Βερολίνο: Παγκόσμιο Κέντρο Καινοτομίας & Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Start-ups

Το Βερολίνο, στο βορειοανατολικό τμήμα της Γερμανίας, κρατίδιο της γερμανικής ομοσπονδίας, είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη σε πληθυσμό και έκταση πόλη (891,8 τετρ. χλμ) της χώρας. Το Βερολίνο χαρακτηρίζεται, σύμφωνα με τον Καρακάση (2018, Προϋποθέσεις και προοπτικές μετεξέλιξης της πόλης του Βόλου σε δημιουργική πόλη, Δ.Ε., Παν/μιο Θεσσαλίας), ως ιδιότυπη περίπτωση πόλης σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αναφορικά με την εξέλιξή της στον 20ο αιώνα, ενώ σε κάθε περίοδο η τρέχουσα πολιτική αποτυπωνόταν στην εξωτερική της εικόνα.

Κατά τη Γερμανική Αυτοκρατορία (1871-1918) το Βερολίνο αποτέλεσε βιομηχανικό κέντρο, με έμφαση στη βιομηχανοποίηση και την αστικοποίηση, ενώ από το 1919 έως το 1933 (Δημοκρατία της Βαϊμάρης) προωθήθηκε ως ευρωπαϊκή μητρόπολη, σύμβολο νεωτερισμού και τεχνολογικής προόδου. Κατά το Ναζιστικό Καθεστώς (1933-1945) η κοσμοπολίτικη εικόνα έδωσε τη θέση της στην εσωστρέφεια και τον εντυπωσιασμό,  ενώ παράλληλα επιχειρήθηκε ο ανασχεδιασμός και η προβολή του έντονου μνημειακού χαρακτήρα της πόλης (Λάλου, 2012, Η Συμβολή του Κτισμένου Περιβάλλοντος στο Μάρκετινγκ και το Branding των Πόλεων: το παράδειγμα του Βερολίνου, Δ.Ε., Παν/μιο Θεσσαλίας). Στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου (1945-1989) το Βερολίνο παρέμεινε διαιρεμένο, ενώ με την πτώση του τείχους, το 1989, επιδιώχθηκε η μετατροπή του σε παγκοσμιούπολη. Το 1999 το Βερολίνο έγινε και πάλι πρωτεύουσα της Γερμανίας, ενώ ξεκίνησε η αναγέννηση της πόλης, με νέες υποδομές, χιλιάδες θέσεις εργασίας και την προώθηση της δημιουργικής εργασίας. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Koukoufikis (2013, An introduction to Berlin’s creative economy) στρατηγικό στόχο για την πόλη αποτελεί η στήριξη του δημιουργικού κεφαλαίου, ώστε το Βερολίνο να εδραιωθεί ως διεθνής πόλος έλξης δημιουργικών ανθρώπων.

H ανανέωση αστικών χώρων, η προώθηση πολιτικών καινοτομίας, η ανάπτυξη αστικού περιβάλλοντος και υποδομών, η εξεύρεση πηγών χρηματοδότησης περιλαμβάνονται μεταξύ των μηχανισμών, που αξιοποιήθηκαν για την ανάπτυξη της δημιουργικής βιομηχανίας, σε συνδυασμό με την ενεργοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και μη κερδοσκοπικών οργανισμών. Στο πλαίσιο αυτό, το 1997 δημιουργήθηκε από το γερμανικό Υπουργείο Οικονομικών το “Projekt Zukunft”, πρωτοποριακή στρατηγική στήριξης της καινοτομίας και της δημιουργικής οικονομίας. Βασική αρχή της εν λόγω στρατηγικής είναι το Βερολίνο να αποτελέσει δημιουργική,  οικονομικά εύρωστη και με μεγάλη καινοτομία, μητρόπολη με διεθνή παρουσία και ακτινοβολία. Επιπρόσθετα, σε συνεργασία με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Kulturprojekte Berlin Ltd δημιουργήθηκε η διαδικτυακή πλατφόρμα https://www.creative-city-berlin.de/en/, με την απαραίτητη πληροφόρηση για το δημιουργικό τομέα, καθώς λειτουργεί ως πύλη δικτύωσης, πληροφοριών και επικοινωνίας, σύμφωνα με τον Καρακάση (2018, Προϋποθέσεις και προοπτικές μετεξέλιξης της πόλης του Βόλου σε δημιουργική πόλη, Δ.Ε.).

Το Βερολίνο εντάχθηκε τo 2005 στο Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων της UNESCO για τις επιδόσεις του στον τομέα του σχεδίου / design και τις σύγχρονες δημιουργίες του. Διαθέτοντας πέντε Πανεπιστήμια Τέχνης και πολλά ιδιωτικά χρηματοδοτούμενα ιδρύματα, η πόλη προσφέρει ευρύ φάσμα εκπαιδευτικών ευκαιριών στο συγκεκριμένο τομέα. Χάρη σε αυτές τις υποδομές, το Βερολίνο φιλοξενεί περισσότερους από 5.000 σπουδαστές σχεδίου, ενώ η ανάπτυξη σχέσεων με άλλα ιδρύματα παγκοσμίως έχει δημιουργήσει μια εξαιρετική βάση για προγράμματα ανταλλαγών και διεθνή συνεργασία. Επιπρόσθετα, περιφερειακά και διεθνή δίκτυα σχεδίου και μόδας εδρεύουν στο Βερολίνο, όπως το Create Berlin Network, το International Design Center Berlin, κ.α.

Σύμφωνα με το γερμανικό Υπουργείο Οικονομικών το Βερολίνο έχει καταστεί παγκόσμιο κέντρο καινοτομίας και ευρωπαϊκή πρωτεύουσα νεοφυών επιχειρήσεων (Start-ups). Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι κάθε είκοσι ώρες μια νέα ψηφιακή εταιρεία ιδρύεται στην πόλη, συνολικά 2,1 δισεκατομμύρια ευρώ έχουν επενδυθεί σε νεοφυείς επιχειρήσεις, με τον αριθμό των νέων επιχειρήσεων ετησίως να προσεγγίζει τις 40.000.

Στη συγκεκριμένη πόλη λειτουργούν τέσσερα δημόσια πανεπιστήμια, επτά σχολές εφαρμοσμένων επιστημών και 30 ιδιωτικά σχολεία, με συνολικά 171.000 φοιτητές. Σημαντικά κέντρα ερευνητικών ιδρυμάτων της Γερμανίας είναι εγκατεστημένα στην πόλη. Με μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες, με αύξηση του Α.Ε.Π. κατά 2,2% το 2015, στο Βερολίνο κάθε 12 λεπτά δημιουργείται μια νέα θέση εργασίας, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει σχεδόν 140.000 θέσεις εργασίας. Κάθε χρόνο 40.000 άνθρωποι μετακομίζουν στο Βερολίνο. Ενδεικτική είναι η ακόλουθη εικόνα:

Το Βερολίνο περιλαμβάνεται μεταξύ των μεγαλύτερων πολυπολιτισμικών πόλεων παγκοσμίως, με ανεκτικότητα προς τις μειονότητες και σεβασμό της διαφορετικότητας. Σύμφωνα με τον Heebels (2010, Creative Clusters in Berlin) οι πόλεις, με ανοιχτόμυαλες κοινωνίες, μικτές κοινωνικές ομάδες, που προσφέρουν ανέσεις στους κατοίκους, είναι εκείνες, που προσελκύουν μέλη της δημιουργικής τάξης.

Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το 2018 ο αριθμός των αλλοδαπών προσέγγιζε τις 494.000, με καταγωγή από 185 διαφορετικές χώρες. Σύμφωνα δε με στοιχεία του 2021 το 20% του πληθυσμού του Βερολίνου ήταν αλλοδαποί, ενώ μεταξύ των γερμανικών ομοσπονδιακών κρατιδίων το Βερολίνο το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα είχε το υψηλότερο μερίδιο αλλοδαπών.

Στην παρούσα φάση στο Βερολίνο αναπτύσσονται δέκα κέντρα του μέλλοντος (Centers of future), τοπικά πάρκα καινοτομίας για έξυπνες βιομηχανίες, δίκτυο για ηλεκτρικά οχήματα, καθώς και σειρά άλλων πρωτοβουλιών, προκειμένου το Βερολίνο να καταστεί παγκόσμια πύλη καινοτομίας στην ψηφιακή εποχή.

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece

Υποψήφια Δρ. Αντωνία Στεφανίδου
Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering
Πολυτεχνείο Κρήτης