Ευρωπαϊκές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών στη Ρωσία την τελευταία δεκαετία [πίνακες]

Το 2021 η Ρωσία ήταν ο 15ος μεγαλύτερος εισαγωγέας στον κόσμο. Για τη χώρα αυτή, η ΕΕ ήταν ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος: 36,5% των εισαγωγών αγαθών της Ρωσίας το 2020 προέρχονταν από την ΕΕ. Για την ΕΕ, η Ρωσία ήταν ο πέμπτος μεγαλύτερος εταίρος για τις Ευρωπαϊκές εξαγωγές: μόνο 4,1% των συνολικών εξαγωγών αγαθών της ΕΕ το 2021 κατευθύνονταν στη Ρωσία. Όσο για τις υπηρεσίες, οι εξαγωγές της ΕΕ στη Ρωσία ανήλθαν σε 20,5 δις ευρώ το 2020 (2,0% των συνολικών εξαγωγών υπηρεσιών της ΕΕ).

Η εμπορική σχέση ΕΕ-Ρωσίας έχει υποστεί κλυδωνισμούς την τελευταία δεκαετία,λόγω των περιοριστικών μέτρων που ακολούθησαν την προσάρτηση της Κριμαίας, της πανδημίας, και φυσικά της εισβολής στην Ουκρανία. Ενώ η πανδημία οδήγησε σε προσωρινή συρρίκνωση του διμερούς εμπορίου αγαθών ΕΕ-Ρωσίας, τα πακέτα κυρώσεων του 2014 και ιδίως του 2022 αναμένεται να

έχουν μονιμότερες επιπτώσεις στις εμπορικές σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας.

Οι εξαγωγές αγαθών της ΕΕ στη Ρωσία υποχώρησαν το 2020 για να αυξηθούν και πάλι το 2021, ξεπερνώντας το επίπεδο του 2019 κατά 2%. Το ίδιο μοτίβο παρατηρήθηκε και με τις εξαγωγές υπηρεσιών, με τη διαφορά ότι οι τελευταίες το 2021 παρέμεναν 13% χαμηλότερα από το επίπεδο του 2019. Αξίζει να σημειωθεί είναι ότι από το 2010 έως το 2019 οι εξαγωγές αγαθών της ΕΕ στη Ρωσία αυξήθηκαν σε αξία (από 82,7 σε 87,7 δις ευρώ, αλλά μειώθηκαν ως ποσοστό του ΑΕΠ της ΕΕ (από 0,75% σε 0,63%). Μείωση των εξαγωγών αγαθών από την ΕΕ στη Ρωσία σε απόλυτα μεγέθη σημειώθηκε σε 13 από τα 27 κράτη μέλη (εκ των οποίων και η Ελλάδα), ενώ το μερίδιο των εξαγωγών αγαθών στη Ρωσία υποχώρησε ως ποσοστό του ΑΕΠ σε όλα τα κράτη μέλη εκτός από την Κύπρο, τη Λετονία, τη Μάλτα και την Πορτογαλία. (Στην Ελλάδα το μερίδιο αυτό μειώθηκε από 0,14% το 2010 σε 0,11% του ΑΕΠ το 2019.) Σημαντική εξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές αγαθών παρουσίαζαν το 2019 οι τρεις Βαλτικές δημοκρατίες: η Λιθουανία (8,4% του ΑΕΠ), η Λετονία (6,4%), και η Εσθονία (3,1%).Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αγαθών στη Ρωσία είναι με διαφορά η Γερμανία (26,7 δις ευρώτο 2021). Ακολουθούν σε απόσταση η Πολωνία (8 δις ευρώ) και η Ολλανδία (7,9 δις ευρώ). Οι ευρωπαϊκές εξαγωγές αγαθών στη Ρωσία αφορούσαν κυρίως μηχανήματα (21,8% της συνολικής αξίας των εξαγωγών της ΕΕ στη Ρωσία), οχήματα (10,0%), φαρμακευτικά προϊόντα (9,0%) και ηλεκτρικά μηχανήματα (8,5 %).

Οι κύριες αγορές της ΕΕ το 2020 για τις εξαγωγές υπηρεσιών ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ελβετία,η Κίνα, η Ιαπωνία και η Σιγκαπούρη. Η Ρωσία βρισκόταν στην 7η θέση. Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς υπηρεσιών στη Ρωσία πριν την πανδημία ήταν η Γαλλία (3,2 δις ευρώ το 2019),η Ιρλανδία (2,7 δις) και η Κύπρος (2,6 δις). (Για τη Γερμανία δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα.) Από το 2010 έως το 2019, οι εξαγωγές υπηρεσιών της ΕΕ στη Ρωσία σημείωσε αύξηση τόσο σε απόλυτα μεγέθη (από 20,1 σε 28,2 δις ευρώ), όσο και σε σχέση με το ΑΕΠ της ΕΕ (από 0,18% σε 0,20%). Οι εξαγωγές υπηρεσιών στη Ρωσία αυξήθηκαν σε αξία για 20 από τα 26 κράτη μέλη για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα. Ως ποσοστό του ΑΕΠ οι εξαγωγές υπηρεσιών στη Ρωσία αυξήθηκαν σε μόλις 11 από τα 26 κράτη μέλη,παρά τη γενική αύξηση των εξαγωγών υπηρεσιών διεθνώς. Μεγάλη εξάρτηση από τις εξαγωγές υπηρεσιών στη Ρωσία παρουσιάζει η Κύπρος: το 2019, οι εξαγωγές υπηρεσιών στη Ρωσία αντιστοιχούσαν σε 11,3% του ΑΕΠ της χώρας αυτής. Ακολουθούσαν οι τρεις Βαλτικές δημοκρατίες: η Λιθουανία (2,1% του ΑΕΠ), η Λετονία (1,8%), και η Εσθονία (1,4%).Το μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών υπηρεσιών στη Ρωσία αυξήθηκε από 0,26% του ΑΕΠ το 2010 σε 0,44% το 2019.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πλήξει τις διμερείς συναλλαγές ΕΕ-Ρωσίας. Στις 16 Δεκεμβρίου 2022, οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν σε νέο (το ένατο κατά σειρά) πακέτο κυρώσεων, το οποίο αναπόφευκτα θα επηρεάσει δυσμενώς τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Το μέλλον των διμερών σχέσεων μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας θα εξαρτηθεί από το πότε και πώς θα τελειώσει ο πόλεμος.

* Η Χρύσα Παπαλεξάτου είναι Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας Α. Γ. Λεβέντη στο Παρατηρητήριο Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ

* Ο Μάνος Ματσαγγάνης είναι Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Υπότροφος της Έδρας «Σταύρος Κωστόπουλος», και Καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο Μιλάνου