένο στοίχημα».

Σε μια εποχή πτώσης των πραγματικών μισθών, δημοσιονομικής σύσφιξης, χρηματοπιστωτικής αναταραχής και ανεπαρκούς πολυμερούς στήριξης και συντονισμού, η υπερβολική νομισματική σύσφιξη θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια περίοδο στασιμότητας και οικονομικής αστάθειας για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες και ορισμένες ανεπτυγμένες.

Διαβάστε επίσης: Γκεοργκίεβα – ΔΝΤ: Θα βγουν άνθρωποι στους δρόμους αν δεν πατάξουμε τον πληθωρισμό

Οι επιπτώσεις της Fed

Οι φετινές αυξήσεις των επιτοκίων στις Ηνωμένες Πολιτείες αναμένεται να μειώσουν κατά περίπου 360 δισεκατομμύρια δολάρια το μελλοντικό εισόδημα για τις αναπτυσσόμενες χώρες (εκτός της Κίνας) και να σηματοδοτήσουν ακόμη περισσότερα προβλήματα στο μέλλον, προειδοποιεί η έκθεση.

«Υπάρχει ακόμη χρόνος για να απομακρυνθούμε από το χείλος της ύφεσης», δήλωσε η Γενική Γραμματέας της UNCTAD, Ρεμπέκα Γκρίνσπαν. «Έχουμε τα εργαλεία για να ρίξουμε τον πληθωρισμό και να στηρίξουμε όλες τις ευάλωτες ομάδες. Αυτό είναι θέμα επιλογών πολιτικής και πολιτικής βούλησης. Αλλά η τρέχουσα πορεία δράσης πλήττει τους πιο ευάλωτους, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες και κινδυνεύει να οδηγήσει τον κόσμο σε παγκόσμια ύφεση».

Μια συγχρονισμένη επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας που επηρεάζει όλες τις περιοχές

Η UNCTAD αναμένει ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 2,5% το 2022. Οι προοπτικές επιδεινώνονται, με την ανάπτυξη το 2023 να αναμένεται να επιβραδυνθεί περαιτέρω στο 2,2%, αφήνοντας το πραγματικό ΑΕΠ κάτω από την προ-πανδημική τάση μέχρι το τέλος του επόμενου έτους και σωρευτικό έλλειμμα περισσότερο από 17 τρισεκατομμύρια δολάρια — κοντά στο 20% του παγκόσμιου εισοδήματος.

Η συγχρονισμένη επιβράδυνση πλήττει όλες τις περιοχές, αλλά κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να μειωθεί κάτω από το 3%, ένας ρυθμός ανεπαρκής για βιώσιμη ανάπτυξη, πιέζοντας περαιτέρω τα δημόσια και ιδιωτικά οικονομικά.

Οι χώρες μεσαίου εισοδήματος στη Λατινική Αμερική , καθώς και οι χώρες χαμηλού εισοδήματος στην Αφρική , θα σημειώσουν μερικές από τις πιο απότομες επιβραδύνσεις φέτος.

«Καμπανάκι» για το χρέος

Οι καθαρές ροές κεφαλαίων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες έχουν γίνει αρνητικές με την επιδείνωση των χρηματοοικονομικών συνθηκών από το τελευταίο τρίμηνο του 2021, αναφέρει η έκθεση.

Περίπου 90 αναπτυσσόμενες χώρες έχουν δει τα νομίσματά τους να αποδυναμώνονται έναντι του δολαρίου φέτος – πάνω από το ένα τρίτο αυτών κατά περισσότερο από 10%. Τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώνονται και τα spreads των ομολόγων διευρύνονται, με έναν αυξανόμενο αριθμό που καταγράφει αποδόσεις κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερες από τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα.

Επί του παρόντος, 46 αναπτυσσόμενες χώρες είναι σοβαρά εκτεθειμένες σε πολλαπλούς οικονομικούς κραδασμούς και άλλες 48 σοβαρά εκτεθειμένες, αυξάνοντας την απειλή μιας παγκόσμιας κρίσης χρέους.

Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η κατάσταση στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι πολύ πιο αδύναμη από ό,τι αναγνωρίζεται από το G20 και άλλα διεθνή χρηματοπιστωτικά φόρα. Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν ήδη ξοδέψει περίπου 379 δισεκατομμύρια δολάρια αποθεματικών για την υπεράσπιση των νομισμάτων τους φέτος, σχεδόν διπλάσιο από το ποσό των νέων Ειδικών Τραβηκτικών Δικαιωμάτων (SDR) που τους χορηγήθηκε πρόσφατα από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, και έχουν επίσης υποστεί σημαντικές επιπτώσεις από τη φυγή κεφαλαίων.

Νομισματική σύσφιξη: Μια επείγουσα έκκληση για διόρθωση πορείας

Σε σύγκριση με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η ανάκαμψη της COVID-19 ήταν πιο πληθωριστική για τις προηγμένες οικονομίες παρά για τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου τα ποσοστά πληθωρισμού είναι διαρθρωτικά υψηλότερα.

Στις ανεπτυγμένες χώρες, ο πληθωρισμός οφείλεται κυρίως στις τιμές των εμπορευμάτων –ιδιαίτερα της ενέργειας– και στα επίμονα σημεία συμφόρησης στις αλυσίδες εφοδιασμού, με ρίζες στις ανεπαρκείς επενδύσεις από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Τα μέτρα πληθωρισμού που αποκλείουν την ενέργεια είναι σημαντικά χαμηλότερα από τον πληθωρισμό των τιμών καταναλωτή.

Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, ο πληθωρισμός οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις τιμές της ενέργειας και την υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, γεγονός που έχει κάνει τις εισαγωγές πιο ακριβές.

Κερδοσκοπία

Μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες με σημαντική ισχύ στην αγορά φαίνεται ότι εκμεταλλεύτηκαν αδικαιολόγητα το τρέχον πλαίσιο, προκειμένου να ενισχύσουν τα κέρδη.

Υπό αυτές τις συνθήκες, λέει η έκθεση, η επιστροφή στη δεκαετία του 1970 ή στις επόμενες δεκαετίες που σημαδεύτηκαν από πολιτικές λιτότητας ως απάντηση στις σημερινές προκλήσεις είναι ένα επικίνδυνο στοίχημα.

Καθώς ο πληθωρισμός έχει ήδη αρχίσει να μειώνεται στις προηγμένες οικονομίες, η UNCTAD ζητά μια διόρθωση πορείας υπέρ των μέτρων πολιτικής που στοχεύουν άμεσα τις αυξήσεις των τιμών στην ενέργεια, τα τρόφιμα και άλλους ζωτικούς τομείς.

Η πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας

Η πρωτοβουλία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών είχε σημαντικό αντίκτυπο στη μείωση των τιμών των τροφίμων – ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων του FAO μειώθηκε για πέμπτο συνεχόμενο μήνα στο 138 τον Αύγουστο του 2022, φθάνοντας στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων επτά μηνών. Οι τιμές των δημητριακών μειώθηκαν κατά 1,4%, με αποτέλεσμα τη μείωση κατά 5,1% των διεθνών τιμών σιταριού που συνδέεται με την επανέναρξη των εξαγωγών από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας στην Ουκρανία για πρώτη φορά σε περισσότερους από πέντε μήνες διακοπής.

Ωστόσο, η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη για αυξημένη υποστήριξη για ευάλωτες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των χαμηλόμισθων εργαζομένων και των νοικοκυριών που αντιμετωπίζουν οικονομική δυσπραγία, προειδοποιώντας για τη ζημιά που προκαλεί η νομισματική σύσφιξη στους οικονομικούς, κοινωνικούς και κλιματικούς στόχους, πλήττοντας περισσότερο τους φτωχότερους.

Η UNCTAD προτρέπει μια πιο ρεαλιστική στρατηγική που θα εφαρμόζει στρατηγικούς ελέγχους τιμών, απροσδόκητους φόρους, μέτρα κατά των μονοπωλίων και αυστηρότερους κανονισμούς για την κερδοσκοπία εμπορευμάτων.

Τερματισμός της κερδοσκοπίας για τις τιμές των εμπορευμάτων

Οι τιμές των εμπορευμάτων ανέβηκαν για μεγάλο μέρος της τελευταίας διετίας, με τα ακριβότερα τρόφιμα και ενέργεια να δημιουργούν σημαντικές προκλήσεις για τα νοικοκυριά παντού. Η προστιθέμενη ανοδική πίεση στις τιμές των λιπασμάτων σημαίνει ότι η ζημιά μπορεί να είναι διαρκής.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνέβαλε σε αυτήν την κατάσταση, αλλά οι αγορές εμπορευμάτων βρίσκονται σε ταραχώδη κατάσταση εδώ και μια δεκαετία. Σύμφωνα με την έκθεση, δεν έχει δοθεί επαρκής προσοχή στον ρόλο των κερδοσκόπων.

Διεκδικώντας το μέλλον

Σύμφωνα με την έκθεση, οι πολλαπλές κρίσεις που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η παγκόσμια οικονομία συνδέονται με μια πολιτική ατζέντα που απέτυχε στις μεγάλες υποσχέσεις της να προσφέρει οικονομική σταθερότητα και να ενισχύσει τις παραγωγικές επενδύσεις, τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές.

Με τις προειδοποιητικές πινακίδες να αναβοσβήνουν σε μια σειρά οικονομικών και περιβαλλοντικών δεικτών, η ανάκτηση του μέλλοντος με καινοτόμες, φιλόδοξες πολιτικές, πολιτική βούληση και ιδιωτική και δημόσια στήριξη αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη φιλόδοξων αναπτυξιακών στόχων, λέει.